Ruth Vandenberghe, de enige vrouwelijke burgemeester van een centrumstad: “Ik voel soms wel dat ik een rolmodel ben”

Kortrijk is klaar voor de grootschalige vaccinatiecampagne tegen het coronavirus. Dat zegt nieuwbakken burgemeester Ruth Vandenberghe. De Open VLD-politica volgde Vincent Van Quickenborne op toen die vicepremier werd. Opvallend: Vandenberghe is de enige vrouw aan het hoofd van een centrumstad. Al is dat geen issue voor deze avonturiersdochter die drie jaar geleden nog ambtenaar was.

We schrijven woensdag 30 september 2020. Het is even voor vijf in de namiddag. Ruth Vandenberghe, dan nog schepen, krijgt telefoon van haar burgemeester, Vincent Van Quickenborne. Of ze naar zijn kantoor wil komen. Onmiddellijk. Daar krijgt ze te horen dat ze burgemeester kan worden.

Vandenberghe staat perplex. Van Quickenborne vertrekt naar Brussel om vicepremier te worden in de federale regering. Ze vraagt bedenktijd. Die krijgt ze niet. Het is ja of neen. Ze zegt ja. Van Quickenborne wil het nieuws nog even stilzwijgen. Vandenberghe gaat akkoord, maar belt toch haar moeder. Dat gesprek ging ongeveer zo. “ Mutti , zet je even neer. Ik ga burgemeester worden.” “ Rutheke toch, meent ge dat? Awel, gij gaat dat goed kunnen.”

We zijn vandaag dinsdag 12 januari, drie maanden na haar eedaflegging. We hebben afspraak in het stadhuis. Vandenberghe blaast even uit, als ze terugdenkt aan die chaotische dagen. “Ik was helemaal overdonderd. Ik heb dagenlang amper of niet geslapen. Ik wist écht niet dat die vraag zou komen.”

Is uw leven dooreen gegooid?

“Ja, voor de tweede keer op twee jaar tijd. Ik ben nieuw in de politiek, hé. Ik was amper anderhalf jaar schepen. Toen dat begon te lukken, werd ik burgemeester. Weet u wat het grote verschil is? Het permanente gevoel van verantwoordelijkheid. Je bent bevoegd voor brandweer en politie, dus moet je 24 uur op 24 alert zijn. Je kan dat geen moment loslaten, en zeker niet in deze tijden.”

De regering rekent op de lokale besturen voor de vaccinaties. Is Kortrijk klaar?

“Já. Dat is zo’n belangrijk moment. Dat is hét lichtpunt voor de bevolking. We móeten klaar zijn. We hebben alvast Kortrijk Xpo geboekt. Dat ligt ten eerste vlakbij het AZ Groeninge. Dat is ideaal voor de levering van de vaccins, want die worden verdeeld vanuit het ziekenhuis. De Xpo is ten tweede makkelijk bereikbaar, ook met het openbaar vervoer. Op dat vlak zitten we in een luxepositie.”

Is één vaccinatiecentrum genoeg voor een stad van 77.000 inwoners?

“Jawel. In theorie, als alles feilloos verloopt, zouden we alle 65-plussers en andere risicopatiënten op een week tijd moeten kunnen vaccineren. Dat is berekend op dertig vaccinaties per uur op tien vaccinatielijnen en dat tien uur per dag. Dat zou mooi zijn. Let wel: dat schema ligt nog niet vast. De risicopatiënten onder de 45 jaar zijn nog niet inbegrepen. We zullen het vaccinatiecentrum trouwens delen met Kuurne en Harelbeke die ook in onze eerstelijnszone zitten. Als we buiten die zone mogen treden, zijn ook andere gemeenten welkom. Maar die gesprekken worden nog gevoerd.”

De vaccinatiecampagne zal wellicht duren tot het najaar. Wat als er weer evenementen mogen in de expohallen?

“Dat is besproken. Vandaag zitten daar de studenten voor hun examens. Dat zal nog gebeuren in de toekomst. Het is trouwens te hopen dat er binnenkort weer evenementen mogen plaatsvinden. Dat zal voor ons geen hinderpaal zijn. We hebben van de Xpo de garantie gekregen dat er genoeg hallen zijn.”

Zijn er dingen die nog niet op punt staan?

“De financiering. De steden en gemeenten kunnen dat onmogelijk zelf dragen. We hebben wel al engagementen gekregen van de Vlaamse overheid, maar die staan nog niet op papier. Ik hoop dat er snel duidelijkheid komt. Dat gaat over grote bedragen. Denk aan de betaling van de mensen die daar maandenlang zullen werken, aan de logistieke kosten, aan de huur van de zaal. Gelukkig valt dat laatste goed mee voor ons, de mensen van Kortrijk Xpo zijn heel redelijk.”

U bent waarnemend burgemeester. Moet u dit allemaal aftoetsen met Vincent Van Quickenborne?

“Neen. Als we op maandagochtend overleg hebben met de blauwe schepenen, dan neemt Vincent daar digitaal aan deel. Daar worden de grote lijnen besproken. Maar voorts neem ik de beslissingen, zoals elke burgemeester. Natuurlijk sturen we af en toe berichtjes naar elkaar. Het omgekeerde zou maar vreemd zijn.”

Mag u kritiek hebben op zijn regering?

“Waarom niet? Ik ben een vrij mens. Maar vooralsnog heb ik geen reden om kritiek te geven.”

De burgemeester van Brugge, Dirk De fauw (CD&V), is scherper. Dat de lokale besturen de quarantaine moeten controleren, noemt hij een onmogelijke vraag van de regering.

“Hij heeft gelijk. Ik heb dat ook besproken met mijn korpschef. Wij zouden lijsten krijgen van de mensen die in quarantaine moeten. Daarna wordt verwacht van de lokale politie dat ze die mensen gaan controleren. Ik kan u zeggen: dat wordt héél moeilijk. De handhaving van de coronaregels is al een extra opdracht bovenop het reguliere werk van de politie. De criminaliteit stopt niet, hé. En dan dit nog eens.”

Over handhaving gesproken: het was vorig weekend koppen lopen in uw stad. Het winkelcentrum K sloot zelfs even de deuren. Is het verantwoord dat de solden doorgaan in deze tijden?

“De solden maken het verschil niet. Er zijn te veel mensen die hun gezond verstand niet gebruiken: dát is het probleem. Dit is niet het moment om massaal de stad in te trekken. ( op dreef ) Maar we gaan toch niet opnieuw onze handelaars treffen? Die mensen zien al maandenlang zwarte sneeuw. Zij doen álles om veilig winkelen mogelijk te maken.”

Misschien doet u niet genoeg?

( feller ) “Er is een druktebarometer, er zijn stewards, er zijn poorten, noem maar op. Wat kunnen we meer doen?”

Wie met zijn tweeën winkelt, wordt gedoogd. Waarom?

“Dat is een moeilijke kwestie. De politie kan optreden op het openbaar domein. Maar een winkelruimte is privaat domein. U kan echter niet verwachten dat alle handelaars personeel hebben om de mensen te controleren. Ik heb daar alle begrip voor. Je moet rekenen op het gezond verstand van mensen.”

Zaterdagavond was er een ‘cri de coeur’ van schepen Axel Ronse (N-VA) op sociale media. Hij wil de horeca en de contactberoepen opnieuw open, voor een proefperiode van twee weken. Wat vindt u van dat idee?

“Ik vind dat gevaarlijk. We moeten alles doen om onze ondernemers te steunen, dat zeker. Maar een proefperiode organiseren in een gezondheidscrisis? Neen, dat lijkt me geen goed idee. De gevolgen kunnen groot zijn. Maar goed, Axel durft al eens een ideetje lanceren. Dat mag ook, dat houdt de anderen wakker. ( lacht ) Maar wat hij voorstelt, komt niet van het stadsbestuur. Dat is zijn persoonlijke mening.”

Er wordt beweerd dat de coalitie uit elkaar aan het vallen is na het vertrek van Van Quickenborne. Is dat zo?

“Absoluut niet. Het was wat zoeken in het begin. Dat is ook normaal. Er is een nieuwe chef. Maar intussen heeft iedereen zijn plek gevonden. Ook ik. En natuurlijk zijn er meningsverschillen. De ene partij zit in de federale en/of Vlaamse regering, de andere niet. Maar wat ons bindt, is veel sterker dan wat ons verdeelt.”

Van Quickenborne benadrukte dat u de eerste vrouwelijke burgemeester bent van Kortrijk. Vindt u dat belangrijk?

“Dat is vooral bijzonder. Ik vind het ook waardevol dat een vrouw een stad leidt. Vrouwen kunnen voor andere accenten zorgen. Ik ben trouwens de enige vrouwelijke burgemeester van de dertien Vlaamse centrumsteden. Dat is spijtig. Maar tegelijk lig ik daar niet wakker van. Ik wil geen burgemeester zijn omdat ik een vrouw ben. Om dezelfde reden geloof ik niet in quota.”

Bent u een rolmodel?

“Ik zie mezelf niet zo, maar ik voel soms dat ik het wel ben. De vrijdag nadat ik burgemeester ben geworden, ging ik een pint drinken in Pand A . Daar waren drie tienjarige meisjes aan het spelen. Toen ik hen passeerde op weg naar het toilet, zeiden ze tegen elkaar: Zou dat echt de burgemeester zijn? Ik zei hen dat dat inderdaad het geval was. Weet u wat ze vroegen? Kunnen burgemeesters kleedjes dragen? En kunnen wij dan ook burgemeester worden? ( even stil ) Dat vond ik wel frappant. Ze klonken écht verrast. Toen wist ik: ik kan een rolmodel zijn.”

Is dit voor u een kinderdroom?

“Neen, helemaal niet. Van wat heb ik allemaal gedroomd? Van schooljuffrouw, van journalist, van wereldreiziger, van veel dingen, maar niet van de politiek. Ik heb politieke en sociale wetenschappen gestudeerd omdat ik niet goed wist wat ik wou aanvangen met mijn leven. Veel is per toeval gekomen.”

Uit welk gezin komt u?

“Een warm en gelukkig gezin. Ik ben opgegroeid in Marke. Ik heb één broer en een oudere pleegbroer. Mijn vader was een salesman , een verkoper, maar vooral een echte avonturier. Ballonvaren, zweefvliegen, vanalles heeft hij gedaan. Hij is vijftien jaar geleden overleden. Een stomme snee in zijn vinger, waardoor een bacterie kon binnenkruipen. ( even stil ) Mijn moeder was administratief bediende. Een warme vrouw.”

Is Marke geen CD&V-domein?

“Jawel, heel Kortrijk in die tijd. Ik moest mijn thesis over de lokale politiek schrijven. Omdat Kortrijk zo saai was, heb ik me gefocust op de verschillende strekkingen binnen de toenmalige CVP. ( lacht ) Ik heb zo toenmalig minister Stefaan De Clerck leren kennen. Hij wou me nadien op zijn kabinet. Dat was in volle Dutroux-periode: een leerrijke, maar helse ervaring. Maar ik ben nooit een CVP’er geweest. Ik ben een liberaal in hart en nieren.”

Op wie lijkt u meest: De Clerck of Van Quickenborne?

( lacht ) “Dat zijn twee héél verschillende persoonlijkheden. Hun manier van aanpak, hun karakter. Ik zal wel het meest op Vincent lijken. Ik hou van zijn dynamiek en daadkracht. Voor mij moet het ook vooruit gaan. En af en toe mag daar een hoek af zijn. Je moet eens met je kop tegen de muur kunnen lopen. Stefaan is … ( aarzelt even ) Hoe zal ik het zeggen?”

Wolliger?

“Dat zijn uw woorden. Maar u begrijpt wat ik bedoel.” ( lacht )

U hebt jarenlang voor de stedelijke administratie gewerkt. Waarom koos u drie jaar geleden voor een onzekere politieke toekomst?

“Omdat ik iets anders wou. En omdat ik me aangesproken voelde door het Team Burgemeester-project. Ik had geen zin in een eng partijpolitiek verhaal. ( denkt na ) Dat was geen evidente sprong. Als je voor de politiek kiest, moet je ontslag nemen als ambtenaar. Weg zekerheid. Maar dat typeert mij wel.”

Wat is naast corona uw grootste uitdaging als burgemeester?

“Ervoor zorgen dat de andere plannen doorgaan, ondanks corona: het stationsproject, de Leieboorden, noem maar op. We hebben een ambitieus BSV-plan ( Beste Stad van Vlaanderen, red. ). Dat moet uitgevoerd worden.”

Wat doet corona eigenlijk met u?

( blaast ) “Veel. Dat werkt soms op je gemoed. Ik verlang heel hard naar meer vrijheid. Ik wil weer een pint kunnen drinken met vriendinnen. Dat er iets bestaat als een avondklok, is zó akelig. Hopelijk worden we dat nooit gewoon. ( denkt na ) Weet u wat me ook beangstigt? De klikcultuur die aangewakkerd wordt. Ik mag dat misschien niet zeggen als burgemeester, maar toch. ( even stil ) We krijgen véél klikberichten binnen. Soms kan ik dat begrijpen. Het is niet fijn als brave mensen zien dat hun buren wél feesten. ( wikt haar woorden ) Maar ik heb het daar ook moeilijk mee. Ik vind dat geen aangename evolutie. Ik heb thuis geleerd om niet te klikken. Ik heb dat ook mijn kinderen meegegeven.”

Laat ons afsluiten met een positieve noot: wat is het mooiste aan burgemeester zijn?

“Ik word al eens de burgermoeder genoemd. Daar zit wel waarheid in. De burgemeester is vaak het eerste en het laatste aanspreekpunt voor mensen. Je kan echt iets betekenen, je kan het leven van mensen ten goede veranderen: dat is mooi.”