Na zijn vorig jaar verschenen boek met spreuken en gezegden bracht Roger De Cadt (93) nu ook het allereerste woordenboek uit van het dialect van Veurne-Ambacht. De auteur heeft maar liefst 78 jaar aan het woordenboek gewerkt, maar de laatste tien jaar intensiever. Zijn motivatie? “De taal van onze voorouders mag niet verloren gaan voor het nageslacht.”
Ne ligua majorum omnino pereat . Of in het Veurne-Ambachts: Da nuuze vooëroeders neûder spraake nie oltegoare nie te kwiste è zoe goan . Dat is al 78 jaar het doel van Roger De Cadt, die sinds zijn collegejaren woorden en spreuken in het plaatselijke dialect verzamelt. Mede dankzij zijn kleinkinderen Marinke en Lander Callens, die instonden voor cover en lay-out, resulteerde dat nu in een woordenboek. Mèt beknopte grammatica.
Roger De Cadt werd in Antwerpen geboren, maar zijn beide ouders waren van Alveringem. Daar keerden ze tijdens de Tweede Wereldoorlog terug, waardoor Roger er opgroeide in Veurne naar het college ging. “Het zijn de jaren waarin je identiteit zich ontwikkelt, je zogenaamde affectiviteitsjaren ”, verklaart de auteur zijn blijvende liefde voor de streek.
“Ook al keerde ik in 1946 naar Antwerpen terug, ik heb nooit veel te maken gehad met Antwerpenaars”, vertelt hij. “We zijn altijd West-Vlaams blijven spreken en kwamen aan de westkust op vakantie, tot op vandaag zelfs. Het dialect van Veurne-Ambacht is mijn moedertaal. Het enige wat niet West-Vlaams is aan mij, is dat ik geen West-Vlaamse vrouw heb gekozen.” ( lacht )
Veurne-Ambacht, dat is de middeleeuwse kasselrij Veurne, een administratieve indeling voor het gebied afgebakend door de IJzer, de Noordzeekust en de Franse grens. Uit dat gebied verzamelde de auteur in zijn woordenboek 13.500 woorden. Hij koppelt er ook nog eens 1.500 spreuken aan, waarvan sommige vorig jaar al verschenen in zijn spreukenboek en andere nieuw zijn.
Muuleslunse
“Waar ik al die woorden haalde? Mijn spreukenboek is een eerste belangrijke bron. Daar haalde ik al 6.000 woorden uit”, aldus Roger. “Een tweede bron borrelt op door gewoon in de zetel te gaan zitten, de ogen te sluiten en aan een thema te denken, met een blanco fiche bij de hand. Ook dat leverde 6.000 woorden op. Ook het heel recente muuleslunse ( mondmasker, red. ) nam ik trouwens op.”
Guido Gezelle
En dan zijn er nog vier kleinere bronnen: vooreerst het Dialectgenootschap Bachtn de Kuupe, waar Roger lid van is en waar hij woorden kon aftoetsen en nog nieuwe woorden bij leerde. En verder twee Frans-Vlaamse woordenboeken, het 19de-eeuwse taalkundig maandblad Loquela , waarin de verzameling West-Vlaamse woorden van Guido Gezelle werd gepubliceerd, en het ook al 19de-eeuwse West-Vlaamse woordenboek van priester Leonard Lodewijk De Bo.
“Gezelle en De Bo vermelden in welk dorp ze het woord hebben gehoord, al is dat bij Gezelle niet altijd even correct”, stelde Roger vast. “Anders dan het West-Vlaams uit het binnenland stamt het Veurne-Ambachts van het kustgermaans, dat grote invloeden uit het Saksisch onderging. Dat zie je langs de hele kustlijn, van Frans-Vlaanderen tot in Friesland. Vandaar de overeenkomsten met het Fries, maar ook met het Engels. Ik denk aan het woord riftjeraftje , gemeen volk. Dat bestaat letterlijk in het Engels: rifraff .”
Net als Russisch
Roger De Cadt werkte ook een beknopte grammatica uit voor het Veurne-Ambachts. “Opvallend daarin: onze familienamen hebben een mannelijke en vrouwelijke vorm. Een mannelijke ‘Goderis’ werd bijvoorbeeld ‘Godeere’ genoemd, een vrouw ‘Goderis’. Hetzelfde met Pauwels: Pauwle voor de mannen, Pauwels voor de dames. Of mijn eigen naam: ik werd Roger Catte genoemd, mijn zus Cats . In Alveringem was dat destijds heel levendig, in Veurne zou het niet hebben voorgekomen. Het is iets wat je in weinig talen ziet, maar bijvoorbeeld wel in het Russisch.”
Ook al is na het spreukenboek nu ook het woordenboek afgerond, de onvermoeibare Roger ziet zijn taak nog niet als volbracht. In het voorjaar verschijnt nog een vierde, uitgebreide druk van het spreukenboek en hij is nu bezig met het inspreken van alle spreuken op de computer, zodat ook de exacte uitspraak bewaard blijft. Maar echt voltooid is het werk nooit. “Nog elke week noteer ik nieuwe woorden en spreuken”, besluit Roger.
Het Woordenboek van het dialect van Veurne-Ambacht kan worden besteld via mail:
annemie_decadt@yahoo.com.
Het beste van KW
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
