Bijna 1 op 4 burgemeesters haalt einde legislatuur niet: “Marchanderen met de sjerp is straks wel voorbij”

Bij de start van het verkiezingsjaar 2024 blijkt dat bijna een op de vier West-Vlaamse burgemeesters die vijf jaar geleden de sjerp omgordden de finishlijn van de legislatuur niet halen. Door overlijden, door schandalen maar vooral omdat het vooraf afgesproken was. Vanaf oktober zal dat laatste alvast moeilijker worden. “Marchanderen met het burgemeesterschap is verleden tijd”, zegt politicoloog Herwig Reynaert van de UGent.

Maar liefst 15 van de 64 West-Vlaamse burgemeesters die na de verkiezingen van oktober 2018 aan de macht kwamen, zijn doorheen de voorbije legislatuur vervangen geweest (zie volledige lijst onderaan dit artikel, red.). In de meeste gevallen (Heuvelland, Houthulst, Ichtegem, Jabbeke, Pittem, Wingene en Zonnebeke) was de wissel vooraf afgesproken binnen de grootste partij of binnen de meerderheid, maar er waren ook onverwachte wissels. Zo was er zowel in Blankenberge als in Langemark-Poelkapelle een letterlijke wissel van de macht, met een nieuwe coalitie. In Hooglede werd resoluut voor verjonging gekozen en zette burgemeester Rita Demaré (CD&V) een stap opzij om een jongere collega te lanceren.

In Ardooie en Knokke-Heist moesten de overleden burgervaders Karlos Callens (Open VLD) en Leopold Lippens (Gemeentebelangen) vervangen worden, al werd in dat laatste geval ook de vervanger van Lippens op zijn beurt opzij gezet. De kaltstellung van Piet De Groote door zijn eigen partij was een van de meest besproken burgemeesterswissels, naast de terugkeer van Vincent Van Quickenborne naar Kortrijk en de stap opzij die de Oudenburgse burgemeester Anthony Dumarey (Open VLD) zelf zette na een vernietigende audit over belangenvermenging.

Marchanderen

“Het lijkt misschien wat veel, maar ik denk niet dat er de voorbije zes jaren meer wissels geweest zijn dan andere legislaturen”, zegt politicoloog Herwig Reynaert van de UGent. “Het is niet raar dat politici onder elkaar afspraken maken over een burgemeesterswissel aan het begin van een legislatuur. Dan moet je die afspraken ook naleven. Vanaf de volgende gemeenteraadsverkiezingen gelden andere regels. Dan wordt de kandidaat met het hoogste aantal stemmen binnen de grootste lijst van de coalitie automatisch burgemeester. Scenario’s waarbij een klein partijtje het burgemeesterschap binnenhaalt omdat ze nodig is om een coalitie te vormen, zullen vanaf dan definitief verleden tijd zijn. Het gemarchandeer met het burgemeesterschap, dat is voorbij.”

Dat het meer dan ooit duidelijk is dat partijen volop voor het burgemeesterschap gaan, mag blijken uit het feit dat Team Burgemeester zowat de meest voorkomende partijnaam geworden is. Van Zedelgem over Oudenburg en Gistel tot Kortrijk, op heel wat plaatsen trekt de heersende burgervader naar de kiezer met die naam. “Dat heeft alles te maken met het samenvallen van de lokale met de nationale verkiezingen. Men wil zich afscheiden van de nationale partijen, om zo een breder kiespubliek aan te spreken. In steden of gemeenten waar de nationale partij wel nog sterk staat, zoals CD&V in Torhout of Ledegem, zal dat wellicht niet gebeuren. Die naam van Team Burgemeester heeft wel het voordeel van de duidelijkheid: wij willen de sjerp”, zegt Reynaert.

Anti-coalities

De grootste worden, dat is meer dan ooit de betrachting in oktober. De grootste partij krijgt dan namelijk veertien dagen het initiatiefrecht om een coalitie te proberen vormen. “Maar denk maar niet dat daarmee het fenomeen van de anti-coalities verdwenen zal zijn. Natuurlijk zullen er ook nu voorakkoorden gemaakt worden door kleinere partijen onderling. Alleen is het afwachten of die ook zullen standhouden in die periode van veertien dagen dat de grootste partij aan zet is. Het is ook uitkijken naar de resultaten van het Vlaams Belang. Wat als zij de grootste partij zijn? Zullen de andere partijen dan hun onderlinge verschillen aan de kant zetten of zal het cordon sanitaire toch ergens doorbroken worden? Het worden bijzonder interessante verkiezingen”, voorspelt de politicoloog.

Tot slot: los van de 15 burgemeesters die vervangen werden, zijn er ook nog eens vijf burgemeesters die nu al aangekondigd hebben dat ze hun sjerp aan de haak hangen. Dat is het geval in Lo-Reninge, Moorslede, Nieuwpoort, Zuienkerke en Waregem. “Zeker in die laatste stad is dat opvallend. Kurt Vanryckeghem is er razend populair en ook nog relatief jong(58 jaar, red.).Zijn vertrek zal een aderlating zijn voor de lokale CD&V. Maar op zich is het een goed teken dat oudere politici plaats maken voor jongeren”, denkt Herwig Reynaert.