‘De melkboer en de geschiedenis’ heet het nieuwste boek van de hand van John Vandaele (62). De journalist legt daarbij de link tussen zijn jeugd in Izegem en de waarden en normen die golden in die tijd met wat er in de wereldgeschiedenis gebeurde. “Ik wilde het verhaal van mijn ouders en grootouders vertellen en dat kaderen in een wereld in volle transitie.”
Hij gaat nu door het leven als John Vandaele, maar heet eigenlijk Johan. “Samen met Johan Demeurisse, een klasgenoot in het Izegemse Sint-Jozefscollege, verengelsten we voor de grap onze naam. Toen ik na mijn studies in Gent bleef, is iedereen me John blijven noemen”, verklapt hij. John vertrok op zijn 17de naar Gent om te gaan studeren is daar blijven hangen. Maar zijn eerste levensjaren en het leven op de boerderij van zijn grootouders hebben een diepe indruk op hem nagelaten. “Ik beleefde een mooie jeugd. Ik vertoefde constant tussen de dieren en trok vaak mee met mijn grootvader die melkboer was. En we hadden ook onze eigen jeugdbeweging opgericht.”
Vijf dochters
Toen hij zijn masterstudies psychologie aan UGent aanvatte, kwam hij in een totaal andere wereld terecht. “Iemand spaghetti zien eten met vork en lepel, ik had dat nog nooit gezien. En de taal! Ik had het gevoel dat niemand mij begreep. Ook de waarden en normen die er werden gehanteerd, waren totaal anders. En wat ik me ook vooral herinner: de geluiden. Wij woonden in de Schardouwstraat, aan de achterkant van waar nu de Multi Bazar is. Je had er de boerderij van mijn grootouders en niet ver daarvan ons huis. Maar voor de rest stonden er in de buurt geen woningen. Het was er ongelofelijk stil. En als je al iets hoorde, dan was het een concert van vogelgezang. Maar dat veranderde ook toen men de op 600 meter van bij ons thuis de A17 begon aan te leggen.”
“De tweelingbroer van mijn opa wilde voor apotheker studeren, maar de boutade luidde dat je een apotheker niet kunt gebruiken op een boerderij”
Gabriël Vandaele (94), de pa van John en zijn broer Geert, leerde hun moeder Rika Vandekerckhove kennen na ‘een tip’ van een vriend. “Mijn grootvader had vijf dochters. En zoals ik in mijn boek beschrijf was mijn pa, die van de Verre Ginst in Oostrozebeke afkomstig was, samen met een vriend eens op bezoek gekomen in het gezin met al die dochters. Hij heeft het vaak verteld. De Schardouwstraat was toen nog een aarden wegeltje vol bulten. Maar na het bezoek klikte het tussen mijn ouders, de rest is geschiedenis.”
Zelfbedruipende bedrijfjes
Zijn ouders groeiden allebei op op een boerderij. “En in die tijd waren dat zelf bedruipende bedrijfjes. Ze maakten haast alles zelf, zelfs hun brood van de eigen gekweekte tarwe. Aan mijn vaders kant startten ze toen ook met een vlasfabriekje, aan mijn moeders kant was mijn grootvader enig kind. Hij is begonnen met een zuivelhandel. Hij maakte zelf de karnemelk en had twee kippenhokken om verse eieren te kunnen leveren aan zijn klanten. Je kan het vergelijken met wat ze nu de korte keten noemen. Maar het was ook erg arbeidsintensief. De vijf dochters moesten ook allemaal een handje toesteken. Hij had enkele melkrondes, vooral op Kachtems grondgebied. Maar uiteindelijk stoot je daar ook op de limieten. Soms kon je producten goedkoper aankopen in de groothandelsmarkt, dan je ze zelf kon maken. Maar mijn grootouders hebben toch maar mooi zijn vijf dochters groot gebracht met hun noeste werk.”
Van studeren was toen nog geen sprake. “Mijn vaders tweelingbroer was graag apotheker geworden. Maar toen luidde de boutade dat er op een boerderij geen apothekers nodig waren. Aan vaders zijde waren er acht kinderen, aan mijn moeders kant vijf. Geen enkele ging studeren. Ik zou de eerste worden die dat mocht, later zouden er nog neven en nichten volgen natuurlijk. En toen ik in Gent arriveerde voelde ik me een klein beetje als een migrant.”
Maar John vond er uiteindelijk zijn draai. “Dat leverde ook wel wat frictie op. Ik bleef soms in het weekend ook in Gent hangen. En ik kreeg een relatie, maar trouwde niet. Ik heb ook twee zonen. Mijn ouders en grootouders begrepen dat soms moeilijk, maar we konden daarover praten. En geleidelijk aan ben ik ook Gentenaar geworden, maar ik keer nog vaak terug om mijn vader te bezoeken. Mijn moeder overleed in 2015, nadat ze goede zorgen had genoten in ’t Pandje. Mijn vader trekt nog zijn plan, maar doet ook een beroep op wat hulp natuurlijk.”
Miljoenen werklozen
Toen John afstudeerde als psycholoog was er nauwelijks werk. “Er waren miljoenen werklozen in Europa, ik heb in die tijd nog geholpen om de jongerentelefoon mee op te richten en te coördineren. Maar al snel ging als freelance journalist aan de slag. Schrijven had ik altijd al graag gedaan. Ik werkte vooral voor Knack en De Morgen. De jongste jaren ben ik in loondienst getreden bij het tijdschrift MO*. Ondertussen zit ik al ruim 35 jaar in de perswereld. Ik heb al wat boeken geschreven, maar dit boek komt er omdat ik het verhaal van mijn ouders en grootouders wilde vertellen. Door die kleine verhalen te linken aan de grote gebeurtenissen in de wereld krijg je eigenlijk een geschiedenis die haast een eeuw overspant.”
Het boek zal bij veel Izegemnaars een vleugje nostalgie opwekken. “Op de Abele waren in die tijd nog enkele beenhouwers en ook kruidenierszaken. Ik mocht dan te voet tussen de velden de boodschappen gaan doen. Café De Nieuwe Abeele werd nog open gehouden door de broer van mijn grootmoeder. En mijn moeders zuster was getrouwd met Gabriël Hoornaert van het Het Nieuw Gemeentehuis in Kachtem, waar nu Vonk is. Dat was ook een duivenlokaal en ook mijn grootvader speelde met de duiven. En als er al eens een duivenverkoop was bij Hoornaerts, mocht ik al jonge manneke de duiven die te koop aangeboden werden tonen.”
De vergelijking met China
John zag ook heel wat van de wereld en trok soms voor maanden op reis. “Onder meer door het zuiden van China. Dat heb ik ook zien evolueren tot één grote industriële regio. Het is van een andere grootteorde natuurlijk, maar je kan het wat vergelijken met de streek tussen Izegem en Roeselare die nu volledig volgebouwd is. Alle open ruimte is hier ook verdwenen. De prijs die we voor de welvaart betalen is het opgeven van ons landschap.”
John schreef eerder al boeken, over internationale thema’s als de globalisering of de internationale instellingen. “Met dit boek breng ik de wereldgeschiedenis samen met die van mijn grootouders en ouders. Mijn vader heeft tal van machtige spreuken, die mochten niet verloren gaan. Het was lang zoeken naar een vorm om dit verhaal te brengen, maar ik wilde over de belevingswereld van die generatie mensen vertellen. De persoonlijke verhalen zullen ook herkenbaar zijn voor andere mensen, het zorgt ook voor een aangename leeservaring. Het begint dus bij mijn grootouders, maar eindigt in de huidige tijd. Ook herkenbaar natuurlijk. Zoals het voorbeeld uit mijn generatie toen ik de stekker uittrok, omdat ik vond dat mijn zoon veel te veel aan het gamen was. Maar enkele jaren later geeft hij les aan de Howest, waar ze een game-opleiding doceren. Zo zie je maar dat elke generatie zijn verhaal heeft. En dat verhaal wordt beïnvloed door de periode waarin je leeft en vice versa.”
Actief bij Buren van de (Sint-Baafs)Abdij
John Vandaele woont in de Slachthuisstraat in Gent, in een wijk met een geschiedenis. “Weet je dat mijn grootvader hier ook nog met dieren naar het slachtuis is gekomen?” Hij is er net als heel wat andere ingeweken West-Vlamingen ook erg actief bij Buren van de Abdij. In een wit poortgebouw dat vroeger toegang gaf tot het slachthuis hebben ze met Herberg Macharius een ontmoetingsplek voor de buurt gecreëerd. Je kan er iedere vrijdag en zondag terecht voor een drankje of een burenbabbel.
Ook de oude Sint-Baafsabdij gaven ze een nieuwe bestemming. “Wij kregen de sleutels van de stad Gent. Het is een burgerproject dat tot ver buiten de stadsgrenzen aanzien wordt als een voorbeeld hoe je burgers verantwoordelijkheid kan geven.” Iedere zondagnamiddag gaan ook de deuren van de abdij open en kun je een rondleiding krijgen, geflankeerd door een woordje uitleg over de geschiedenis van de site die zich bevindt op de plaats waar de Leie en de Schelde samenvloeien en waar de stad Gent ontstaan is. Johan is ook betrokken bij Energent, een coöperatieve vennootschap die burgers verenigt in hun streven naar een duurzame en klimaatneutrale samenleving. “En daaruit is ook al een bedrijf gegroeid dat ondertussen flink op eigen benen is gaan staan.” (WVS)
De melkboer en de geschiedenis
De melkboer en de geschiedenis telt 478 pagina’s en is uitgegeven bij EPO, de uitgeverij die prat gaat op de onafhankelijke koers die ze vaart. Aan de hand van kleine verhalen vertelt John Vandaele de geschiedenis van de grote politieke, economische en ideologische verschuivingen hier en in de rest van de wereld. Het boek is te koop voor 39,90 euro.
www.epo.beHet beste van KW
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
