Tom De Meester: “Het beeld leeft dat ik thuis de scalpen verzamel van politici. Dat is niet zo”

Dat België weer unitair moet worden. Dat openbaar vervoer gratis moet. Dat commerciële zorg verboden moet worden. Dat zijn de drie revolutionaire hervormingen die Tom De Meester op tafel legt. Tom wie, denkt u? De Meester is één van de boegbeelden van de radicaal linkse PVDA. De man verwierf vooral bekendheid door zijn strijd tegen de Turteltaks, een woord dat uit zijn koker komt. Waar deze Bruggeling passeert, rollen al eens koppen. Wees voorbereid.

Honderd jaar geleden waarde het spook van het communisme door het kasteel van Loppem. De politieke elite was bang. De koning ook. Bang voor wat in Rusland gebeurde: de communistische revolutie van Vladimir Lenin. Vandaar de invoering van het enkelvoudig stemrecht. Om de arbeiders tevreden te stellen. Vandaar ook de toegevingen aan de vakbonden. Communisten werden niet uitgenodigd in Loppem. Vandaag wel. De Partij van de Arbeid (PVDA) is namelijk een belangrijke politieke kracht geworden in dit land. Eén van de boegbeelden is Tom De Meester, een 44-jarige Gentse Bruggeling. Of is het Brugse Gentenaar? “Ik ben een échte Gentenaar geworden”, lacht hij. “Maar ik was blij met uw uitnodiging. Ik keer graag terug naar mijn roots.”

De Meester is na zijn universitaire opleiding in Gent blijven hangen. Het traditionele verhaal. “Ik vond Brugge te braaf. Gent is rebelser.” Het Vlaamse parlementslid is historicus van opleiding. Hij ként Loppem en het verhaal van het kasteel. “Vooral de invoering van het stemrecht was een belangrijk moment in onze geschiedenis. Dat was inderdaad onder druk van de Russische revolutie die populair was in arbeiderskringen. Zelfs aan het IJzerfront werden pamfletten uitgedeeld met de vraag om solidariteit.” Wat hij van de figuur van Lenin vindt? Een moeilijke vraag, zo blijkt. De Meester wikt en weegt zijn woorden. “Lenin heeft politiek kunnen vertalen wat onder de mensen leeft. Op geniale wijze zelfs. Maar ik weet ook dat de geschiedenis twee kanten heeft. Áltijd.” Dat er onder Lenin veel terreur was in Rusland, werp ik op. De Meester knikt. “Ik ben te veel historicus om machtshebbers op te hemelen. Dat geldt ook voor Stalin. Ik kan makkelijk toegeven dat het communisme onder zijn bewind totaal ontspoord is.”

Méér overheid, minder privé

Genoeg Rusland, genoeg geschiedenis. We gaan doen wat men honderd jaar geleden deed in deze kamer: het land hervormen. We beginnen met de politiek. “Eén land, één regering: dat is mijn ideaal”, zegt De Meester. “En dat land moet België zijn. Een onafhankelijk Vlaanderen is een utopie. Wat doen we met Brussel? Wie gaat de staatsschuld betalen? Er zijn geen goede antwoorden op die vragen. Ten tweede blijkt de coronacrisis niet bepaald reclame voor een onafhankelijk Vlaanderen. De regering heeft één grote puinhoop gemaakt van haar bevoegdheden. De versnippering werkt niet.”

U schaft alle andere regeringen af?

“Als ik mag dromen, dan zeg ik: ja. Eén land, één regering. Maar ik ben ook realistisch. Dat zal niet meteen lukken. Daarom kan er een overgangsfase komen, waarin de verschillende gemeenschappen beperkte bevoegdheden behouden zoals onderwijs en cultuur. Maar de andere bevoegdheden moeten overgeheveld worden naar het federale niveau. Ik denk in de eerste plaats aan energie, mobiliteit en gezondheidszorg. Dat moet dan een samenwerkingsfederalisme zijn à la Duitsland, waarbij het federale niveau duidelijk de baas is.”

Het unitaire België is een terugkeer in de tijd. Zijn de opeenvolgende staatshervormingen er niet gekomen omdat dat België niet werkt?

“Néén. (op dreef) Die zijn er gekomen onder druk van het Vlaams-nationalisme én van de Vlaamse financieel-economische elite die Wallonië wil loslaten. Of beter: die de federale sociale zekerheid wil loslaten. Maar voor mij is net dát de grote meerwaarde van België: de sociale zekerheid. Dat is het toonvoorbeeld van solidariteit tussen mensen en gemeenschappen. Mijn partij heeft diepe wortels in de arbeidersbeweging, waarin solidariteit altijd een vanzelfsprekendheid was. Dat mogen we niet loslaten.”

Wil u dan ook opnieuw unitaire partijen?

“De PVDA is een unitaire partij, tot verbazing van velen. En dat werkt. Ik ga meer zeggen: waren alle partijen unitair, dan hadden we nu al een regering. Maar goed: dat opleggen, zou een stap te ver zijn. Er moet vrijheid zijn om een partij op te richten.”

Wat doet u met de koning?

“(blaast) Dat is een moeilijke vraag. Ik ben overtuigd voorstander van een republiek met een verkozen president. (denkt na) Maar ik wil in deze voorzichtig zijn. België is een mijnenveld. We moeten dat goed beseffen. Het koningshuis kan een bindmiddel zijn. Vandaar dat ik voorzichtig ben. Als de koning kan helpen om het land in stand te houden, dan zou ik niet meteen voor afschaffing pleiten. Ik zou zeggen: laat onze Filip nog even op zijn stoel zitten.(lacht)”

Wat is uw economische hervorming?

“De commercialisering van de zorg tegengaan. Dat moet zelfs verboden worden. De zorg moet in handen komen van de overheid. Dat is volgens mij één van de belangrijkste lessen van corona. Kijk naar onze woonzorgcentra. Dat blijken sterfhuizen te zijn in deze crisis. Vreselijk is dat. Maar dat zou eigenlijk geen verrassing mogen zijn. Enkele jaren geleden was er al die Panorama-reportage over de wantoestanden in onze rusthuizen. De liberalisering is te ver doorgeslagen. Er zijn private groeperingen die tientallen rusthuizen in hun portefeuille hebben. (feller) Wat willen die, denkt u? Winst maken. Dat is alles. Zij beheren rusthuizen zoals andere bedrijven. Dat is waanzin, want dat gaat ten koste van de kwaliteit van de zorg.”

Loopt alles zoveel beter in publieke woonzorgcentra, denkt u?

“Dat is een terechte bedenking. Het antwoord is neen. Dat is het tweede luik van mijn hervorming. We moeten de commercialisering stopzetten, maar tegelijk méér investeren in zorg, en zeker in ouderenzorg. Véél meer. De overheid is zich al twintig jaar aan het terugtrekken. Men heeft gedacht dat de privatisering alles zou oplossen. Dat is zich vandaag zuur aan het opbreken. Ik pleit voor een Marshallplan voor de zorg. Dat betekent massaal investeren. De zorg moet opnieuw honderd procent in publieke handen komen. En niet alleen de zorg: óók de medicijnen.”

Vindt u dat realistisch?

“Waarom niet? De greep van de farma op onze gezondheid wordt steeds groter. Die industrie is vooral op zoek naar medicijnen die rendabel zijn, niet naar medicijnen die noodzakelijk zijn. Dat is pure maffia.”

Mijn overheid krijgt amper een trein op tijd het station uit. U zou diezelfde overheid de medicijnen in handen geven.

“Dat is ook voor mij de grote moeilijkheid in dit verhaal. Ik ben voorstander van een sterke overheid, maar ik stel ook vast dat onze overheid niet goed werkt. Dat is omdat de politieke elite er niets van bakt. Dat moet ook aangepakt worden. Maar ik mocht van u maar drie hervormingen geven. (lacht) Weet u wat het probleem is? Dat onze politieke elite gedreven wordt door kortetermijndenken. Een groot deel van onze politici is vooral met de eigen carrière bezig.”

Waar haalt u dat geld voor de zorg?

“Er is voldoende geld. Het moet alleen anders verdeeld worden. Het is geen geheim dat mijn partij een miljonairstaks wil invoeren. Dat is fundamenteel. Ook multinationals moeten een faire bijdrage leveren.”

Wat is uw maatschappelijke hervorming?

“Gratis openbaar vervoer. Dat is volgens mij dé gamechanger voor onze samenleving. We staan in dit land elke dag urenlang vast in de file. Dat heeft een gigantische kostprijs. Voor de economie, maar ook voor het milieu. Denk aan de luchtvervuiling. Bovendien is gratis openbaar vervoer een sociale maatregel. Het is een ideaal instrument tegen vervoersarmoede. In Duinkerke is dat ingevoerd, en met succes, zo blijkt uit de eerste cijfers.”

Wie het openbaar vervoer wil promoten, moet vooral de snelheid en het comfort aanpakken, zeggen veel experten.

“(pikt in) Dat is zo. Het openbaar vervoer gratis maken, zal niet voldoende zijn. Het moet ook beter worden. Innovatiever. Het gebrek aan comfort is het grote drama van De Lijn en de NMBS. Je moet zorgen voor wifi, voor meer stopcontacten, je moet ruimte vrijmaken voor fietsen, en ga zo maar door. We hebben op dat vlak een grote achterstand in te halen tegenover andere landen.”

Luxemburg is het eerste land dat gratis openbaar vervoer ingevoerd heeft. Dat heeft 41 miljoen euro gekost. Wat zou dat kosten in ons land?

“Dat weet ik niet. Het gratis maken van De Lijn zou wellicht een vierhonderd miljoen euro kosten. Maar dan is de trein nog niet inbegrepen. (denkt na) Dat zal in totaal wellicht dik boven het miljard euro kosten. Dat moet natuurlijk afgewogen worden tegen de maatschappelijke kostprijs van het fileleed. Dat ligt vele malen hoger. Gratis openbaar vervoer zou zorgen voor winst op economisch, ecologisch én sociaal vlak.”

U noemt Duinkerke als voorbeeld. Daar krijgen de bedrijven een extra belasting voorgeschoteld om dat te betalen.

“Een kleine extra belasting. De bedrijven waren trouwens vragende partij. Hun werknemers geraken nu tenminste tijdig op het werk. Dat is de deal. Maar ik wil me niet blind staren op dat model. Er hoeft voor mij geen extra belasting te komen. Gratis openbaar vervoer is zo essentieel dat dat uit de algemene pot betaald moet worden.”

Vreemde eend

De oefening is gemaakt. De kaarten zijn gelegd. We blikken nog even terug op zijn eerste jaar in het Vlaams parlement. Of dat zijn habitat is, wil ik weten. De Meester aarzelt even. “Ik vind dat een moeilijke vraag. Ik zit graag in het parlement, dat zeker. Ik hou van het debat. Ik leef voor het debat. Ik moet bekennen dat ik dat mis in deze coronatijden. Ik wil de ministers in de ogen kijken als ik kritiek geef op hun beleid. Anderzijds voel ik me daar een vreemde eend in de bijt. Ik ben geen doorsnee politicus. Ik kom uit een spoorwegfamilie. Ik was zelfs de eerste die naar de universiteit ging. Ik weet wat er leeft op straat. Dat is een groot verschil met veel anderen. (zwijgt even) Veel politici zijn vervreemd geraakt van de samenleving. Ze zijn vooral bezig met hun eigen carrière. Ik niet. Ik ben nog zo’n idealist die de wereld beter wil maken.”

Dat er al vele koppen zijn gerold door zijn idealisme, zeg ik. Voormalig Open VLD-minister Annemie Turtelboom bijvoorbeeld. Ook voormalig Gents schepen Tom Balthazar (SP.A). De Meester blaast even. “En daardoor leeft het beeld dat ik thuis de scalpen verzamel van politici. Dat is niet zo. Ik ben fier dat de Turteltaks door toedoen van mijn partij is afgevoerd. Maar wij hebben nooit om haar ontslag gevraagd. Idem voor Balthazar. Dat is anders voor Wouter Beke (CD&V, Vlaams minister van Welzijn, red). Zijn ontslag vragen wij wel. Omdat hij gewoonweg incompetent is. Hij draagt een zware persoonlijke verantwoordelijkheid voor wat fout is gelopen in onze rusthuizen. Wij hebben hem gewaarschuwd. Herhaaldelijk. Ook de experten hebben dat gedaan. Maar Beke heeft nooit willen luisteren. Het zou in ieders belang zijn dat hij opstapt.”