Viroloog Johan Neyts: “Eindelijk licht aan het einde van deze veel te lange tunnel”

Neen, 2021 wordt nog geen normaal jaar. Maar het wordt wel stap voor stap beter dan 2020. Dat is de rotsvaste overtuiging van Johan Neyts, geboren Blankenbergenaar en wereldvermaard viroloog aan de KU Leuven. “Ik kijk er geweldig naar uit om na het fietsen, met een trappist in de hand op het terras van ons stamcafé, gewoon gezellig bij te kunnen kletsen.”

Hij heeft zijn drukste jaar ooit achter de rug, maar voelt wel ontzettend veel waardering voor zijn werk en dat van zijn collega’s. Johan Neyts (54) groeide op in Blankenberge, maar is vandaag toch vooral thuis in en rond Leuven. Als hoogleraar virologie geeft hij les aan de KU Leuven en in het Rega-instituut leidt hij een 45-koppig team van onderzoekers die zich focussen op antivirale middelen en vaccins. “Van de ene dag op de andere hebben we alles omgegooid. Iedereen, de volle focus op covid. Wat het voorbije jaar, niet alleen bij ons, op vlak van wetenschappelijk onderzoek is gerealiseerd, is du jamais vu. Echt nooit gezien.”

2020 was ontegensprekelijk het jaar van ‘Het Virus’. Maar ook een beetje van ‘De Viroloog’. Hoe kijkt u daarnaar?

“Vrij nuchter. Wij doen onze job, net zoals een brandweerman blust als het brandt. Natuurlijk is het belang van wat wij doen als wetenschappers net iets groter tijdens zo’n pandemie en voel je wel een zekere verantwoordelijkheid. Ik voel veel waardering voor wat mijn collega’s en ik hebben gedaan. Heel veel mensen stuurden ons de voorbije weken en maanden mails en berichtjes om ons te bedanken. Of op straat, zij die hun duim opsteken en bedankt zeggen.”

“Uiteraard heb je ook mensen die beledigende of onfatsoenlijke commentaren sturen, maar die groep is heel beperkt en weegt niet op tegen de positieve geluiden. Ik snap dat het heel erg lastig was en nog altijd is, maar deze pandemie is niet onze schuld, hé. Je gaat de brandweer toch niet verwijten als het thuis bij je brandt?”

Er is al veel gezegd en geschreven over het coronavirus. Fronst u soms de wenkbrauwen?

“Eerlijk? Ik denk dat we de ontkenners niet té groot mogen maken. Er zijn mensen die geloven dat het virus gemaakt werd of dat het door 5G wordt veroorzaakt, maar die groep is heel klein. Ik heb vooral de indruk dat de meeste mensen, de stille meerderheid, wél gelooft in de wetenschap. Net daarom vind ik onze rol zo belangrijk. Het is onze taak om klaar en duidelijk uitleg te geven, om mensen met twijfels en vragen de weg te tonen. Je moet op zeker moment vertrouwen hebben in experten. Net zoals ik met mijn auto naar de garage ga om die te laten herstellen. Ik werk al meer dan 30 jaar rond virussen, het immuunsysteem en vaccins. Wij weten heus wat we zeggen en wat we niet weten, zoeken we op. Zo werkt wetenschap.”

Hoe kijkt u naar de Belgische aanpak van de pandemie?

“Toen de eerste golf er was, hebben we naar mijn inzicht goed gereageerd en de curve mooi naar beneden gekregen. Maar dan zijn we blijven hangen, op 80 à 85 besmettingen per dag. Hadden we de lockdown toen nog twee, drie weken langer kunnen aanhouden, konden we tijdens de zomer nog veel verder zakken.”

“Het is bijzonder hectisch geweest. In heel 2020 heb ik één dag écht vrij genomen”

“Eind september is het onder de vorige regeringsploeg helemaal fout gelopen. De hele zomer zijn wij als experten en wetenschappers blijven hameren op het gevaar. Pas toch op met die stijgingen , waarschuwden we. Maar we vonden geen gehoor. Alsof men ons niet wilde geloven. De beslissing om te versoepelen eind september heeft absoluut mensenlevens gekost en een veel te grote impact op onze economie geëist.”

“Waarom men ons niet geloofde? Geen idee. Sommigen dachten dat het virus zwakker was geworden, maar dat was niet zo. Een exponentiële curve stijgt initieel heel traag, maar neemt plots een gigantische snelheid aan. Dat is wat er is gebeurd.”

Stoten we ons straks een derde keer aan diezelfde steen?

“Ik denk het niet. We mogen dit niet nog eens meemaken en ik denk ook niet dat het met deze nieuwe regeringsploeg zover zal komen. De premier (Alexander De Croo, Open VLD, red.) en minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (SP.A) zijn wél helemaal mee in ons verhaal.”

2021 moet het jaar van ‘Het Vaccin’ worden. Is de verlossing nabij? Krijgen we een normale zomer?

“Eigenlijk is het onwaarschijnlijk hoe snel we tot dat vaccin zijn gekomen, al zeker tot vaccins met zo’n hoge beschermingsgraad. Een gevoel van euforie? Dat is veel gezegd, maar we mogen wel heel blij zijn. Het vaccin brengt licht aan het einde van deze te lange tunnel.”

“Kijk, 2021 wordt geen makkelijk of normaal jaar, maar het zal wel stapje per stapje beter worden. Komende zomer zal er waarschijnlijk nog anders uitzien dan wat we vroeger kenden en een vliegvakantie zou ik nu alleszins nog niet boeken. Heel veel hangt af van de leveringen van de vaccins enerzijds en de volgehouden inspanningen van de mensen anderzijds. Helaas werkt het vaccin niet zoals een lichtschakelaar: hup, aan en alle problemen zijn weg. Het zal tijd vragen, maar ik ben realistisch-optimistisch.”

In welk vaccin hebt u zelf het meest vertrouwen?

“Welk vaccin het best bescherming biedt, zal moeten blijken uit de resultaten van de kandidaat-vaccins die er heel binnenkort aan zitten te komen. Ik baseer mij altijd op wetenschappelijke data, niet op buikgevoel.”

Zelf werkt u met uw team ook aan een eigen vaccin, gebaseerd op het gelekoortsvaccin. Hoever staan jullie?

“Uit de resultaten van de testen op hamsters blijkt er na 10 tot 14 dagen een volledige bescherming tegen infectie te zijn. Dat is heel mooi nieuws want dat betekent dat het vaccin dat wij ontwikkelen erg snel beschermt. Helaas beschikken wij niet over hetzelfde kapitaal als de grote spelers zoals Pfizer, Moderna en Johnson & Johnson om even snel te schakelen. Ons vaccin zal in de loop van 2022 klaar zijn. Dat lijkt nu misschien traag, maar dat is eigenlijk nog altijd onwaarschijnlijk snel. We moeten daarenboven natuurlijk niet alleen Belgen, Europeanen of Amerikanen inenten. We zijn met meer dan 7,8 miljard op de wereld. Er zullen dus ook na 2022 en veel later vaccins nodig zijn.”

Waar kijkt u het meest naar uit volgend jaar?

“Ik hoop dat we de pandemie zo snel mogelijk kunnen indijken, overal ter wereld, dat zoveel mogelijk mensen zich laten vaccineren en dat de nieuwe varianten niet te veel voet aan de grond krijgen. Zo kunnen we stilletjesaan opnieuw richting een normaal leven evolueren.”

“En voor mezelf? Misschien wat tijd vinden om uit te blazen. Het is bijzonder hectisch geweest. In heel 2020 heb ik één dag écht vrij genomen, één dag zonder mails. Ik ben die zomerse julidag naar Blankenberge gereden, op bezoek bij mijn ouders.”

Wat is het eerste wat u wil doen eens alle coronaregels zijn verdwenen?

“Zoals zovelen mis ik het sociaal contact. Het eerste? Goh… Ik denk fietsen met onze vaste bende vrienden. En vooral nadien, gezellig bijkletsen op het terras van ons stamcafé. Met een trappist erbij. Dat zal zoveel deugd doen.”