Jan Claus: “Eerlijkheid wordt niet altijd in dank afgenomen”

Sterren en muziek, dat zijn de twee dingen die Jan Claus (56) tot rust brengen. Met de oprichting van de Vort’n Vis in 1989 haalde hij alvast zijn favoriete muziek naar Ieper, terwijl hij met zijn AstroMobiel de scholen afschuimt om jongeren warm te maken voor astronomie. Maar Jan is vooral iemand met een uitgesproken mening.

De eerlijkheid gebiedt ons te zeggen dat we deze keer het interview niet deden onder de Menenpoort, maar wel via de telefoon. Enkel voor de foto spraken we af in Ieper. Voor Jan Claus (56) is het nog een toegelaten uitstap. Hij woont in de Torrepoortwijk, op zeven minuten wandelen van het monument. Ik tref hem met zijn gitaar in de hand. “Als je op de hoek van de Frenchlaan en de Leopold III-laan staat, zie je op 21 juni de zon opkomen net boven de Zonnebeekseweg, een mooi beeld”, verrast hij. “Als je een beetje op de hoogte bent van sterrenkunde kun je de Menenpoort gebruiken als een astronomisch instrument zoals Stonehenge. Aan de zuidkant kun je bijvoorbeeld ‘s nachts heel goed de Poolster boven de Menenpoort zien.”

Van waar komt die interesse voor sterrenkunde?

“Ik heb altijd vol bewondering naar de sterrenhemel gekeken. Sterren en muziek zijn de liefhebberijen van mijn leven. Ze geven me rust. Toen ik als jongeling naar de sterren keek, was ik me al bewust dat ze er al waren voor ik er was en dat ze er nog zullen zijn als ik er niet meer ben. Ik ben hier maar een korte tijd, dus kan je er maar het beste van maken. Die gedachte brengt mij tot rust. Op mijn 14de was ik al vrijwilliger bij de toenmalige sterrenkundige vereniging IAC-JVS Boötes, genoemd naar het sterrenbeeld Ossenhoeder. Op mijn 17de richtte ik samen met vrienden mijn eerste vereniging op: de Astronomisch Contact Groep, die nu AstroLAB IRIS uitbaat.”

Dat was niet de enige vereniging die je mee oprichtte.

“Op mijn 25ste richtte ik Autonoom Regionaal Trefcentrum op die nu de Vort’n Vis uitbaat en van waaruit IeperFest is gegroeid. We waren met een groep mensen die op de een of andere manier anders waren, maar niet konden uitgaan zoals we wilden in onze eigen streek. Voor punkconcerten moesten we telkens naar elders. We wilden een eigen plek, zonder daarbij afhankelijk te zijn van anderen. Dat eigenzinnige werd niet in dank afgenomen door de goegemeente, en al zeker niet door de plaatselijke elite en stadsbestuur. Zij hebben alles gedaan om ons het leven zuur te maken. In het begin was het dus een strijd voor ons bestaansrecht.”

Kom je nog in de Vort’n Vis?

“Met de coronacrisis niet meer, anders spring ik wekelijks wel eens binnen. Ik ben nog medewerker, maar meer op de achtergrond. Ik laat het zo veel mogelijk los. Sinds kort heeft de Vort’n Vis een nieuw bestuur die uitsluitend bestaat uit mensen die nog niet geboren waren toen het opgericht werd. Dus er is wel evolutie.”

“Veel Britse soldaten moesten niets van de Menenpoort weten”

Ik wist niet dat je zelf muziek speelde.

“Ik speel thuis een beetje gitaar. Nu alles stilligt, zowel professioneel als mijn vrijwilligerswerk, heb ik daar meer tijd voor. De inspiratie is goed. Het is het juiste moment. Dat coronavirus is het moment om de dingen te doen die ik jaren heb laten liggen. Niet dat ik de ambitie heb om op te treden. Het is meer voor mezelf. Op mijn gitaar staat de tekst ‘Honger is een reden om te vluchten’. Ik neem het op voor de zwakkeren in de wereld. Voor mij doet het er niet toe of ze van hier of van het buitenland zijn. We zitten allemaal in hetzelfde bootje. De pandemie bewijst dat alles verbonden is. Als we het nu niet leren, zullen we het nooit leren.”

Wat doe je nog meer van vrijwilligerswerk?

“Normaal Vort’n Vis en IeperFest. Nu met de coronacrisis heb ik me aangeboden om vrijwilligerswerk te doen om boodschappen te doen voor oudere mensen. Of voor zorgpersoneel. Ze hebben gezegd dat ze me gingen contacteren. We zien wel. Ik heb ook extra tijd nu mijn moeder op 7 januari is overleden, nadat ik tien jaar mantelzorger voor haar was. Ik wilde mijn ma niet in een rusthuis steken. Ze zou daar weggekwijnd zijn. Ze werd 96 jaar en acht maanden.”

Die mantelzorg is nu plots weg…

“Het is dubbel. Enerzijds ben ik triestig dat ze er niet meer is, maar anderzijds is de stress van de mantelzorg weggevallen. Vooral het laatste jaar was stressvol. Ergens ben ik opgelucht dat ze de coronacrisis niet meer hoeft mee te maken. Ondanks tegenslagen heeft ze toch een mooie oude dag gehad en is ze heengegaan omringd door nakomelingen en geliefden. Ik weet niet of dat in coronatijden mogelijk ging zijn.”

Wat betekent de Menenpoort voor jou?

“Als kind heb ik veel gespeeld rond de Menenpoort. Er was toen nog geen toeristische drukte zoals nu. Ik denk dat de gesneuvelde soldaten tevreden zouden kijken naar kinderen die er spelen, dat zou hen hoopvol gestemd hebben. Veel mensen weten dat niet meer, maar veel Britse soldaten moesten niet weten van de Menenpoort. Omdat hun generaals hen als kanonnenvoer gebruikten in zinloze veldslagen. Ze vonden dat het een misplaatst triomfalistisch monument was dat oorlog verheerlijkte.”

Je houdt er vaak een tegendraadse mening op na.

“Dat is die oude punker die nog een beetje in me zit. De eerlijkheid wordt niet altijd in dank afgenomen, maar ik zie het ook niet zitten om hele dagen toten te trekken. Dan loop je gefrustreerd rond. Maar het is niet omdat ik een uitgesproken mening heb dat ik geen compromissen kan sluiten. Ik kom op voor verschillende minderheidsgroepen en sowieso moet je dan een evenwicht met de meerderheid bekomen.”