Op stap met Emmily Talpe in Ieper: “Dat de Britten wegblijven, is een drama voor de stad”

Drie jaar geleden waaide een schokgolf door Ieper. Meer dan honderd jaar waren de christendemocraten aan de macht in de Vredesstad. Maar toen kwam daar Emmily Talpe (Open VLD), een populaire juriste. Een nieuw tijdperk brak aan: een coalitie van liberalen, socialisten en Vlaams-nationalisten. Wij hebben een openhartig gesprek over kippenvelmomenten onder de Menenpoort, het trauma van Lernout & Hauspie en het omstreden gemeentedecreet.

Het is vrijdagnamiddag 10 december als we afspreken in Ieper. Deze ochtend is het definitieve doek gevallen over Lernout & Hauspie, het ambitieuze spraaktechnologiebedrijf dat twintig jaar geleden kopje onder ging. De gedupeerden zijn hun centen kwijt. De droom van Ieper is een trauma geworden. “Dit was een ongelooflijke lijdensweg voor alle betrokkenen”, zegt Emmily Talpe met een schijnbaar verlossende zucht. “Het is goed dat de rechtszaak voorbij is, maar het is niet normaal dat dat zo lang moet duren. Eén vraag blijft wel hangen: wat als? Wat als de droom wél was uitgekomen? Ik denk: was L&H gelukt, dan was ik nooit burgemeester geworden. Ieper zou te groot geweest zijn. Het wou het wereldwijde centrum worden van de spraaktechnologie, hé. Dat was de ambitie van Flanders Language Valley. (stil) Maar ja, we zullen het nooit weten. Of ik geld kwijt ben? Neen, gelukkig niet. Ik was toen een jonge twintiger, ik had geen centen.”

Verzet tegen Churchill

Het waait en het regent in de Kattenstad. Gelukkig heeft de fotograaf een paraplu mee voor de burgemeester. “Die zal van pas komen, ik ben speciaal voor u naar de coiffeur geweest”, lacht ze. Onze eerste stop is de Lakenhalle op de Grote Markt, het kloppend hart van de stad. Het iconische gebouw staat stevig in de steigers. Duurtijd van de restauratie: tien jaar. Factuur: vijftien miljoen euro. Het zegt iets over het belang van het gebouw voor Ieper én Vlaanderen dat het merendeel betaalt. Talpe vertelt bevlogen over de geschiedenis ervan. Over de bouw in de middeleeuwen en de verwoesting tijdens de Eerste Wereldoorlog. Over het verzet van de Ieperlingen tegen de plannen van Winston Churchill om van de ruïne een herdenkingsplek te maken. Vandaag huist hier het In Flanders Fields Museum.

We laten ons niet afschrikken door de regen. Ze wandelt graag, zegt ze. “Dat was in de lockdown dé manier om een vriend of vriendin te zien. We hebben toen regelmatig een picon-wandeling georganiseerd. Wat dat is? Dat is acht kilometer wandelen en onderweg af en toe een goeie picon drinken uit onze drinkbeker.” (lacht) Ze wijst op de grondwerken rondom het gotische gebouw. “De archeologische opgravingen zorgen helaas voor een meerkost van twee à drie miljoen euro. Er worden overal middeleeuwse skeletten gevonden. Abnormaal is dat niet: vroeger werden lijken begraven rond de kathedraal.”

Coup

Flashback naar 14 oktober: de coup van Emmily Talpe. Al klinkt dat woord misschien te zwaar. “Het was geen coup”, zegt ze. “Ik had de meeste voorkeursstemmen. Oké, we waren niet de grootste partij, maar we hebben wel een legitieme coalitie gevormd. Of dat een schok veroorzaakte in Ieper? Ik denk het wel. Het was bijzonder overweldigend om de dag nadien over de Grote Markt te wandelen. Je ziet dat de mensen kijken. Ik ben hier trouwens de eerste vrouwelijke burgemeester, iets waar ik fier op ben. Ik heb af en toe ook mezelf in de arm moeten knijpen. Is dit wel echt? Is dit geen droom?”

Talpe is een rasechte Ieperling, zoals ze dat noemen. Ze heeft nooit elders gewoond. Toch was burgemeester worden geen kinderdroom, zegt ze stellig. “Politiek interesseerde mij helemaal niet. Ik wou als juriste de bedrijfswereld in. In 2007 ben ik gevraagd door Open VLD om op de lijst te staan. Ze hadden extra vrouwen nodig om aan de quota te voldoen. Ik heb lang getwijfeld. Maar eens ik ja zeg, ga ik all the way. (enthousiast) Ik ben heel preus dat ik burgemeester mag zijn van deze mooie stad.”

We wandelen de Menenstraat in en kuieren langs de typische souvenir- en boekenwinkeltjes. We stoppen aan een steegje om wat foto’s te nemen. Of ze al haar stempel kon drukken op de stad, vraag ik. Ze denkt goed na. “Wellicht nog niet genoeg. Je bent als burgemeester vooral crisismanager in deze coronatijden. Je kan daar moeilijk je stempel op drukken, want je bent vooral afhankelijk van anderen.” Talpe is ook ondervoorzitter van het Jan Yperman Ziekenhuis en heeft daar gezien wat het virus allemaal aanricht. “Het ziekenhuis is gelukkig overeind gebleven. Er hebben geen mensen in de gangen moeten slapen. We hebben iedereen kunnen helpen.”

We naderen de imposante Menenpoort, op wiens muren de namen van 55.000 gesneuvelde soldaten gegraveerd staan. Al bijna honderd jaar wordt hier elke avond, klokslag 20 uur, de Last Post geblazen. “Een kippenvelmoment”, zegt Talpe. “Elke keer opnieuw. Ik heb al twee keer onze premier mogen ontvangen, Alexander De Croo. Vooral 11 november 2020 was indrukwekkend, in volle lockdown. We stonden hier met vier mensen, op anderhalve meter afstand: de premier, ikzelf, de voorzitter van de Last Post Association en de directeur van de Commonwealth War Graves Commission. Dat was zo ingetogen, zo intiem. (even stil) Eén probleem wel: het kan vreselijk koud zijn onder de poort. Ik heb daarom noordpoolkledij aangeschaft.” (glimlacht)

Waar zijn de Britten?

Het gaat harder waaien en regenen. We hollen een koffiebar binnen. De burgemeester neemt een latte, ik een americano. Aan een tafeltje verderop spotten we zowaar Jennie Vanlerberghe, dé vrouwenrechtenactiviste van Ieper. Het toeval wil dat Talpe Jennie wou noemen als West-Vlaming van het jaar (zie kaderstuk). “Voor haar onbaatzuchtige inzet voor Afghaanse meisjes en vrouwen”, zegt de burgemeester. “Ik werk zelf ook rond vrouwenrechten in het Vlaams parlement, maar wat Jennie allemaal doet, dat is echt straf. Ik zou het niet kunnen.” Ik leg het thema van het herdenkingstoerisme op tafel. De Britten en dus ook de Britse scholen keren nog niet terug naar Ieper. “Dat is een drama voor de stad”, zucht Talpe. “De horeca, de logies, de winkels, ze worden allemaal zwaar getroffen. Sommige zaken verliezen meer dan de helft van hun omzet. Je voelt de angst groeien.” Dat de Britten wegblijven, is een gevolg van de coronacrisis bovenop de Brexit. De quarantaineregels zijn streng, de PCR-testen duur. “Ik hoop dat ze snel terugkeren, maar ik durf daar geen uitspraken over te doen. Gelukkig deelt minister Zuhal Demir (N-VA) mijn bezorgdheid. We doen er alles aan om de banden aan te halen.”

Of dit niet het moment is voor Ieper om ietwat los te komen van die oorlog, werp ik op. Het antwoord van de burgemeester is stellig. “Néén. We mogen nooit vergeten wat hier gebeurd is. De boodschap die wij geven aan jongeren, is zó belangrijk. We willen wel verruimen en bijvoorbeeld meer Vlamingen, Fransen en Nederlanders aantrekken. We focussen ook op fiets- en wandeltoerisme. Dat is ook aan het lukken.”

De moeilijkste vraag ooit

Zelfkennis is het begin van alle wijsheid. Daarom vragen we de burgemeesters om zichzelf een cijfer op tien te geven. Talpe denkt lang na. “Wat een moeilijke vraag. (blaast) Ik werk dag in dag uit keihard voor de stad. De coronacrisis is geen makkelijke crisis. Voor de ene ben je te streng, voor de andere te soepel. Ik hoop toch dat ik dit redelijk gemanaged heb. Of de Ieperling dat ook vindt, is moeilijk in te schatten. Je kan de polsslag van je stad niet voelen, want alle evenementen vallen weg. Ik mis dat wel, hoor. Wat u vraagt, is wellicht de moeilijkste vraag die ik ooit kreeg. (lacht) Ik twijfel tussen 7 en 8. Ik wil niet pretentieus overkomen, dus doe maar 7. Dat verdien ik wel, denk ik. Waar ik het meest fier op ben? Vooral op kleine dingen. De fietscomfortstroken op de Grote Markt bijvoorbeeld. Dat is een kleine realisatie met een grote impact. Een grote realisatie wordt het nieuwe zwembad. We zijn daar volop mee bezig.”

Mobiliteit is ook een prioriteit, zegt ze. Talpe droomt al langer van een vlotte verbinding van Ieper naar de westkust. “Vandaag is er een gewestweg, de N8, maar die doorkruist liefst vijf dorpskernen. Dat is geen gezonde situatie. Mijn ideaal? Het doortrekken van de A19, maar daarover is er geen eensgezindheid. Enfin, het is een moeilijk dossier dat niet toevallig al tientallen jaren aansleept. Een vlotte verbinding zou nochtans een verrijking zijn voor Ieper. Het zou meer bedrijven en meer toeristen lokken. En het zou een ontlasting zijn voor de vijf dorpskernen.”

Gemengde gevoelens

We wandelen verder naar het Merghelynck Museum, het minst bekende van de drie Ieperse musea. “Net daarom wou ik dit tonen”, zegt de burgemeester. “Het is een prachtige replica van een herenhuis uit de achttiende eeuw. Wie de sfeer van toen wil opsnuiven, moet zeker een bezoekje brengen. Ik vind het heel mooi.” Het is stilaan tijd om af te ronden. Wat haar ambities zijn voor 2024? Talpe moet niet lang nadenken. Ze hoopt op een tweede termijn als burgemeester. “Eén termijn is te weinig om echt je stempel te drukken, zeker middenin een gezondheidscrisis. Ik zou graag een legislatuur zonder virus meemaken.”

Door het nieuwe gemeentedecreet wordt de opkomstplicht afgeschaft. Of dat impact zal hebben, wil ik nog weten. “Ik denk het wel. Maar ik durf niet zeggen in welke richting. We zullen alvast de mensen moeten aanmoedigen om effectief te stemmen.” Talpe heeft het decreet mee goedgekeurd in het Vlaamse halfrond. Toch is ze niet onverdeeld gelukkig. “Het zet onbewust zaken in beweging die niet altijd gezond zijn”, verwijst ze naar de strubbelingen in De Panne, Blankenberge en Langemark-Poelkapelle. Ook in Ieper waren er geruchten dat de CD&V de coalitie uit elkaar wou spelen. “Dat kan ik niet bevestigen. Ik denk dat dat wat opgepookt wordt. De band onder de coalitiepartners is uitstekend. Het is wel zo dat volgens het nieuwe decreet de grootste partij automatisch aan zet komt. In Ieper was dat vorige keer CD&V. U zal begrijpen waarom ik gemengde gevoelens heb. Maar goed: we hebben nog drie jaar om de Ieperling te overtuigen. (knipoogt) Dat moet lukken.”