Het waren de Fransen die op woensdag 23 oktober 1918 Waregem van de Duitsers bevrijdden nadat die de toenmalige gemeente aan de Gaverbeek al sinds oktober 2014 hadden bezet. Vier jaar lang werden de Waregemnaars beperkt in hun vrijheid en moesten voor om het even wat formulieren voorleggen. Daaraan kwam een einde maar niet vooraleer de terugtrekkende Duitsers nog heftig weerstand boden, zeker toen de Amerikaanse troepen een week later, woensdag 30 oktober, in Waregem arriveerden.
“De bevrijding van het centrum door de Fransen verliep vrij vlot en nam maar een dag in beslag”, aldus stadsarchivaris Thomas Bertrem. “Daarna verschansten de Duitsers zich echter achter de Gaverbeek (Kasteel van Potegem en hippodroom), waar ze nog acht dagen stand hielden en voortdurend het centrum beschoten. Tijdens die dagen leed Waregem de meeste schade. Het is pas nadat de Amerikanen op woensdag 30 oktober toekomen dat de geallieerden de dag nadien de Duitsers kunnen terugdringen. Dat leverde heftige gevechten op in en rond de Spitaalsbossen. Daar werd fel slag geleverd.”
“Met een drietal goed gerichte schoten haalden de Duitsers in de laatste dagen de kerktoren neer”
Tijdelijke expo
In en rond deze bossen sneuvelden de meeste militairen en burgers. In totaal 373 slachtoffers, 243 soldaten en 130 bewoners. De schade die de bezetter aan het centrum toebracht, was vrij groot: het station werd gedynamiteerd en onder andere de dekenale kerk veranderde in een ruïne.
Over het verloop van de bevrijding en de komst van het Amerikaanse leger loopt nog tot zondag 18 november in het bezoekerscentrum Hippo. War op de tweede verdieping van het hippodroomgebouw de tentoonstelling The Final Offensive:The Yanks are Coming.
“Ook in Zonnebeke en Heuvelland loopt er samen met Waregem een tentoonstelling over de dagen van de bevrijding”, geeft schepen Pietro Iacopucci nog mee. “Iedere tentoonstelling belicht een bepaald aspect. In Hippo. War gaat het over de Waregemse toestand anno oktober 1918. Tot nog toe kwamen heel wat bezoekers naar deze tijdelijke expo, zeker ook veel klassen.”
Dagboekfragmenten
Belangrijk en tegelijk ook uitnodigend is de tentoonstelling heel zeker. Ze laat documenten zien en op de panelen kun je zowel de feiten als fragmenten uit dagboeken van bewoners lezen. Het geheel geeft in elk geval een beeld van hoe het er in Waregem aan toeging tijdens de laatste stuiptrekkingen van de Duitsers op de grens van West-Vlaanderen met Oost-Vlaanderen. Daarover schrijft Waregemnaar J. Dewaele het volgende:
“Rond 8 u. was iedereen op straat. De Duitsers waren weg.
De driekleur werd uitgehangen. Rond 9 u. zagen we, heel voorzichtig, vanuit de Processiestraat, Franse soldaten naderen. Een drietal kwam in de Oude Vijvestraat. Het was meer sluipen dan gaan. (…) Twee van de drie trokken zich terug. De derde groef een put onder een achtergelaten wagen en verschool er zich in. Waarom? Ik was geen soldaat en kende het gevaar niet. Hij wel. Ik ging met hem praten. Hij was 18 jaar. Hij gebood mij onder de wagen te schuilen. Waarom? De Duitsers waren immers weg! Hij vermoedde dat zij zich genesteld hadden aan de buitenrand van de gemeente. Na enkele minuten ging ik terug naar huis en het duurde niet lang of er werd geschoten vanuit de richting Bouckaert (veearts). De Franse soldaat riep dat ginds een Duits mitrailleursnest was en dat we in de kelder moesten ça va chauffer! waarschuwde hij. We volgden zijn raad en hielden ons binnenshuis. Geen uur later openden de Duitsers het vuur. De beschieting duurde een tiental dagen. Met een drietal goed gerichte schoten werd de kerktoren neergehaald.”
Flanders Field
Conclusie van dit alles is dan ook dat de huidige stad honderd jaar geleden vier jaar lang een vrij beperkt dagelijks leven moest ondergaan waarvan het pas in de nadagen van de bevrijding werd verlost. Dat leverde wel een serieus aantal slachtoffers op. De Amerikanen verloren heel wat van hun soldaten. Wat dan weer de aanleiding was voor de aanleg van de begraafplaats Flanders Field aan de Wortegemseweg die perfect aansluit op het bezoekerscentrum Hippo. War. (DJW)
Feiten:
Oktober 1914: Duitsers nemen Waregem in en richten de ‘Kommandantur’ op naast de bestaande gemeenteraad. Bewoners worden beperkt in hun bewegingsvrijheid door (onder andere) de invoering van een avondklok.
De bevrijding wordt ingezet begin oktober 1918 met de geallieerden die Ieper weten te ontzetten. De opmars richting binnenland volgt. Na de bevrijding van Menen door de Britten, Roeselare (Fransen) en Torhout (Belgen) op woensdag 23 oktober 2018 verjagen Franse troepen in een dag tijd de Duitsers die zich verschansten achter de Gaverbeek, de omgeving van Kasteel van Poteghem en de hippodroom. Een week lang beschieten ze de Fransen en vernielen verschillende gebouwen in het centrum dat er als een grote puinhoop uitziet.
Woensdag 30 oktober zijn de Amerikanen in Waregem (zie expo Hippo.War), waar ze op de grens met Oost-Vlaanderen in de Spitaalsbossen fel slag moesten leveren. De gesneuvelde Amerikaanse militairen worden begraven op Flanders Field waar jaarlijks eind mei Memorial Day plaatsvindt. (DJW)
100 jaar bevrijding
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier