Katelijne Verbeke: “Een beetje pretentie kan geen kwaad”

Voor haar rol in ‘Beau Sejour 2’ kreeg Katelijne Verbeke een mooi compliment. Zoals Bea in de tv-serie lijdzaam haar lot ondergaat, jarenlang zwijgend – “ik wist’n wel daj’gie vo de vinten waart” -, dat ze dat toch zó treffend heeft neergezet. Lijdzaamheid druist regelrecht in tegen wie Katelijne zelf is, al heeft ze dan toch een beetje Bea in zichzelf gevonden. En wie er verder nog in haar huist, kun je binnenkort ontdekken in een nieuw seizoen van ‘Loslopend Wild’.

Het West-Vlaams waarmee Katelijne Verbeke de rol van Bea Teirlinck, ex-vrouw van Maurice en moeder van Alice, Britt en Esther in de tv-serie Beau Séjour 2 inkleurt, heeft ze van haar eigen mama. Die ging als een van de eerste vrouwen, vanuit Poelkapelle nog wel, Germaanse filologie studeren in Gent, maar liet zich er ook verleiden door de banjoserenade die Katelijnes toekomstige vader haar bracht. Katelijne groeide er op met een zus en vier broers die de vechtlust waarover ze al van nature bleek te beschikken alleen maar aanscherpten. Onlangs zei iemand het haar nog, dat ze toen niet op haar mond gevallen was. Op haar zestigste is dat niet anders, vindt ze. Maar zo scherp als toen hoeft het niet meer. Een open boek, ja, dat zal ze altijd wel blijven, vertelt ze me op haar koertje waar ze de zonnekant van het tuintafeltje opzoekt en daar ’s avonds een roodverbrand gezicht aan over houdt.
Haar ogen lachen vaak, haar verhaal schiet alle kanten op – “viér sjaals heb ik het voorbije jaar gebreid, en toen dacht ik: ‘ mán, wat is breien toch saai! ’ – al stuurt ze haar gedachten ook voortdurend bij. Ze wil niet verkeerd begrepen worden. Als ik het tot op haar terrasje schop, is dat omdat ze – behalve dochter, zus, moeder en vriendin – een actrice is. Een met een gevuld palmares, waar bekroonde rollen op blinken. Een actrice die ooit ‘de Vlaamse Helen Mirren’ werd genoemd. Tot haar eigen verbazing. “Wát zeg je? Wié heeft dat geschreven? Ga hem halen! Dat ik met hem trouw!”, lacht ze dat soort lofbetuigingen weg. Maar ze sputtert verder niet tegen.

Opnieuw kunnen acteren: net als veel van haar collega’s snakt ze er naar. De een na de andere theatervoorstelling waaraan ze zou meewerken, zag ze het voorbije jaar geschrapt. Wat ze aanvankelijk beschouwde als onverwachte vakantie, duurt stilaan veel te lang. In mei gaat ze eindelijk weer repeteren, voor een nieuwe reeks van Loslopend Wild . Verder blijft het reikhalzend uitkijken naar de heropening van de theaterzalen. “En intussen vouw ik de was op, maak ik eten en beschouw ik naar de winkel gaan als een uitstap. Het is niet dat ik zo’n ongelooflijke drang voel om opnieuw te spelen , maar eerder dat ik weer geld wil verdienen, uit de leegte wil geraken ook. Ik mis de dankbaarheid en solidariteit van een publiek.”

Aan werk heeft het je eerder nooit ontbroken alleszins, noch op de planken, noch op televisie en in films. Wat bepaalt of jij een rol aanneemt of niet?

“Ik laat me daarbij nog het meest leiden door de mensen met wie ik aan een project mag werken. Toen het Gents Volkstheater me vroeg voor een rol in Zakman , heb ik geen seconde getwijfeld. Omdat ik weet dat Jo Vandamme dat schrijft, Frank Van Laecke regisseert, Bob De Moor, Heidi De Grauwe en Jurgen Delnaet er in meespelen. Dat volkstoneel toch niets voor mij is, hoor ik dan wel eens. En waarom niet? Net zo goed heb ik een mooie rol in Sarah Kanes 4.48 Psychosis afgewezen. Want daarvoor moest ik zo diep in mezelf graven, dat het me kapot had gemaakt. Natuurlijk moet een rol me in de eerste plaats raken , maar dat kan op veel verschillende manieren. En soms valt het resultaat goed mee, en soms valt het tegen.”

Wie aan de kant blijft staan, heeft niet het recht om te foeteren

Voor welke rollen bedank je liever?

“Ik denk dat het me doorgaans wel gelukt is om nietszeggende rollen aan me voorbij te laten gaan. Ik heb wel eens iets aangenomen waar ik niet erg achter stond, omdat ik geld nodig had of omdat ik degene die het vroeg niet teleur wilde stellen. En toen vergat ik een hele scène omdat ik de rol niet serieus nam, en werd me dat ook gezegd. Terecht, noem het een lesje in bescheidenheid. Soms is een publiek zo blij te kunnen komen kijken, al is het maar om pakweg even weg te zijn uit het woonzorgcentrum, dat dat al genoeg reden is om te spelen.”

Je schuift je pretentie dan aan de kant?

“Oh, maar een beetje pretentie hebben, kan geen kwaad. Alleen, wie er te veel heeft, zet zichzelf aan de kant. En ik wil niet aan de kant staan, ik wil meerijden in het verkeer. Ik wil deelnemen aan het leven, want dan kan ik er ook iets over zeggen, dan kan ik foeteren op wat fout gaat. En dat recht heb je dus niet als je aan de kant blijft staan.”

Waarom wilde jij actrice worden?

“Ik was amper vier jaar toen ik al ongevraagd het podium op kroop om een liedje te zingen. Waarom doet een mens dat? Om bevestiging te krijgen? Allicht wel. Om je meest geheime zielenroerselen te delen? Weliswaar mooi verpakt in andermans woorden. Vast wel.”

“Ik wilde eerst klassieke filologie studeren. Ik dacht dat we daar levendig zouden discussiëren over de Grieken en zo. Ik zat vol verwachting en kaarsrecht op mijn stoel en zag alle andere hoofden naar beneden duiken om ijverig te noteren wat vooraan gezegd werd. Niets voor mij, besloot ik, en ik ben naar de toneelschool getrokken.”

Je zette vaak sterke vrouwenrollen neer. Hoe was het om de lijdzame Bea in ‘Beau Sejour 2’ te spelen?

“Ik heb er naar moeten zoeken. Haar gelatenheid druist regelrecht tegen mijn aard in. Bea ziet constant af maar zwijgt. Waarom doet iemand dat? Maar blijkbaar zit er dan toch ook iets lijdzaam in mij. Een heel klein beetje. ( lacht ) Het helpt ook altijd wel om inzicht te hebben in een situatie, om te proberen te begrijpen.Weet je, ik was bang dat je me zou vragen naar een reactie op #metoo en Bart De Pauw. Want daar heb ik dus helemaal geen inzicht in.”

Nu je het zegt…

“Nee, ik bedoel maar dat ik daar echt geen mening over heb, net omdat ik de context niet ken of die sms’jes niet gelezen heb. Uiteraard moet misbruik bestraft worden. Maar laat het gerecht nu haar werk doen. Wat ik daarover denk, is niet van tel. We hebben allemaal veel te veel last van meningitis . En ja, je mag een mening uiten, als je weet waarover je het hebt tenminste. Net zoals je een rol pas goed kunt invullen als je weet wat de achtergrond van je personage is, waarom hij of zij doet wat ie doet.”

“Het is precies dat zoeken naar inzicht dat zo belangrijk is voor een acteur, en – als gevolg van dat inzicht – het mededogen hebben met menselijke zwakheden. Het zijn onze zwakheden die een personage herkenbaar maken, niet onze sterktes.”

Je wordt 60. Doet dat je iets? Als actrice, als vrouw?

“Als vrouw doet het me niet veel, iedereen wordt ouder. Maar als actrice voel ik het wel. Dan zit ik op een set, omringd door prachtige, jonge vrouwen, en die zijn zo goéd… Ja, dan denk ik wel eens dat het voorbij is, dat het nu hun beurt is. Maar goed, toen ik 40 werd, dacht ik dat ook al. En toen bleken daar toch nog twintig jaar vol mooie rollen achteraan te komen. Laat ons hopen dat er de komende tijd veel boeiende oma-rollen geschreven worden.” ( lacht )

Vind je jezelf veel veranderd door de jaren heen?

“Niet veranderd, wel geëvolueerd. Ik ben rustiger geworden. Vroeger schreef ik boekjes vol met aanwijzingenover hoe ik een rol wilde invullen of zelfs een zin wilde uitspreken. Ik vond ze onlangs terug tijdens het opruimen. Ik heb die boekjes niet meer nodig nu.”

“Maar ook in mijn eigen leven heb ik meer rust. Als iets me vroeger angst inboezemde, blokkeerde ik volledig. Ik panikeer nog altijd af en toe, maar ik heb geleerd om dan afstand te nemen. Vroeger ging ik door het lint, nu ga ik even een koffie drinken. En als er echt iets ergs gebeurt, ben ik natuurlijk van de kaart. Waarna ik telkens toch weer overeind krabbel, pick up the pieces and walk .”

Welke artistieke domeinen naast theaterkunst kunnen jou boeien?

“Nog liever dan actrice was ik zangeres geworden, maar ik zing niet goed genoeg. Muziek spelen, gaat me ook niet af. En zelf bak ik ook daar niets van, maar ik hou van schilderkunst. Met een vriend die er veel over weet, ben ik naar Madrid gereisd, alleen maar om al die prachtige musea te bezoeken.”

Wat is schoonheid voor jou?

“Schóónheid? ( denkt na ) Er zijn momenten waarop ik dat wel degelijk ervaar, ja. Zoals toen ik in Frankrijk midden in de nacht ging zwemmen in de rivier waar ons tentje naast stond. Onder water zag ik hoe het maanlicht de stenen op de bodem verlichtte. Ik weet nog hoe jammer ik het vond dat ik weer naar boven moest omdat ik geen adem meer had.”

Onze zwakheden maken een personage herkenbaar, niet onze sterktes

“Maar schoonheid zag ik ook in mijn kinderen toen ze nog baby’s waren. Of in de humor van Ricky Gervais! Zoals hij het mens zijn genadeloos fileert, maar dat tegelijk doet met zo veel mildheid. Humor kan mooi zijn. Ook al omdat het kwaadheid tempert, en ik ben niet graag kwaad. Een leraar die tijdens een kampeervakantie naast mij stond af te wassen en met wie ik aan de praat geraakte, vroeg me ooit hoe hij kwaadheid kon leren spelen. Dat zou hij dan doen telkens zijn leerlingen hem weer eens op de kast joegen. Hij wilde dat zijn kwaadheid niet langer met hem aan de haal ging. Ik heb dat sindsdien onthouden: het is inderdaad allicht beter om kwaadheid te spelen dan om het echt te zijn. Vroeger maakte ik me soms intens boos. Nu gebruik ik het gevoel eerder om iets te bekomen als dat nodig is, om het daarna snel opzij te zetten. Laat het me pragmatisch kwaad zijn noemen.”

Hoe zit dat dan met pragmatisch lief zijn?

”Lief zijn om iets te bekomen? Wat een vies idee! Maar je hebt gelijk, misschien heb ik het ook wel al gedaan. Het is des mensen , toch?”