Maaike De Vreese: “Er zijn te veel politici in dit land”

In de zesde aflevering van deze kasteelreeks maken we kennis met een frisse nieuwkomer in de politiek: Maaike De Vreese, senator en Vlaams parlementslid voor

N-VA. De 35-jarige West-Vlaamse legt radicale voorstellen op tafel voor een nieuw land. Verplichte burgerdienst op achttien jaar bijvoorbeeld. De gewezen adviseur van Theo Francken wil ook een reset van het asiel- en migratiebeleid. “Wie illegaal het land binnenkomt, verliest het recht om hier asiel aan te vragen.”

Het is vroeg in de voormiddag in Loppem. De zon schijnt volop. Enkele bonte spechten hakken een boom doormidden. Een witte Audi A1 komt de parking opgereden. Het is nieuwbakken politica Maaike De Vreese. Stipt op het afgesproken uur. Ze komt van niet ver, van Sint-Michiels, waar ze woont. Ze draagt een hip kleedje, zacht geel. Bruine haren los over de schouders. Of ik mevrouw de senator moet zeggen, vraag ik. “Neen”, zegt ze afgemeten. “Het is Maaike. Of volksvertegenwoordiger: dat vind ik wel een eervol woord. Senator was vroeger een eretitel, maar vandaag is dat vooral een overbodige instelling.”

Maaike De Vreese is opgegroeid vlakbij het kasteel van het Loppem, in het centrum van het pittoreske dorp. “Ik heb als kind vaak in deze bossen gespeeld.” Of ze hier ook haar eerste lief kwam kussen? Ze lacht luid. “Dat zou mooi zijn voor uw verhaal, maar helaas. Al wil ik wel zoiets suggereren, hoor.” De fotograaf neemt enkele plaatjes. Ze kijkt wat onwennig in de lens. Dat ze wel wat zenuwen heeft, bekent ze. “Dit is mijn eerste grote interview.” De Vreese was niet voorbestemd om politica te worden. “Ik kom niet uit een politiek nest, laat staan een Vlaams nest. Ik heb criminologie gestudeerd, omdat ik iets wou doen voor de samenleving.”

Ze ging na haar studies werken voor de Dienst Vreemdelingenzaken. In 2014 verhuisde ze naar het kabinet van Theo Francken, toen staatssecretaris voor asiel en migratie. Daar kreeg ze de politieke smaak te pakken. Vorig jaar verscheen ze voor het eerst op een lijst. Ze werd meteen verkozen in het Vlaams parlement en mocht ook naar de Senaat.

Een reset van het beleid

We trekken ons terug in de toenmalige werkkamer van koning Albert I, op de eerste verdieping van het kasteel. We schenken een kop thee in, en gaan van start. Wat heeft dit land nodig om uit het slop te geraken? “Ik ga alvast akkoord met uw insteek”, zegt ze. “Dit land ligt in puin. België is op. Dat blijkt opnieuw uit deze covid-crisis. We hebben nood aan een nieuw model, een confederaal land. Geert Bourgeois heeft dat al glashelder uit de doeken gedaan in deze reeks. Ik ga daarom iets anders op tafel leggen.”

Ga uw gang. Wat is uw politieke hervorming?

“Een grondige efficiëntieoefening. Dat is óók broodnodig. De Senaat bijvoorbeeld: dat is een overbodige instelling. Afschaffen. Ik doe daar zinloos werk. Er was onlangs een hoorzitting over fake news. Heel interessant, daar niet van. Maar diezelfde hoorzitting werd ook in de Kamer georganiseerd. Dat is dubbel werk zonder meerwaarde. Idem voor het provinciebestuur: afschaffen. Alles wat daar beslist wordt, kan ook door Vlaanderen beslist worden.”

Veel gemeenten zullen dat tegenspreken. Zij hebben nood aan een tussenniveau.

(knikt) “Ik ben voorstander van bovenlokale samenwerking. De politiezones zijn een goed voorbeeld daarvan. Ik ben ook voorstander van grotere gemeenten. We moeten fusies stimuleren. Maar het provinciebestuur vind ik een overbodig niveau. Er zijn ook te veel politici in dit land. Er zitten er 124 in het Vlaams parlement, 150 in het federaal parlement, en dan vergeet ik de Franstalige parlementen. Dat zorgt voor een opbod aan voorstellen, vaak dommigheden, om toch maar eens op te vallen. Ik ben voorstander van minder politici die zich bezighouden met de kerntaken.”

Straatfeesten subsidiëren, zoals de Vlaamse regering doet, is dat een kerntaak?

(aarzelend) “Een initiatief dat samenhorigheid creëert, kan gesubsidieerd worden, maar dat is geen kerntaak, neen. We mogen zeker eens de subsidiestromen onder de loep nemen. We zijn in dit land te veel bezig met regelneverij. We zouden meer regels moeten afschaffen. Dat zou tenminste zuurstof geven aan onze economie. Een overheid moet voornamelijk de veiligheid van haar burgers garanderen. Dat geldt ook op vlak van volksgezondheid. (op dreef) Weet u wat een kerntaak is? Bezig zijn met toekomstige dreigingen. Wie ernstig bezig is met de toekomst, is klaar voor een pandemie. Dit land was niet klaar. Het mondmaskerverhaal is het beste voorbeeld.”

Tot daar het politieke luik. Wat is uw economische hervorming?

“Een reset van het asiel- en migratiebeleid. Dat is cruciaal voor onze economie en onze samenleving. De migratiestromen moeten gecontroleerd verlopen. Dat geldt voor arbeidsmigratie én voor asielmigratie. Ik wil daarin héél ver gaan. Vandaag is het zo dat illegale migratie loont. Wie illegaal de grens oversteekt, kan hier asiel aanvragen. Dat moet gedaan zijn. Als dat voordeel afgeschaft wordt, dan verdwijnt de belangrijkste incentive om die levensgevaarlijke oversteek te wagen.”

U wil raken aan het recht op asiel?

“Neen. Iedereen heeft het recht om asiel aan te vragen. Maar wie illegaal binnenkomt, verliest zijn verblijfsrecht in Europa. We laten geen illegale migratie meer toe. Wie illegaal toekomt met een boot, wordt teruggestuurd. Dat zijn pushbacks. Dat is het Australisch model. Dat moet natuurlijk op Europees niveau uitgewerkt worden. We kunnen dit niet alleen.”

De Australiërs duwen die boten naar detentiekampen op eilanden zoals Nauru, waar Amnesty International seksueel misbruik en kindermisbruik vaststelt. Is dat uw model?

“Neen, dat luik niet. Ze mogen niet naar onmenselijke kampen gestuurd worden. Er moeten akkoorden gesloten worden met veilige landen in de regio. Dat kan bijvoorbeeld met Tunesië. Dan kan men daar asiel aanvragen voor dat land of vrijwillig terugkeren naar het thuisland. (denkt na) Het is wel cruciaal dat we pushbacks doen. Dat zal de mensen doen nadenken. En wie toch nog probeert, verliest het recht om hier asiel aan te vragen. Het is dat signaal dat we moeten geven. Dat zal op termijn drama’s voorkomen. Dat zou ook een sterk wapen zijn in de strijd tegen mensensmokkel en -handel.”

Europa heeft al een gelijkaardig akkoord met Turkije. Dat maakt van de Turkse president Erdogan een machtig man.

“Dat is zo. Dat betekent dat de akkoorden in de toekomst beter moeten. Europa mag zich niet laten chanteren. We hebben genoeg troeven die we in de schaal kunnen leggen om landen te overtuigen akkoorden te sluiten.”

U kijkt voor uw model naar conflictgebieden. Wat als ik Amerikaan ben, en vervolgd word voor mijn politieke voorkeur of seksuele geaardheid? Kan ik dan niet meer vluchten naar België om asiel aan te vragen?

“Dat is een moeilijke. (denkt na) Dat zal dan via de ambassade moeten gebeuren. Dat gebeurt nu ook al op die manier.”

U wil nog vluchtelingen opvangen?

(knikt) “Ik wil zeker solidair blijven. We moeten investeren in veilige opvangkampen in de eigen regio, waar dan mogelijkheden zijn om asiel aan te vragen voor Europa. Elk land moet wel zélf kunnen bepalen hoeveel en welke vluchtelingen het wil opvangen. Dat moet beslist worden in het parlement. Dát is gecontroleerde migratie en dat is cruciaal voor mij.”

Wat doet u met arbeidsmigratie?

“Dat moet eveneens gecontroleerd gebeuren. Wat heeft onze economie nodig? We moeten op basis daarvan de migranten selecteren. Dat is het Canadese model. Dat zet vooral in op hoge profielen die een meerwaarde vormen. Wij moeten ook naar dat model evolueren.”

Waarom is dit zo belangrijk?

“Migratie heeft een grote impact op een samenleving. Als er te veel migranten zijn, voelen veel mensen zich bedreigd. Illegale migratie zorgt ervoor dat het draagvlak helemaal verdwijnt. De overwinning van Vlaams Belang was geen toeval, hè. Ik ben vóór migratie, maar dan gecontroleerd. Daarom moet het model helemaal hertekend worden.”

Wat is uw maatschappelijke hervorming?

“Dat is de invoering van de burgerdienst, als sluitstuk van het secundair onderwijs. (denkt na) We zien in deze coronacrisis veel solidaire initiatieven. Dat is een bewijs van gemeenschapszin. Ik wil dat stimuleren en versterken, want dat is zó belangrijk voor een samenleving. Ik heb daar goed over nagedacht. Hoe kunnen we dat doen? Ik denk dat een verplichte burgerdienst een goed instrument kan zijn. Let wel: ik zie dat in brede zin. Dat kan legerdienst zijn, maar evengoed een brandweerstage, het Rode Kruis of voedselbedeling voor armoedeorganisaties. (enthousiast) Ik zie véél voordelen. Het stimuleren van gemeenschapszin. Een kennismaking met die organisaties. Een netwerk opbouwen. Dat kan ook iemand prikkelen om later aan vrijwilligerswerk te doen. Dat kan zorgen voor meer respect voor die diensten.”

Is dat nodig?

“Soms wel. Ik zie veel gemeenschapszin, maar ik zie ook het omgekeerde. Er zijn mensen die geen respect hebben voor de politie en het leger, soms zelfs niet voor hulpverleners. Dat moet hersteld worden en dat kan best op jonge leeftijd.”

De burgerdienst bestond tot 1994, als alternatief voor de legerdienst. Er is een reden waarom dat afgeschaft is: te duur.

“Dat kan. Maar mijn voorstel is geen kopie daarvan. De duurtijd was toen één jaar. Ik kan goed geloven dat dat een dure aangelegenheid was. Ik zou kiezen voor een stage van beperkte duur. Dat kan één of maximaal twee maanden zijn. Dat zal het kostenplaatje behapbaar maken. Anderzijds: dat mag ook iets kosten, vind ik, want ik geloof echt dat dit onze samenleving fundamenteel kan veranderen in positieve zin. Ik zie maar twee nadelen: de planlast en de kosten. Maar die wegen niet op tegen de voordelen.”

Wat zou u gekozen hebben, als u achttien jaar was?

“Legerdienst. Dat fascineert mij. Ik heb veel waardering voor onze soldaten.”

Rechtse zak?

De oefening is gemaakt. De kaarten zijn gelegd. We nemen nog een kop thee. Of ze nog geen spijt heeft van haar keuze voor de politiek? “Neen, zeker niet. Ik doe graag aan politiek. Het is wel niets voor mij om hele dagen in het parlement te zitten. Ik heb ook de praktijk nodig. Ik wil concrete problemen vertalen in beleid. Dat is mijn ideaal. (even stil) Het heeft wel impact op iemand. Mijn vriendenkring bijvoorbeeld: die was hard geschrokken van mijn partijkeuze. U moet weten dat ik vooral linkse vrienden heb.” Of zij dan de rechtse zak is geworden, vraag ik met een knipoog. “Neen, zo praten ze niet over mij. Denk ik toch. (lacht luid) Ik ben vooral blij dat mijn man mij steunt. We hebben lange gesprekken gevoerd vooraleer deze stap te zetten. Hij was bang voor de impact op onze kinderen. Ik kan dat begrijpen.”

Of ze graag minister zou worden, wil ik nog weten. “Oei, laat me eerst maar een deftig parlementslid worden. Ik heb ambitie, dat wel. Maar ik moet nog veel leren. Ik heb vooral moeten wennen aan de media, moet ik toegeven. Aan al die camera’s in het parlement. Ik ben dat niet gewoon. Ik ben eerder verlegen van aard. Introvert? Neen, dat niet. Eerder verlegen tegenover camera’s.” (lacht)