“Nooit krijg je in het nieuwe Museum aan de IJzer het idee dat het om iets veraf gaat”

Tom Vandenabeele ging kijken naar het nieuwe Museum aan de IJzer.

Ja, het ruikt er nog flink naar verf. En wie ernaar zoekt, merkt in een duister hoekje nog wat vergeten rommel op. Maar het is de verbouwers van het nieuwe Museum aan de IJzer in de IJzertoren in Diksmuide vergeven. Ze hebben sowieso een huzarenstukje neergezet. Nog maar in november vorig jaar was het oude museum in de IJzertoren dichtgegaan. En vorig weekend schoven de automatische glazen schuifdeuren in de voet van het IJzermonument weer open. Daarboven: een gloednieuw torenhoog museum, 84 meter hoog of 22 verdiepingen om precies te zijn.

Geen tabula rasa

Hoewel de toren de voorbije maanden compleet werd leeggehaald, hebben de bedenkers van het nieuwe museum niet compleet tabula rasa gemaakt. Het stond buiten kijf dat het verhaal van de Eerste Wereldoorlog in het nieuwe concept behouden moest blijven. Net als dat van de Vlaamse ontvoogding en de vredesgedachte. Immers, er staat niet voor niets in vier talen ‘Nooit meer oorlog’ op de flanken van de IJzertoren. De uitdaging was net om die elementen met elkaar te verbinden. Het middel daarvoor? Een ‘baseline’ ja, er kan tegenwoordig al eens wat Engels worden gebruikt op de weide in Kaaskerke. ‘Wat rest er van het leven? Wat blijft er van het land?’ is best wel een inspirerende vraag. Wat blijft er over van menselijk leven na vier verschrikkelijke jaren die onze voorouders honderd jaar geleden met een nietsontziende smak de twintigste eeuw binnen dreunden? Wat blijft er over van het land dat in augustus 1914 vol patriottisme aan een wereldoorlog begon, als ging het om een gigantische picknick?

Angst van gewone mensen

Terwijl we doorheen de verdieping slenteren die het over het Europa aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog heeft, zijn we er opeens niet zo heel zeker meer van dat we ons ook niet zouden laten meeslepen door die bizarre feeststemming die zo kenmerkend was voor het begin van WO I. We mogen het dan al hebben over feiten van zo maar even een eeuw ooit, nooit krijg je in het nieuwe Museum aan de IJzer het idee dat het om iets veraf gaat. Wat gooi je nu in je koffer, mocht je tegenwoordig halsoverkop moeten vluchten ? Niet veel andere spullen dan honderd jaar geleden. En op indrukwekkende aantallen foto’s van honderd jaar geleden herken je de vreugde, angst, twijfel, pijn, verdriet, wanhoop… van gewone en echte mensen. We bedenken ook dat in de jaren na 1914 het Belgisch patriottisme en nationalisme onder druk van omstandigheden en gebeurtenissen hier en daar plaats ruimde voor Vlaams nationalisme. Enfin, u kent het verhaal en het vervolg wel.

Nadenken over identiteit

Maar bijzonder hier is vooral dat de bedenkers je aanzetten om na te denken over begrippen als nationaliteit en identiteit. Welke vlaggen dekken jouw lading? De geschiedenis van het IJzermonument past uiteraard netjes in dit thema. De duistere museumdelen in sobere zwart-wit-grijze kleuren gaan na het trauma van de oorlogsjaren over in heldere maar even sobere verdiepingen over de geschiedenis van de Vlaamse ontvoogding. De vele teksten en documenten dienen de nuance. Door het hele museumverhaal in ingenieus uitgekiende lagen te presenteren, bepaalt iedereen trouwens voor zichzelf hoe diep hij of zich in alles graaft. Wie meegaat in de uitnodiging tot nadenken en kritische reflexie, beleeft tijdens een bezoek aan het nieuwe Museum aan de IJzer in Diksmuide een impressionante en beklijvende ervaring.