Zusters van Maria waren de grootste slachtoffers in Pittem en Egem

Omdat Pittem niet onmiddellijk in de frontstreek lag, was de oorlogsschade bij de bevrijding eerder beperkt. De beide kloosters, waaruit de zusters al in 1917 verdreven waren, en de Egemse kerk leden de meeste schade. Paul Lambrecht, Paul Van Brabant en Willy Deconinck van de heemkundige kring Valère Arickx gaven ons een beeld van de laatste weken.

Wanneer we op zoek gaan naar informatie over Pittem tijdens de Eerste Wereldoorlog en dan specifiek over de weken rond de bevrijding, dan is er weinig over terug te vinden. Zelfs in de boeken van Valère Arickx, waarin vaak heel wat informatie te vinden is, behelst de periode 1914-1918 maar enkele alinea’s. De weinige informatie handelt vooral over de kloosters in Pittem en Egem en de bijhorende scholen. Wat de weerslag van de bevrijding op Pittem betreft, springt vooral het dynamiteren van de Egemse kerk er uit.

Deportatie

“Sinds oktober 1914 namen de Duitsers bezit van grote delen van de kloosters van Pittem en Egem en de bijhorende scholen en die zouden tot aan de bevrijding nooit meer zonder vijandige bezetting zijn”, legt Paul Lambrecht uit. “Er bleef almaar minder plaats over voor de zusters om te leven en les te geven en de tegenvallende resultaten voor de Duitsers waren in beide kloosters voelbaar, met als hoogtepunt 11 december 1917. Op die dag werden alle Pittemse Zusters van Maria verplicht om het klooster te verlaten. Ze werden, samen met alle wezen en ouderen, in vier dierenwagons geladen, om na een treinreis van 30 uur in twee leegstaande kastelen in Gheel-ten-Aert te stranden. De Egemse zusters moeten eveneens hun klooster verlaten, maar mochten na heel wat onderhandelen op de parochie blijven en vonden een onderkomen bij de bevriende familie Maes. Pas in januari 1919 konden de eerste Pittemse zusters terugkeren.”

Egemse kerk verwoest

“De kloosters bleven ook hun rol spelen in de weken voor en na de bevrijding”, gaat Paul Van Brabant verder. “Op 10 oktober 1918 werd het Pittemse klooster overrompeld door 1.200 terugtrekkende Duitsers, die er niet alleen hun kazerne, maar ook een gevechtspost van maakten. De volgende dag ontbrandde de strijd met artillerie- en luchtgevechten.“

“De zusters vertrokken in dierenwagons voor een treinreis van 30 uur” – Paul Lambrecht, heemkundige kring Valère Arickx

“Wat dat laatste betreft, speelde Pittem ook een rol in het leven van de twee Amerikaanse gevechtspiloten Ralph Talbot en Robert G. Robbinson (voor wie een gedenkplaat naast de ingang van de Pittemse kerk hangt), die allebei de Medal of Honour kregen voor een vuurgevecht, dat zij op 14 september 1918 boven Pittem voerden.”

“Vanaf 1 oktober werd het Egemse klooster ingericht als ‘Feldlazarett’. Toen midden oktober de Franse troepen Pittem naderden beslisten de Duitsers om de beide kerktorens, die als uitkijkposten voor de Fransen konden dienen, op te blazen. Dat betekende dat de Egemse kerk voor een groot deel verwoest werd en dat ook het klooster en de school ernstige schade opliepen. Dankzij de tussenkomst van pastoor Nabor Holvoet – het gerucht deed de ronde dat hij de Ortskommandant dronken voerde – werd de Pittemse kerk gespaard. We lezen in de boeken van Valère Arickx: ‘Begin oktober eisten de Duitsers hier nog alle vee op en de weerbare mannen moesten met hen achterwaarts trekken.'”

17 oktober 1918

“Pittem werd op 17 oktober 1918 bevrijd”, vervolgt Willy Deconinck. “Vanaf 11 oktober lag Pittem binnen het bereik van de Franse kanonnen en de beschieting zou drie dagen duren, waarbij verscheidene inwoners gedood werden. In de oorlogsdagboeken van Achiel Van Walleghem – toen onderpastoor in Dikkebus – lezen we dat hij op 14 oktober bericht kreeg over de beschieting van Pittem en dat hij bezorgd was om het lot van zijn familie. In het Franse magazine ‘Le Pays De France’ lezen we: ‘La cavalerie Belge était aux portes de Bruges pendant que les divisions Française enlevaient Pithem, Meulebeke et Winghen.’ Op 17 oktober vielen de Franse troepen Pittem en Egem binnen en de volgende dagen boden de kloosters nog onderdak aan heel wat geallieerdesoldaten. De zusters waren bovendien de enigen die Frans spraken en die de oprukkende troepen informatie konden geven over de Duitse bewegingen.”

(Jan Goossens)