Hoe Frans van Daele kabinetschef van de koning werd: “Ik was zijn politiek adviseur”

© Davy Coghe
Stefan Vankerkhoven

“Een vroegere hofmaarschalk heeft doelbewust een karikaturaal beeld van toenmalig prins Filip gecreëerd, waardoor ten onrechte het beeld geschapen werd dat hij niet geschikt was voor de troon.” Dat zegt Knokkenaar Frans van Daele, oud-kabinetschef van de koning. Bij uitgeverij Lannoo is zopas zijn boek ‘Schaken met de macht’ uit. Een gesprek met de voormalige diplomaat, die wel eens de Belgische ‘schaduwkoning’ genoemd wordt.

“Het Brugsch Handelsblad? Dat weekblad heb ik jarenlang gelezen, in mijn Knokse jaren”, glimlacht Frans baron van Daele (71). We strikken de auteur in het Oud Sint-Jan in Brugge, waar hij met een lezing het academiejaar van de Universiteit van de Derde Leeftijd plechtig opende.

Van Daele zag op 24 oktober 1947 het levenslicht in het Zeeuws-Vlaamse Oostburg, maar woonde in zijn tienerjaren in Duinbergen. Minder bekend is dat hij in 1970 bij de Knokse gemeenteraadsverkiezingen op de Volksunie-lijst stond. “Luc Declercq, de zoon van het latere VU-Kamerlid en Knoks schepen Raf Declercq, was mijn boezemvriend. Ik was een tijdlang actief bij de Knokse VU-jongeren, maar heb later met die partij gebroken, omdat ik niet geloofde in een onafhankelijk Vlaanderen. Persoonlijk was ik meer geïnteresseerd in het gerechtvaardigd streven van Vlamingen om hun rechtmatige positie in de Belgische staat te veroveren”, verduidelijkt de latere kabinetschef van koning Filip.

Koningshuis legitiem

Frans van Daele vindt trouwens dat onze monarchie anno 2019 nog altijd zijn legitimiteit heeft: “Om de zoveel jaren laten republikeinen van zich horen, maar ons koningshuis is geen issue meer. De meerderheid van de Belgen is gekant tegen de afschaffing van het koningshuis. Trouwens, moeten we het contract dat de oprichters van ons land in de 19de eeuw sloten met het huis Saksen-Coburg niet blijven honoreren?”

Dat Frans van Daele in het ziekenhuis van Oostburg geboren werd en in het Zeeuws-Vlaamse stadje Sluis zijn eerste levensjaren doorbracht, is te wijten aan de Eerste Wereldoorlog. “Mijn grootmoeder is in 1914, met haar tweejarig zoontje Daniël, mijn vader, vanuit Brugge naar Nederland gevlucht. Oma groeide op in Stene, bij Oostende, maar woonde nadien langs de Augustijnenrei in Brugge. Nadat mijn grootvader aan het oorlogsfront van den IJzer gewond raakte, is ook hij naar Nederland getrokken. Mijn grootouders zijn er blijven wonen. Mijn vader heeft zich gesetteld in Sluis, na het huwelijk met zijn tweede vrouw, de Nederlandse Johanna Dekkers. Zijn eerste vrouw overleed op het einde van de Tweede Wereldoorlog.”

“Toen ik twaalf was, zijn we naar de Knokse deelgemeente Duinbergen verhuisd, omdat mijn vader in de Zeebrugse haven begon te werken voor het vleesverwerkend bedrijf Zeebrugge Abattoirs Maritimes, beter bekend als ZAM. Ik moest voor mijn lager middelbaar naar de Frères in Knokke-Heist, dat was een enorme aanpassing. Als Zeeuws-Vlaming uit de regio van Sluis verstond ik het West-Vlaams dialect, maar ik kon het zelf niet praten. Mijn eerste ondervraging in het zesde Latijn bij de Frères was het vertalen van enkele dialectwoorden naar het Algemeen Nederlands: jante (velg, red.) en vilebrequin (krukas, red.).”

“Dat zijn dialectwoorden die verwant zijn met het Frans, maar als Nederlander kende ik geen woord uit de taal van Molière! Dat zette mij ertoe aan om, na mijn hoger middelbaar aan het Sint-Pieterscollege in Blankenberge, aan de KU-Leuven Romaanse filologie te gaan studeren. Ik ben ervan overtuigd dat hoe meer talen je spreekt, hoe meer mensen je wordt. In het college heb ik vooral veel Latijn geleerd, ik hou er mooie herinneringen aan over en heb er onlangs, na een lezing, mijn vroegere klasmakkers teruggezien.”

Confrontatie met VS

“Na mijn studies Romaanse filologie lag de weg naar het onderwijs open. Ik vond het boeiend om les te geven, maar ik wou de wereld zien. Ik was meteen verkocht toen de woordvoerder van Buitenlandse Zaken in Leuven uitleg kwam geven over diplomatie. Veel mensen hebben een totaal verkeerd beeld van diplomaten. Ze aanzien hen als de ambtenaren die in dure pakken enkel champagne drinken op recepties met staatshoofden en le beau monde. Dat hoort er ook bij, maar een diplomaat moet er vooral voor zorgen dat onze politieke leiders kunnen ontsnappen aan een zwart-witte keuze. Je zoekt naar oplossingen, naar een tussenweg. Roepen en tieren helpt niet, je moet altijd kalm blijven tijdens besprekingen. En argumenten vinden zodat de tegenpartij het belang ervan inziet om naar jou te luisteren. Dat vergt enige overredingskunst. Mijn moeilijkste moment? Toen ons land de genocidewet stemde, was er een sportieve confrontatie met de Amerikanen. De spanning tussen beide landen liep toen hoog op.”

Ik stond op de Knokse VU-lijst, maar brak met de partij, omdat ik niet geloofde in een onafhankelijk Vlaanderen

De carrière van eurofiel Frans van Daele oogt indrukwekkend. Hij was onder meer diplomaat in Italië, ambassadeur in de Verenigde Staten, vertegenwoordigde ons land bij de Europese Unie en in de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties. Van 2010 tot 2012 was hij kabinetschef van Herman Van Rompuy, toen die voorzitter van de Europese Raad was. In 2013 werd hij kabinetschef van koning Filip, wat hem na zijn pensioen in 2017 de titels van Minister van Staat en baron opleverde. Met als Latijnse spreuk : Constans dum volvitur. “Ik koos die spreuk doelbewust, omdat ik goed wist wat mijn einddoel was: de Europese Unie helpen opbouwen, ook al was het pad ernaartoe zeer kronkelig.”

“Om de vier jaar moest ik als diplomaat veranderen van standplaats. Voor mij was dat een beroepskeuze, voor mijn vrouw en drie kinderen (twee dochters en een zoon, red.) niet. Zij moesten telkens opnieuw in een ander land vrienden maken en naar andere scholen gaan. Ik had het geluk dat zij mee wilden met mij, dat ook zij geïnteresseerd waren in het ontdekken van nieuwe dingen. Ook al was het niet makkelijk om telkens opnieuw te beginnen.”

Lof voor Obama

Welke wereldleider maakte als mens het meest indruk op de Knokse diplomaat? Frans van Daele: “De Amerikaanse president Obama. Een indrukwekkend man, die altijd rustig bleef. Hij dacht altijd op een rationele wijze en stelde bij besprekingen een evenwichtig compromis voor, waar iedereen zich kon in vinden. U begrijpt dat ik niet verklap voor welke internationale politicus ik minder waardering heb….”

Koning Filip is een man met vele talenten in tegenstelling tot wat velen denken

Ook voor koning Filip is de waardering zeer groot. Frans van Daele: “Als kabinetschef was ik de politiek adviseur van de koning. Dagelijks besprak ik met hem de politieke situatie. Koning Filip heeft een belangrijke rol gespeeld bij de vorming van de vorige federale regering. Ook al duren regeringsvormingen in ons land vaak lang, zoals ook nu, maar de democratie heeft nu eenmaal wat tijd nodig. Zelfs N-VA en PS zullen wel een akkoord vinden.”

Schietschijf

“Koning Filip is een man met vele talenten : op politiek, artistiek en sportief vlak. Denk onder meer aan zijn indrukwekkende troonrede. Indertijd heeft de hofmaarschalk moedwillig een fout, karikaturaal beeld van prins Filip gelanceerd, waardoor hij ten onrechte een schietschijf werd van velen. Nu zeggen velen : hij is een totaal andere man dan wij vroeger dachten. Ook dat wou ik in mijn boek eventjes rechtzetten.”