125 jaar De Zeewacht: van verdediger van het arme vissersvolk tot nieuwsweekblad voor de kustregio

De Zeewacht Kust heeft iets te vieren. Deze week bestaat ons weekblad exact 125 jaar. We zijn daarmee een van de oudste nog bestaande kranten van het land en zeker van West-Vlaanderen. En het is dubbel feest, want net deze week is ons ‘Mercatorgesprek’ aan zijn 200ste editie toe. De komende weken blikken we uitgebreid terug op de geschiedenis van de krant en van de stad. We openen met de familie Elleboudt, aan wie we de oprichting van De Zeewacht te danken hebben. Jean Elleboudt (90), die in De Haan woont, is de laatste overlevende telg van de familie die nog zelf aan de krant meewerkte.

Ondanks zijn 90 levensjaren is Jean Elleboudt nog in goede gezondheid en erg kwiek van geest. De vader van vijf kinderen, grootvader en overgrootvader verloor in oktober 2020 zijn echtgenote Colette Buysschaert. “Ik woonde zowat de helft van mijn leven in Oostende, de andere helft in De Haan. In 1970 ontvluchtten we de stad om hier met onze vijf kinderen in een huis met tuin te kunnen wonen.”

Jean is de kleinzoon van drukker-uitgever Alphonse Elleboudt, de stichter van De Zeewacht. De zonen van Alphonse, Robert en Charles, zetten later het bedrijf verder. Robert was de uitgever van de krant. Twee zonen van Charles kwamen ook in het bedrijf: Jacques was getrouwd met zijn nicht Marie-Claire, de dochter van Robert, en was de laatste uitgever van De Zeewacht voor de overname door Roularta vanaf 1980. Jean was zijn jongere broer en leidde de drukkerij.

Politiek

“Mijn grootvader stichtte De Zeewacht vanuit een politiek idee. De vissersbevolking kende in die tijd een enorme armoede. De vissersopstand in Oostende van 1887, waarbij drie doden vielen, was nog niet zo lang geleden. Er was een enorm contrast tussen de rijke bourgeoisie, aangetrokken door Leopold II, en de arme vissers. Met zijn Vlaamse en katholieke krant wou Alphonse Elleboudt opkomen voor de belangen van de vissersbevolking en hen uit de armoede halen door hen intellectueel op te trekken.”

Vandaag zou het niet meer kunnen, maar de uitgever van De Zeewacht was ook politiek actief in Oostende. Van 1920 tot 1932 zetelde hij als schepen van Openbare Werken en daarna als katholiek gemeenteraadslid tot 1948. Onder zijn bewind als schepen startte de bouw van het Thermae Palace Hotel. “Hij was ook de man die het bloemenuurwerk in het Leopoldpark liet aanleggen”, weet Jean. “Hij had zoiets gezien in Engeland en wou dat ook in Oostende realiseren. De latere burgemeester Jan Piers was een poulain van mijn grootvader. Ik herinner me hem als een leuke grootvader, die graag met ons speelde.”

De Zeewacht startte als Nederlandstalige en katholieke krant in een periode waarin de andere bladen liberaal en Franstalig waren. Het was geen toeval dat het katholieke blad in die periode voor het eerst van de persen rolde. De parlementsverkiezingen van 1894 draaiden uit op een katholiek succes en het jaar daarop deden de eerste katholieken hun intrede in de Oostendse gemeenteraad. In 1896 werd ook de Volksbond opgericht. Dat was de aanzet tot een verenigingsleven voor de katholieke arbeidersstand. Pas na de Tweede Wereldoorlog evolueerde de krant tot een politiek ongebonden nieuwsweekblad.

Oorlogstrauma

De drukkerij en uitgeverij van De Zeewacht, maar ook de woonst van Alphonse Elleboudt en zijn vrouw Louise Marie Moulaert, bevonden zich in de Kerkstraat. “Op 25 september 1917 werd Oostende beschoten door de Britse marine”, vertelt Jean. “Het huis van mijn grootvader werd geraakt met een voltreffer. Zijn beide ouders en zijn broer Joseph, die de drukkerij leidde, werden dodelijk getroffen. Dat is een traumatische ervaring geweest. Alphonse schreef later een boek over Oostende in de Duitse bezetting.”

“In de Tweede Wereldoorlog werden mijn grootouders opnieuw zwaar getroffen. Bij de Duitse inval in mei 1940 werd Oostende platgebrand. Ook hun huis in de Kerkstraat brandde volledig uit. De drukkerij was dan al verhuisd naar de Konterdam en de kantoren naar de hoek van de Van Iseghemlaan en de Christinastraat. Maar de collecties oude Zeewachten gingen in de vlammen op. Omdat ook het stadhuis en de bibliotheek op het Wapenplein verwoest werden, ging ook daar de collectie oude kranten verloren. Wij hebben het archief dan na de oorlog in brokken en stukken weer verzameld.”

Drukkerij

“Mijn ouders verwachtten van mij dat ik in de drukkerij zou komen”, gaat Jean verder. “Tijdens de oorlog dacht mijn vader eraan me naar de beste drukkerijschool van Europa te sturen, die van Leipzig. Maar na de oorlog was alles daar platgebombardeerd. Ik ging dan naar de Grafische School van Amsterdam, ook een topper in die tijd. Wij drukten toen heel veel administratieve formulieren van de Belgische staat. Ook veel stembrieven. Dat gebeurde op papier met watermerk, dat we absoluut niet voor andere doeleinden mochten gebruiken. Verder deden we commercieel drukwerk, maar ook rouwbrieven en geboortekaartjes. En natuurlijk elke week De Zeewacht.”

“In de jaren zeventig kreeg de krant het moeilijk. Onze rotatiepers moest maar twee uur per week draaien. Weekbladen losten dat op door tweedehands rotatiepersen te kopen van dagbladen, zoals wij hadden gedaan van de Züricher Zeitung uit het Zwitserse Zürich. Maar de kosten aan de rotatiepers liepen hoog op en waren voor ons niet meer te halen. Vandaar dat we De Zeewacht overlieten aan Roularta Media Group vanaf 1 januari 1980. Roularta kocht daarna alle lokale bladen in West-Vlaanderen de een na de ander op. De drukkerij ging door, maar we konden het niet meer halen en gingen in 1985 failliet.”

“Ik ben nog altijd geabonneerd op De Zeewacht”, aldus Jean. ”De krant is heel goed geëvolueerd. Intussen ken ik niet meer alle mensen die in de krant komen, maar de stukken over de haven, het stadsbestuur, grote werken in de stad… volg ik met veel interesse. Ik wil op de hoogte blijven. Ik lees veel en verveel me nooit. En natuurlijk ben ik er trots op dat mijn familie aan de basis van De Zeewacht ligt.”