Valentijn is dood. Lang leve valentijn!

Op 14 februari is hij er weer: De Boksbal der Feestdagen of Sint-Valentijn. Geen enkele dag levert zoveel tegenstrijdige emoties (en dito meningen) op als deze. Alhoewel, ‘tegenstrijdig’ misschien niet het juiste woord is. Het lijkt wel alsof het contrakamp het de laatste jaren alsmaar vaker haalt van de voorstanders en we cynisme massaal als wapen inzetten tegen de liefde. Te commercieel, te voorgekauwd en volledig gespeend van elke vorm van originaliteit, zijn veelgehoorde recensies over De Dag van de Liefde. Maar waarom zijn we met zijn allen die dag gaan haten terwijl het net die emotie is, waar de hele dag om draait, die we ons hele leven nastreven? Ik ging voor jullie op zoek naar antwoorden.

Mijn queeste begon met een simpele vraag in mijn kennissenkring: “Wat vinden jullie van valentijn?”. Ik kreeg volgende antwoorden:

Julie (32 jaar, 5 jaar getrouwd): “Het enige voordeel aan die dag is dat je in een decadent duur restaurant een betaalbaar menu kan krijgen.”

Fred (56 jaar, 25 jaar getrouwd): “De meeste koppels hebben één keer per week seks, op zondagmorgen als de kindjes voor de tv zitten. Valentijn is dé ideale gelegenheid om als man twee keer per week aan je trekken te komen. Het etentje op restaurant dat eraan voorafgaat, is de prijs die je daarvoor betaalt.”

Annelies (34 jaar, samenwonend): “Ik ben fan! Waarom? Voor de cadeaus natuurlijk. Welke cadeaus? Dure. F*ck pralines. Ik kan mijn eigen pralines kopen.”

Gregory (38 jaar, 15 jaar getrouwd): “Valentijn? Wanneer is dat? Ik ben niet thuis…”

Iris (35 jaar, single): “Mijden die handel! Waarom net die dag met je geliefde op restaurant gaan? Waarom je geliefde dwingen om weer een cadeau uit te zoeken waarvan je toch zal vinden dat het nergens op lijkt? Als liefde maar één dag per jaar bestaat, dan zit je niet in de goede relatie. Kappen daarmee!”

Stijn (42 jaar, 17 jaar samen): “Valentijn? Is dat niet iets voor zwakbegaafden?”

Antwoorden die twee dingen konden betekenen: 1. Of mijn vrienden zijn een bende hardvochtige cynici of 2. Valentijn is dood.

Kwaliteitskwestie

Maar waar komt die negativiteit vandaan? Hoe komt het nu dat we de liefde en alles wat daarbij hoort zo kritisch gaan bekijken? Is het enkel mijn omgeving die het hele gebeuren op die manier ziet of hebben we hier te maken met een breder, maatschappelijk fenomeen?

Esther Perel, de wereldberoemde Belgische relatietherapeute, zei daarover het volgende: ‘Never have we invested more in love and never have we divorced or broken up more in the name of love. It’s the quality of our relationships that determines the quality of our lives’.

Het is met andere woorden een kwaliteitskwestie. Daar waar we vroeger wat meehobbelden met de kudde en netjes deden wat ons voorgeschreven werd (trouwen, huisje, tuintje, kindje, doodvallen) neemt de mens anno 2023 daar al lang geen genoegen meer mee. Wij willen originaliteit! Authenticiteit! Want wij zijn individuen! Vanuit dat opzicht is het niet meer dan logisch dat een plat gecommercialiseerde feestdag als valentijn niet meer aansluit op onze huidige waarden en normen.

“Laat ons op 14 februari al wie we graag zien eens goed vastpakken, in de ogen kijken en zeggen: ik hou van u”

En dat bevestigt ook Rika Ponnet, seksuologe, schrijfster en relatietherapeute. “Valentijn onderschrijft het klassieke beeld van een relatie en volgt een klassiek scenario: het heteroseksuele koppel gaat naar een met hartjes versierd restaurant, drinkt champagne en geeft elkaar hartvormige chocolade. Een dergelijk beeld is niet meer van deze tijd en dat is volgens mij de reden waarom de grote meerderheid zich ertegen afzet. Hun relatie, hun idee van hoe een huwelijk eruitziet, sluit er niet meer op aan. Mensen ontlenen hun zelfwaarde niet meer aan wat de anderen doen, ze ontlenen die net aan zich daartegen afzetten.”

En afzetten doet deze generatie massaal. Tegen de geldende normen, tegen de instituten die al millennialang gelden, tegen hiërarchie en tegen regels die altijd heel duidelijk en heel strikt waren. Vroeger waren relaties namelijk simpel. Ze werden gedicteerd door religie en afspraken. Iedereen kende zijn plaats en wist wat van hem of haar verwacht werd. De man was de kostwinner, de vrouw zorgde voor de kinderen en de kinderen luisterden naar hun ouders. Wat je deed, was wat anderen deden en wat elke generatie voor jou had gedaan.

Stevige make-over

Maar relaties en liefde zijn de laatste twintig jaar enorm veranderd. We creëren onze eigen wereld, we maken onze eigen keuzes en we bepalen zelf hoe een relatie eruitziet. Onze eigen noden worden boven die van de maatschappij geplaatst. Wij als individu staan centraal.

Maar met grote vrijheid komt grote onzekerheid. Als alles met een kritisch oog wordt bekeken, kunnen we dan nog naïef in iets als de liefde geloven? Of heeft de cultus van het individualisme de romantiek vermoord?

“In mijn praktijk merk ik dat er vandaag de dag een heel groot ongemak heerst om romantiek te benadrukken. We vinden het klef en oubollig terwijl net het ontwikkelen van een romantische taal iets is waar heel veel koppels deugd van zouden hebben. Neem nu een wandeling langs het strand bij zonsondergang. Velen halen hun neus op alleen bij het idee maar doe dat met iemand op wie je ongelofelijk verliefd bent en je zal het fantastisch vinden”, aldus Rika Ponnet.

Hoopvolle woorden, want valentijn mag dan wel op de palliatieve liggen, de liefde an sich is zeker nog niet dood. Iets wat zelfs mijn vrienden schoorvoetend toegeven:

Rilke (30 jaar): “Ik heb valentijn nog nooit gevierd. Maar dit jaar ben ik gevraagd om iemands valentijn te zijn en ik moet stiekem toegeven dat ik dat wel heel leuk vind.”

Klaas (31 jaar): “Mijn man en ik doen daar ‘zogezegd’ niet aan mee. Maar als ik er geen aandacht aan zou schenken, zou hij ook in zijn gat gebeten zijn. Het is een dag om eens iets extra liefs voor elkaar te doen. Daar kan je toch niet tegen zijn?”

Jacky (61 jaar, mijn vader): “Ik vier valentijn dit jaar met mijn moeder. Mijn vader is vorig jaar overleden en mijn moeder moet op zo’n dag niet alleen zitten. We nemen haar mee op restaurant en gaan haar eens goed verwennen.”

“Laat ons die dag élke vorm van liefde vieren”

Een prachtig, hartverwarmend initiatief van mijn lieve papa en misschien wel dé manier om valentijn te reanimeren: geef de dag een stevige make-over! Een idee waar ook Rika Ponnet zich in kan vinden. “Waarom interpreteren we het hele gebeuren niet breder? Ik heb thuis twee veertienjarige dochters en zij zijn helemaal in de ban van valentijn.”

“Op school krijgt elke leerling een lolly en die mogen ze dan uitdelen aan iemand die ze graag zien. Dat hoeft geen liefje te zijn, want het merendeel van de leerlingen op school geeft zijn lolly aan een vriend of een vriendin. In dat opzicht vind ik valentijn een heel mooi gegeven: het is een dag waarop we extra aandacht geven aan de mensen die we graag zien in ons leven.”

Medicijn tegen eenzaamheid

Laat ons dat idee nog een niveau hoger tillen en dan zou valentijn misschien wel het medicijn kunnen blijken te zijn tegen de ernstigste ziekte van onze tijd: eenzaamheid. Want ook dat is een gevolg van het toenemende individualisme. Waar we vroeger deel uitmaakten van een gemeenschap, een familie, een gezin, hadden we weliswaar minder vrijheid maar voelden we ons zelden alleen. Nu kennen we een haast grenzeloze vrijheid maar hebben vaak het gevoel nergens meer bij te horen.

Uit cijfers van het nationaal geluksonderzoek blijkt dat meer dan de helft van de jonge Belgen tussen de 20 en de 34 jaar zich eenzaam voelt. Ook meer dan de helft van alle Belgen voelt zich eenzaam. Ouderen vormen daarop enigszins een uitzondering, want hoe ouder we worden, hoe minder eenzaam we ons voelen. Maar als we op latere leeftijd toch eenzaam zijn, heeft het een veel grotere impact op ons leven.

Hoe pakken we die eenzaamheid aan? Een van de belangrijkste, protectieve factoren die uit het onderzoek naar voren komt, blijkt het hebben van warme, kwalitatieve relaties te zijn. Relaties in de brede zin van het woord, niet enkel partnerrelaties. Er wordt ons met andere woorden geadviseerd om meer aandacht te besteden aan vrienden, familie of buren. Om meer sociale activiteiten te ondernemen en warm, echt contact aan te gaan met onze medemens. Niet via de grote fake-news-shows die Instagram en TikTok heten dus.

Conclusie? Valentijn is dood. Lang leve valentijn! Gedaan met de oude versie waar gevleugelde, blote engeltjes rond wollige, rode hartjes vliegen. Deze samenleving is klaar, neen, snakt naar de 2.0 versie waar elke vorm van liefde mag worden gevierd. Dus laat ons op 14 februari iedereen die we graag zien eens goed vastpakken, in de ogen kijken en zeggen: ik hou van u. Ik hou van u. Ik hou van u. En van u!