Twaalf jaar na pensioen toch weer lesgeven

Op vrijdag 1 september zijn de scholen weer aan zet en trekken vele duizenden kinderen, de enen al verwachtingsvoller dan de anderen, na twee maanden vakantie opnieuw naar de klas. Maar stelt u zich eens voor dat sommigen op school aankomen en… er onvoldoende leerkrachten beschikbaar zijn. Zo’n vaart zal het wellicht nu nog niet lopen, maar de komende jaren zou het leraren-tekort, zeker voor algemene vakken in het secundair onderwijs, wel eens een heikel punt kunnen zijn. En dan maken gepensioneerde leraren misschien hun rentree. Zoals recent Jacques Vandevijvere.

Jacques, intussen 72, is in 2005, toen hij 60 was, als leraar wiskunde met pensioen gegaan. Na een lange onderwijscarrière aan het Torhoutse VTI en de Middenschool Sint-Rembert. “Eind mei kreeg ik een telefoontje van Claudine Verougstraete, mijn vroegere directeur aan de middenschool, met de vraag of ik het zou zien zitten om als gepensioneerde opnieuw enkele weken voor de klas te staan”, aldus Jacques. “Ik schrok me een hoedje. Na twaalf jaar! Claudine vroeg me plagend om zo snel mogelijk ja te zeggen en dat heb ik dan ook gedaan (lacht). Ze zat namelijk met een groot probleem. Een vrouwelijke leerkracht wiskunde had bij een kwalijke val haar knie gebroken, zat in het gips en was voor de rest van het schooljaar out. En nu komt het: er was niemand, maar dan ook niemand in heel Vlaanderen om haar te vervangen!”

Lerarentekort tot zeker 2025

“Ik kreeg twee eerstejaarsklassen van de Middenschool Sint-Rembert toevertrouwd: een Latijnse klas en een klas Industriële Wetenschappen. Negen uur les in totaal. De rest van de lesopdracht van de leerkracht met het ingegipste been werd door een stagiaire van de lerarenopleiding Vives gegeven. Nood breekt wet.”

Jacques woont met zijn vrouw Monique Mestdagh (straks ook 72) in de Aartrijkestraat in Torhout. Beiden zijn uit Izegem afkomstig, waar ze als buurjongen en buurmeisje elkaar wel héél goed leerden kennen. En dus trouwden ze. Ze hebben drie kinderen, Katrien (47), Wim (45) en Jan (44), en negen kleinkinderen.

Jacques behaalde in 1964 aan het Torhoutse regentaat het diploma van regent wiskunde, economie en fysica en mocht – met een jaartje legerdienst tussenin – direct aan de slag in het Torhoutse VTI en vanaf 1972 ook in het plaatselijke VSO, waardoor hij later in de middenschool terechtkwam. Hij gaf zijn hele carrière wiskunde, was een gedegen lesgever en kon goed met de leerlingen opschieten. Aan het VTI gaf hij ook bedrijfsbeheer (in het zesde BSO), wat hij tevens achttien jaar aan het Vormingsinstituut in Brugge heeft onderwezen.

“Of ik zo’n interim nog zou overdoen? Ik twijfel. Ik was na die drie weken toch wel bekaf, hoor”

Jacques’ korte terugkeer naar het onderwijs maakt duidelijk dat het voorspelde lerarentekort van nu tot zeker 2025, zoals blijkt uit een rapport van het departement Onderwijs en Vorming, geen mythe is. Het probleem stelt zich vooral in het secundair onderwijs en voor de algemene vakken, met wiskunde op kop. Aan Vives Torhout, nochtans een grote en bekende lerarenopleiding, startten er vorig academiejaar amper een tiental studenten wiskunde en de groepen kandidaat-leerkrachten Frans en Nederlands waren niet groter. En dit in tegenstelling tot de velen die pakweg voor een leerkrachtenopleiding lichamelijke opvoeding kiezen.

Minder studenten leerkracht

Dit jaar is het aantal nieuwe studenten aan zowat alle hogescholen die zich op de leerkrachtenopleiding toespitsen, helaas alweer gezakt. Dat kan deels te maken hebben met de ingevoerde verplichte toelatingsproef, maar die is niet bindend, dus mag het impact ervan op het aantal studenten nu ook weer niet overschat worden.

Overigens: die proef is er gekomen om het gemiddelde niveau van de studenten die leraar willen worden, op te krikken, want lang niet iedereen is sociaal en/of intellectueel geschikt voor de job. Dat is een bijkomend, niet te onderschatten probleem: hoe kun je de betere leerlingen uit het secundair onderwijs ertoe bewegen om voor het beroep van leerkracht te kiezen?

Start met doorweekt hemd

Hoe Jacques zijn rentree in de klas ervaren heeft? “Ik ben op maandag 29 mei voor drie weken gestart en dat was een bloedhete dag”, vertelt hij. “Gevolg: na een halfuur was mijn overhemd totaal doorweekt van het zweet. Ik had meteen mijn zakdoek nodig (lacht). Het eerste kwartier voelde ik wel wat spanning, maar heel snel kreeg ik weer de drive van twaalf jaar voordien.”

“Om wiskunde te geven, heb je eigenlijk niet veel nodig: een bord, krijt, een geodriehoek en oefeningen. Dat is het. Nu werken velen met een beamer om het zogenoemde bordboek te projecteren. Ik heb moeten vragen hoe dat ding werkte (lacht). Maar ik heb die beamer snel gelaten voor wat hij was en nauwelijks gebruikt. En weet je wat de leerlingen me zeiden? Dat ze écht blij waren om les te krijgen zonder al dat projecteren. Blijkbaar valt de oude didactische stempel ook nu nog in de smaak.”

Intensiteit van het lesgeven

Of de leerlingen in twaalf jaar veranderd zijn? “Ze zijn mondiger en opener geworden. Kinderen van hun tijd. Maar ik heb het daar geen moment moeilijk mee gehad. Als je op een min of meer gemoedelijke wijze met hen omgaat en hen laat merken dat je het goed met hen meent, dan loopt het allemaal wel los. Ze voélen zoiets.”

“Of ik zo’n interim nog zou overdoen? Ik twijfel. Ik was na die drie weken toch wel bekaf, hoor. Veel mensen onderschatten de intensiteit van het lesgeven. Ik ben intussen 72 jaar en rust graag een beetje na het middageten. Maar mochten ze in de middenschool nog eens in de penarie zitten, dan zou ik misschien toch weer helpen. Lesgeven blijft nu eenmaal een passie.”