“Rafa is nu pas op de top van zijn kunnen”

Voor wie moet Club zondag op de Bosuil het meest beducht zijn? Voor ‘Rafa’, ex-chou van de landskampioen, toch? Toen Lior Refaelov Club Brugge in 2018 op zijn 32ste verliet voor Antwerp, leken zijn topjaren achter de rug. Maar zie: de artiest is beter en belangrijker dan ooit, kandidaat zelfs om Hans Vanaken op te volgen als Gouden Schoen. ‘Rafa’ van Or Akiva, uitgepuurd.

Het was 2011 toen Lior Refaelov in Brugge aankwam. Club kocht hem bij Maccabi Haifa voor 2,5 miljoen euro. Toenmalig assistent-coach Rudi Verkempinck scoutte hem. “Het scoutingsverslag zit nog altijd in mijn pc”, zegt hij. “Er was maar één vraagteken: in hoeverre zou hij qua volume en explosiviteit voldoende evolutie maken?” Het was een terechte vraag: de transfer naar België zou van de fijnbesnaarde Israëliër fysiek en mentaal vlak een grote aanpassing vergen. Lior groeit op in een bescheiden kroostrijk gezin van Azerbeidzjaanse immigranten in het multi-etnische Israëlische stadje Or Akiva. Zijn vader is vrachtwagenchauffeur, zijn moeder is verpleegster en hijzelf is bezeten van voetbal. Volgens zijn eerste jeugdcoach mag niemand beweren dat hij Lior leerde voetballen, omdat Lior geboren werd als voetballer en zijn talent zelf spelenderwijs ontwikkelde.

Goeie jongen

Hij is maar negen jaar wanneer de nabijgelegen topclub Maccabi Haifa hem komt halen. Lior groeit er door tot jeugdinternational en debuteert er al op jonge leeftijd in het eerste elftal, maar aardt niet goed in het harde profvoetbal: het grootste talent van het land kent een moeilijke volwassenwording. Maar in 2011 is het zover: hij wordt in de Israëlische competitie verkozen tot Speler van het Jaar. Dan is hij 25, een echte vedette geworden en klaar voor een nieuwe uitdaging: het buitenland.

Maar daar is het aanvankelijk ook weer moeilijk. Lior is voor het eerst alleen en mist de warmte van zijn entourage. “Hij is een hele goeie jongen, een gevoelsmens die je op een warme manier moet benaderen”, zegt Verkempinck. “Iemand met wie je eens moet praten, die je bij je moet houden. Met Christoph Daum klikte het meteen, ook omdat hij zelf Jood is en zelfs een beetje Hebreeuws spreekt. Maar Lior kende toen wel een terugval. Hij moest zich aanpassen aan de intensiteit en het ritme en aan de volumetraining. Victor Vasquez was zijn maatje en wanneer er duurlopen in het bos waren, was het altijd: “Allee, Rudi, moeten we dit echt doen?” Hij was gevoelig en nog niet zo bepalend als nu, maar hij was wel al een zelfbewuste persoonlijkheid. Onderschat hem niet. Ik herinner mij dat er na de match in Qarabag in de kleedkamer een discussie ontstond over de taakinvulling en dat Ryan Donk, een Amsterdammer van 1 meter 92, tegen hem uitvloog. Maar Lior, die veel kleiner is, liet zich niet doen. Hij stond recht en diende hem van antwoord. Dat was hard tegen hard en ik stond ertussen om tebemiddelen.”

Vol vertrouwen

In zijn beginperiode speelt hij vooral vanaf de linkerflank, zegt Verkempinck. “Een beetje hangend in een vrije rol, zodat hij naar binnen kon zwerven. Zijn potentieel was duidelijk: vista, creativiteit, een schitterende techniek en balbehandeling. Op training schoot hij 4 van de 10 vrijschoppen voorbij de muur binnen. Intussen is hij veel verbeterd in volume, straalt rust uit en is vol zelfvertrouwen. Was hij explosiever geweest, dan was hij een speler voor de absolute top.”

Bij Club maakt Refaelov het helemaal: 40 doelpunten in 177 officiële wedstrijden. Hét hoogtepunt is de bekerfinale tegen Anderlecht in 2015, waarin hij in de 92ste minuut de winning goal maakt: een heerlijke volley met links. Het is de eerste prijs in tien jaar voor Club. Voor hemzelf is het de bekroning van zijn productiefste seizoen: hij scoort 18 keer, waarvan zes keer in de Europa League.

Maar met de komst van Ivan Leko in 2017 breken er barre tijden aan. De Kroaat kiest voor een ander spelsysteem: met enkel bezette flanken, waar Refaelov defensief niet sterk genoeg voor is; met twee dynamische offensieve middenvelders, Hans Vanaken en Ruud Vormer; en met twee spitsen. De rol van schaduwspits is in principe voor hem een optie, maar de invulling ervan volgens de visie van de nieuwe coach blijkt te ver buiten zijn comfortzone te liggen: minder naar de bal toe spelen, maar ruimtes induiken, in de diepte lopen en druk zetten. Abdoulaye Diaby krijgt de voorkeur, Club domineert de competitie en wordt kampioen. Maar daar kan Rafa niet van genieten. Leko is de gebeten hond, maar die strijd kan Refaelov niet winnen en hij vertrekt naar Antwerp. Een ambitieuze club in een stad waar hij in de Joodse gemeenschap veel vrienden telt. Laszlo Bölöni kan er zijn klasse goed gebruiken. Maar na twee seizoenen komt er een andere coach: Ivan Leko.

Hun eerste officiële wedstrijd is memorabel: in de bekerfinale kloppen ze Club Brugge, de eerste prijs voor Antwerp in 28 jaar, en Refaelov maakt het enige doelpunt.

Als assistent van Leko maakte Rudi Cossey Refaelov mee bij Club en maakt hij hem nu ook bij Antwerp mee. “Bij Club had Rafa het er heel moeilijk mee dat hij geen titularis was”, zegt hij. “Ik kan niet zeggen dat hij niet meer werkte op training, maar als je ontgoocheld bent en constant zit te kankeren op iemand in plaats van te focussen op je taak, dan val je uit je rol.”

Opofferingen

Bij Antwerp is het spelsysteem weliswaar anders dan bij Club: twéé controlerende middenvelders en slechts één spits, met Refaelov als een van de twee aanvallende middenvelders. Maar toch: we zien hem nu ook meer diep lopen zonder bal. Het is een rol waarin hij zich opwerpt tot kandidaat Gouden Schoen. “Dat toont aan dat het vrij snel kan veranderen als je bereid bent opofferingen te doen en je aan te passen aan het systeem en aan wat de coach van je verlangt”, aldus Cossey. “Hij krijgt redelijk veel vrijheid om te bewegen, ook omdat de spelers rondom hem zich aanpassen aan de situatie en hem zo in zo’n comfortabele situatie brengen. Hij is 34, conditioneel kan hij alles aan en hij is zelden of nooit geblesseerd. Rafa zit op de top van zijn kunnen. Een spurter zal hij nooit worden, maar hij is superintelligent, ziet het sneller dan anderen, kan in één tijd spelen, scoort en laat scoren. Hij is weer gelukkig en laat zien dat hij een fantastische voetballer en een lieve jongen is. Hier loopt hij heel anders rond dan bij Club: gedreven, open en aangenaam. Voor de groep zal hij het woord niet nemen, maar Rafa is wel iemand die veel met spelers praat en zeker met de jongens die rond hem spelen. Omdat hij weet: als ik die mee heb, zal dat mijn rendement verhogen. Het minste dat je kan zeggen, is dat hij leep is.” ( lacht )

Stressbestendig

Rudi Verkempinck staat ervan te kijken. “Toen hij wegging bij Club dacht ik: misschien is hij over zijn hoogtepunt. Maar ik vergiste mij. Hij is nu pas op zijn top. Rafa is altijd maar gegroeid. Hij is enorm stressbestendig en kan zijn kwaliteit ook brengen op momenten dat het er echt om gaat. Zie ook die goal die hij thuis tegen Tottenham maakte. Daar wordt nogal snel overgegaan, maar ik vond die afwerking fenomenaal. Hoe hij die bal zonder enige aarzeling en met zoveel beheersing binnentrapte… voor mij is dat kunst.”

De artiest uit Or Akiva is volgroeid.