Eva Rousselle over grootoom Renaud Goddemaer: een vergeten oorlogsheld

In het kader van de Internationale Dag tegen Racisme slaan enkele middenveldorganisaties op dinsdag 21 maart de handen in elkaar voor een infoavond over het belang van onze democratie. Een van de sprekers is Eva Rousselle (45), een uitgeweken Oostendse die opzoekingswerk deed rond de deportatie van haar grootoom Renaud Goddemaer. Hij was een belangrijke verzetsfiguur tijdens de Tweede Wereldoorlog. “Zijn foto fascineerde mij: wie was die jonge kerel met die mooie, dromerige blik?”

Renaud Goddemaer, geboren op 9 januari 1916, was oud-leerling van het Atheneum Oostende en werd na zijn studies stadsbediende. Maar, voor alles, was Renaud ook een weerstander van het eerste uur: in augustus 1941 richtte hij samen met vijf anderen het Onafhankelijkheidsfront op. Die vijf anderen, dat waren August Sesée, Roger Vermeersch, Robert Dubois, Arsène Major en Emiel Monteyne. “Deze zes jonge mannen zetten een radiopost op in de Gelijkheidstraat en de Moerasstraat, ze verspreidden de Rode Vaan – het partijblad van de Kommunistische Partij – en stuurden plannen van de Oostendse haven en de Duitse militaire versterkingen door naar August Sesée, die dan al in Brussel aan de slag was voor Die Rote Kapelle (‘Het Rode Orkest’, een verzetsbeweging die volgens de regering van de voormalige DDR een grote invloed had op de nederlaag van Duitsland tijdens WO II, red.). Renaud Goddemaer werd echter verraden. Op 18 januari 1942 werd hij in de Plantenstraat opgepakt door de Geheime Feldpolizei en naar de Sint-Gillisgevangenis in Brussel overgebracht. Eva wist te achterhalen dat zijn vrouw hem daar nog een paar keer is gaan bezoeken.

In de zomer van 1942 – na vijf maanden ‘ondervraging’ – werd Renaud veroordeeld voor spionage en weggevoerd naar Bochum, in Duitsland. “Van daar uit ontving zijn familie in maart ’43 nog een laatste bericht van hem”, weet Eva. Daarna blijft het angstvallig stil rond haar grootoom. “Hij werd van gevangenis naar gevangenis gevoerd en moet verschrikkelijke folteringen hebben doorstaan. Uiteindelijk werd hij in juni ‘44 geëxecuteerd”, klinkt het. Renaud is dan 28 jaar oud. Eva vond bewijs dat hij aan zijn einde kwam in de beruchte Tegel-gevangenis in Berlijn. Een brief van de Kommunistische Partij uit 1946, maakt gewag van de lijdensweg die hij daar onderging: Van het eene gevang naar het andere gevoerd heeft Reno (sic) de grootste folteringen doorstaan, zonder echter zich te leenen tot de minste verklikking. Reno heeft zich tot het laatste ogenblik gedragen als een waardig patriot en een flinke kameraad.

Nazibeulen

Renaud zou volgens verklaringen gefusilleerd zijn door de ‘nazibeulen’ en wordt door de KP voorts nog geprezen als ‘een van de grootste figuren van den Weerstand van Oostende’. Renaud was de derde oudste broer van Eva’s oma, die op haar 93ste nog steeds in Oostende woont. “Zelf is ze in de oorlog naar Engeland gevlucht met haar gezin. Ze heeft mij nooit echt over haar broer verteld – doodgemarteld door de Duitsers, dat lag erg gevoelig – maar mijn papa had het wel eens over ‘nonkel Renaud’”, aldus Eva, die heel wat uren en dagen met haar neus tussen de boeken doorbracht. Een van de gebeurtenissen die haar daartoe aanzette, was een vondst op oma’s zolder. “Daar stond een kader met foto’s van mijn grootoom en andere weggevoerden uit WO II. Zijn foto fascineerde mij: wie was die jonge kerel met die mooie, dromerige jongensblik? Tot dan was het altijd een abstract verhaal geweest, plots kon ik er een gezicht op plakken en werd het allemaal veel concreter.”

Eva trok voor haar opzoekingen naar het Archief voor Oorlogsslachtoffers en het Nationaal Museum van de Weerstand in Anderlecht, maar haalde ook waardevolle informatie uit de thesis van Xavier Delaere over het verzet in Oostende tijdens WO II. “En ook het Fonds Ostendiana had een schat aan informatie, met onder meer latere krantenknipsels uit het onafhankelijk stadsblad De Stoeten Ostendenoare. Officiële documenten in verband met het overlijden van mijn grootoom heb ik niet teruggevonden. Wel een gedigitaliseerde fiche, waaruit bleek dat hij in juni 1944 gestorven was in Berlijn. Dat wist zelfs mijn oma niet.”

Betere samenleving

Eva bleef, zoals zo vele West-Vlamingen, na haar studies in Gent plakken. Vandaag werkt ze voor Avansa, een pluralistische, sociaal-culturele organisatie die vorming geeft aan volwassenen. “Via cursussen, lezingen, workshops en publieke debatten bouwen we mee aan een betere samenleving. Het verhaal van mijn grootoom sluit hier mooi bij aan, al speelde er in dit geval ook wel persoonlijke nieuwsgierigheid mee natuurlijk. Dit is mijn familiehistorie. Boeiend ook hoe die historie zichzelf gaandeweg verder uitdiepte: eens ik aan de touwtjes begon te trekken, kwam er van alles tevoorschijn. Het ene verhaal bracht het andere mee, en zo kwam heel die historie van mijn grootoom plots weer tot leven.”

Door het te delen, wil ze vermijden dat verhalen zoals dat van haar grootoom in de plooien van de geschiedenis verdwijnen. “Er zitten ‘slechts’ twee generaties tussen, en nu al was het een immens speurwerk. Willen we dus vermijden dat de aandacht hiervoor helemáál wegebt, is het belangrijk dat we die verhalen blijven vertellen. Ook al omdat we vandaag opnieuw in woelige tijden leven. Zijn de jaren ‘30 terug? Het is een veelgehoorde vraag vandaag. Er zijn redelijk wat verschillen, maar toch ook wel een aantal opvallende parallellen met toen: de polarisering, de nieuwe opmars van extreemrechts in Europa…”

Stolpersteine

Op de infoavond in VLC De Geuzetorre zal Eva samen met Vanessa Vens ook een lans breken voor de introductie van ‘struikelstenen’ in Oostende. “Stolpersteine of struikelstenen herinneren aan slachtoffers van het naziregime. Ze worden subtiel ingewerkt in het publiek domein, in het trottoir voor de vroegere woonhuizen van mensen die door de nazi’s verdreven, gedeporteerd of vermoord zijn. In heel wat steden zijn al van die gedenkstenen terug te vinden, maar nog niet in Oostende. En als het er wel kan voor filmsterren, waarom dan niet voor de slachtoffers van het naziregime? Ze zijn ook een herinnering aan het feit dat democratie en mensenrechten waardevol en kwetsbaar zijn”, besluit Eva.

De infoavond ‘8 mei: Democratie, verzet en struikelstenen, het belang van herinnering’ vindt van 19 tot 22 uur plaats in VLC De Geuzetorre, Kazernelaan 1. De toegang is gratis.