Ouderen willen volwaardig deel kunnen nemen aan het maatschappelijke leven, maar dikwijls worden zij in hun waardigheid aangetast en worden beslissingen uit hun handen genomen. Het zijn maar enkele van de conclusies van Grijs aan Zet, een project van Amnesty International, Avansa Mid- en Zuidwest en theatercollectief Het Bataljong, rond de mensenrechten van ouderen. Na een boek met persoonlijke verhalen komen nu 23 spelers naar buiten met een eigen theatervoorstelling ‘De Generatie’.
De Generatie, de uitverkochte theatervoorstelling van het project Grijs aan Zet, gemaakt door het Kortrijkse theatergezelschap Het Bataljong, werd volledig opgebouwd en geschreven vanuit de verhalen van ouderen uit de regio en van wat de spelers zelf hebben ingebracht. De Generatie wordt dit voor- en najaar gespeeld in de regio Midden- en Zuid-West-Vlaanderen. Donderdag ging die in première in de Budascoop en wordt gevolgd door nog twee voorstellingen op vrijdag en zaterdag, om daarna ook elders in Vlaanderen te toeren.
Zilvergrijs met een brilleke
De voorstelling start met een aanklacht. Verschillende betuttelende verkleinwoorden klinken vanop het toneel. Vervolgens een verzoek tot aandacht voor ouderen met verschillende authentieke ervaringen en herinneringen. Er worden enkele zware thema’s aangeraakt, zoals het verhaal van een weduwe en alleen sterven tijdens de coronaperiode.
Toen ik zilvergrijs haar kreeg, behandelde men me plots anders. In de parfumerie werd het ‘madammeke’ en had ik een ‘brilleke’ – Hilde Verstraete (66)
Hilde Verstraete (66) is een van de acteurs die tijdens ‘De Generatie’ het beste van zichzelf geeft. “Ik heb een moeilijke periode achter de rug, mijn man is net overleden. Ik wilde aanvankelijk gewoon even bekijken waar het project over ging, maar ben uiteindelijk toch blijven hangen”, glimlacht Hilde. “Ikzelf heb ervaren dat ik, toen ik zilvergrijs haar kreeg, op een andere manier benaderd werd. In de parfumerie werd ik onlangs aangesproken als madammeke, werd mijn bril opeens een brilleke en mocht ik me zetten op een stoeltje. Urbain en ik kwamen bijna niet meer bij van het lachen. Dit was dus precies een scene voor onze voorstelling. Voor mij staat zilver niet gelijk aan oud, het is gewoon als een andere jas, die je moet accepteren. Mijn man was destijds zelfs jaloers op mijn haar. Eigenlijk draait het allemaal om hoe je er zelf mee omgaat, wat je naar buiten toe wil uitstralen en hoe je jouw pensioen wil beleven.”
Experten
Ook Urbain Vermandere (90), de oudste acteur van het 23-koppig gezelschap, staat met goesting op de planken. Urbain woont alleen, zijn vrouw ging een zevental jaren geleden van hem heen.
“Maar ik trek mijn plan. Ik fiets nog en rijd met de auto”, vertelt hij. “Het waren vooral mijn kinderen die me gestimuleerd hebben om hieraan mee te doen. Ze wilden vermijden dat ik zou vervallen in eenzaamheid, maar eigenlijk valt dat allemaal goed mee hoor. Ik heb vrienden en vriendinnen overgehouden aan het zangkoor en we gaan regelmatig eens iets samen eten. Thuis heb ik nog het onderhoud van mijn tuin en mijn volière met vogels.”
Het waren vooral mijn kinderen die me gestimuleerd hebben om hieraan mee te doen. Ze wilden vermijden dat ik zou vervallen in eenzaamheid – Urbain Vermandere (90)
De voorstelling raakt ook de problematiek rond digitalisering aan. Heel herkenbaar, zegt Urbain. “Ik probeer mee te zijn met de tijd, maar het gaat allemaal heel snel vooruit. Het wordt steeds complexer. Mijn kinderen moeten me nu en dan helpen. Men vergeet dat mijn generatie hiervoor wat meer begeleiding nodig heeft, anders vallen we tussen de mazen van het net.”
Kwetsbaar zijn bij Het Bataljong
Toen Nathalie Van Leuven, directeur van Avansa Mid- en Zuidwest, zich afvroeg het ze het thema ‘ouderen en uitsluiting’ op een andere manier wilde aankaarten, dacht ze meteen aan Het Bataljong. Deze compagnie van jonge theaterspelers had in 2019 De Loteling gemaakt, een voorstelling waarin mensen met jongdementie zelf het voortouw namen.
Nathalie vond dat een mooie manier om een problematiek aan te kaarten, en stelde de vraag aan coregisseur Arne De Jaegere (30) en artistiek leider Hilde Vanderstraeten (60) van Het Bataljong. “Ik ben tijdens de productie 60 jaar geworden, en wanneer die pensioenleeftijd begint te naderen, zie je de zaken rondom jou veranderen”, zegt Hilde. “Ik vond het meteen een boeiend thema.”
Ik heb bij veel mensen een oceaan van verdriet gevoeld, verstopt achter een gigantische dam – coregisseur ArneHet Bataljong organiseerde verschillende workshops en gesprekscirkels met ouderen. Uiteindelijke werden 23 acteurs aangesproken. “Ik heb bij veel mensen een oceaan van verdriet gevoeld, verstopt achter een gigantische dam”, zegt Arne. “Ik heb mensen gezien die zeggen: ‘We mogen al blij zijn dat iemand voor ons zorgt, dat we er nog zijn, we mogen niet klagen.’
Met Het Bataljong proberen we omstandigheden te creëren waarin verbinding tot stand kan komen, een plek waar mensen kwetsbaar kunnen zijn. Ik heb mensen zien openbloeien. Dat kon omdat we over een lange periode grenzen hebben verlegd. Eén van de strafste evoluties was Raf, een man van 67 jaar uit een woonzorgcentrum in Roeselare. Hij wilde eerst niet meedoen, was vooral op zichzelf en leek erg verdrietig. Nu zingt hij een volledig nummer, helemaal alleen op het podium.”
Muren en dromen
De verhalen van meer dan zestig ouderen vormen de basis van het boek Grijs aan Zet. Verhalen over vroeger en nu. Over muren waar ze op botsen en dromen die ze koesteren. Over niet meer meekunnen, over (financiële) autonomie, mantelzorg, dementie, organisatie van de zorg en participatie aan de samenleving. Die verhalen werden voorgelegd aan 18 experten: gerontologen, juristen, rechters, experten in de mensenrechten en bestuurders in de ouderenzorg.
Vanuit hun eigen discipline maakten zij een schets van wat fout loopt, maar vooral van hoe het beter kan. Enkele experten die meewerkten aan het boek zijn onder andere ererechter bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens Paul Lemmens, gerontologen Christel Geerts, Mie Moerenhout, Jurn Verschraegen van Expertisecentrum Dementie en Naomi De Bruyne van Steunpunt Mantelzorg.
Het boek Grijs aan Zet verscheen op 24 maart bij Maklu Uitgevers.
Het beste van KW
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
