Terug naar Loppem met Bart De Wever: “We hebben een nieuwe coup nodig”

“We hebben een nieuw Loppem-moment nodig om een implosie te vermijden.” Aan het woord is Bart De Wever, voorzitter van de N-VA, de grootste partij van Vlaanderen. De Antwerpse burgemeester is de eerste gast in onze reeks Terug naar Loppem. De Wever legt drie voorstellen op tafel voor de wederopbouw van België. Er is ook tijd voor humor. Of wat dacht u van liberalen die klikken whisky vergelijken met een meetlat?

Bart De Wever is stipt op tijd aan het kasteel. Strak in het pak, ondanks de felle zon. Zijn chauffeur slash bodyguard is mee, zijn woordvoerder ook. De belangrijkste politicus van de eeuw geniet zichtbaar van de imposante omgeving. De Wever is historicus van opleiding. Hij ként Loppem. Of beter: hij kent het historisch belang van de plek. “Ik ben hier al eens geweest, vele jaren geleden. Wie Loppem niet kent, kent onze politieke geschiedenis niet. Het is hier dat het algemeen enkelvoudig stemrecht voor mannen is ingevoerd. Dat heeft het land in een nieuwe plooi gelegd. Het kasteel is daarom een iconische plek.”

We gaan de trappen op naar de kamer waar honderd jaar geleden koning Albert I zijn politieke prominenten ontving. Dat hij zelf nooit graag in kastelen heeft onderhandeld, zegt De Wever. “Ik werk liefst vanuit het parlement, het hart van de democratie. En geheime vergaderingen, waar mannen zoals u niet van mogen weten, doe ik op mijn bureau. De mystiek van onderhandelen op een kasteel is door de digitalisering wat verdwenen. Het is onmogelijk geworden om een groep mensen van de buitenwereld af te snijden. Bovendien wordt de hedendaagse generatie minder snel beïnvloed door een pompeuze omgeving.”

We eten een broodje met vis, De Wever vraagt een cola zero. Of hij rijkelijk eten en drinken laat aanrukken als hij onderhandelingen leidt, wil ik nog weten. “Neen, alleen eenvoudige kost. Een slaatje met kip of zeevruchten. En liefst bij aanvang, zeker als de mensen aan tafel elkaar niet kennen, wat in België dikwijls het geval is. Iets eten kan helpen om het ijs te breken. Maar als de onderhandelingen het einde naderen, moet je de voedselkraan dichtdraaien. Dan moet je de mensen uithongeren, zodat ze naar huis willen.”

Het was ooit anders in de politiek.

(knikt) “De politiek is sober geworden. Ik heb de grote dagen van de liberalen nog meegemaakt met Verhofstadt en co. Dat waren echte drinkebroers. Ik heb geweten dat de boden op Hertoginnedal een meetlat namen om de klikken whisky te vergelijken. De liberalen waren aan het kibbelen wie meer had gekregen.”

U meent het?

“Ik meen het zeker. Ik zie ze daar nog zitten. Ik heb daar toen smakelijk om gelachen. Ikzelf dronk geen whisky. Al moet ik toegeven dat ik in die tijd niet vies was van alcohol. Ik ben gestopt met drinken in 2011.”

De implosie van België?

Genoeg voorafjes. De Wever zegt helemaal akkoord te gaan met de insteek dat het land aan wederopbouw toe is na corona. “Al wie nadenkt én oprecht is, zal toegeven dat België op is. Ik denk zelfs dat de consensus daarover nog nooit zo groot was. Er is geen democratisch bestuur meer mogelijk in dit land. Formaties die jarenlang aanslepen, regeringen zonder Vlaamse meerderheid: het kan zo niet verder.”

Wat is uw politieke hervorming?

“Er is een regering te veel en wat mij betreft is dat de federale regering. Wij willen een confederaal model invoeren, waarbij de deelstaten alle macht krijgen. Ik ben voor een 2+2-model. Dat betekent twee volwaardige deelstaten, Vlaanderen en Wallonië, en twee deelstaten met een speciaal statuut, Brussel en de Duitstalige regio. We spreken af wat we nog samen willen doen.”

Waarom zou dat beter zijn dan een onafhankelijk Vlaanderen?

“Alles op zijn tijd. Wij zijn geen revolutionaire partij. Een land splitsen, boezemt angst in. De mensen willen dat niet. Als we de ziektes van het land kunnen oplossen met een confederaal model, dan is dat prima voor ons. Ik méén dat. Ik wil het confederalisme een eerlijke kans geven.”

Uw model klinkt ingewikkeld. Waarom streeft u niet naar vier volwaardige deelstaten?

“Elke oplossing voor België zal ingewikkeld zijn. Dat is onvermijdelijk. Maar Brussel loslaten, zou heel dwaas zijn. Ik heb diepgaande gesprekken gevoerd met PS-voorzitter Paul Magnette. Hij is daarin heel eerlijk geweest. Hij meent dat het afgelopen is met België. Hij denkt zelfs dat het niet lang meer zal duren. Magnette wil nog twee dingen uit de brand slepen. Eén: een goede financiële regeling. En twee: Brussel. De PS wil verder met Wallonië en Brussel onder de naam België. Wij kunnen dat niet laten gebeuren. Ten eerste omdat we de belangen moeten verdedigen van de Vlamingen in Brussel en ten tweede omdat ook Vlaanderen de vruchten moet plukken van de internationale functie van Brussel. Vergeet niet dat dat de hoofdzetel is van de Europese Unie en de NAVO. Bovendien zou Vlaanderen dan de bad guy zijn en overal om erkenning moeten smeken.”

Hoe kan u uw confederalisme invoeren?

“Dat is dé vraag. Ik geloof bijna niet meer dat er nog iets op legalistische wijze kan gebeuren. Het land zit helemaal op slot. We hebben een nieuwe coup nodig, een nieuw Loppem-moment. Toen werd de grondwet gepasseerd om een fundamentele hervorming door te voeren. Dat is een les voor vandaag. De grondwet mag niet in de weg staan van noodzakelijke verandering. Ik hoop dat in 2024 de leiders van het land elkaar vinden en voor een nieuwe paradigmashift durven gaan. Dit land moet in een nieuwe plooi gelegd worden. Het zal ook gebeuren, volgens mij, want we zullen met onze rug tegen de muur staan. Zie de opmars van extreemlinks en extreemrechts.”

Wat als het niet gebeurt?

(denkt na) “Als we na 2024 opnieuw een onherkenbare bestuursbrei krijgen zoals Vivaldi, dan voorspel ik een implosie van het systeem. De traditionele partijen kunnen helemaal instorten. Ik sluit zelfs burgerlijke onlusten niet uit. Dat mensen elkaar te lijf gaan op straat. We hebben een nieuw Loppem-moment nodig om een implosie te vermijden. Ik hoop dat ik het nog mag meemaken. Dat zou de bekroning zijn van mijn roeping voor de res publica.”

Ziet u geen legale oplossing meer?

“Een hervorming van het kiessysteem is ook een oplossing. Ik ben voorstander van een meerderheidsstelsel naar Brits model. Dat heeft nadelen, maar het heeft het grote voordeel dat het zal leiden tot een politiek landschap met pakweg drie grote blokken. Dat zal opnieuw voor herkenbaar bestuur zorgen. Want wees nu eerlijk: geen enkele kiezer herkent zich toch in de Vivaldi-regering met zeven partijen? Dat is dodelijk voor een democratie. Maar om het kiessysteem te hervormen, heb je een tweederdemeerderheid nodig en dat is haast onmogelijk geworden in dit land. Blijft over: een Loppem-moment. En het móet in 2024 gebeuren. Ik ben daar nog nooit zó zeker van geweest.”

Dat is duidelijk. Wat is uw economische hervorming?

“Dat was een moeilijke overweging. De klimaatopwarming is wellicht dé uitdaging van de eeuw. Ik wil dat daar eindelijk op een economisch rationale manier naar gekeken wordt. Vandaag wordt dat onder invloed van de groenen geframed als een afschuwelijk verhaal van minder consumeren, minder vliegen, minder leven. Het is een verhaal van rijke mensen en hun verwende kinderen die op straat komen. Dat is trouwens een slag in het gezicht van de mensen die met moeite het einde van de maand halen. De klimaattransitie moet eindelijk gezien worden als een positief verhaal dat winst oplevert.”

Wat zou u dan doen?

“Kernenergie is het iconische voorbeeld van hoe het klimaat een irrationeel verhaal is geworden. Wat is de finaliteit van de transitie? Fossiele brandstoffen volledig vervangen door energiebronnen die onze planeet niet verwoesten. Het meest beloftevolle alternatief is kernenergie. Zónder twijfel. Dus ik zeg neen tegen de kernuitstap. De jongste twee centrales kunnen nog zeker twintig jaar mee. Bovendien moeten we investeren in centrales van de nieuwe generatie.”

U moet genoten hebben van het nucleair pleidooi van Bill Gates?

“Het zal wel zijn. De komende jaren worden grote doorbraken verwacht op vlak van kleine, modulaire centrales en thoriumcentrales die komaf maken met de risico’s die verbonden zijn aan oude kerncentrales. Ik geloof daarin. De Vivaldi-regering niet: die doet de deur helemaal dicht vanuit een dogmatische visie dat kernenergie slecht is. (feller) En wat bouwt men in de plaats? Vervuilende gascentrales. Hoe idioot is dat! Het getuigt van anti-vooruitgangsdenken en zelfs anti-humanistisch denken. David Attenborough zei onlangs dat de aarde beter af zou zijn zonder de mens. Ik vond dat bijzonder schokkend. Dat is tekenend voor het pessimisme. Ook daarom is dit debat zó belangrijk voor mij. Dit gaat over economie en klimaat, maar ook over filosofie en geloof in de vooruitgang.”

Wat is uw maatschappelijke hervorming?

“De strijd tegen drugs. Ik lig daar écht wakker van. Ik ben zoals de man inThe Matrix die de rode pil heeft genomen. Ik zie wat er aan het gebeuren is. Helaas hebben veel mensen de blauwe pil genomen, waardoor ze de werkelijkheid niet zien. De Europese drugseconomie zou 450 miljard euro bedragen. Dat is vooral coke, synthetische drugs en cannabis. Dat is verwoestend voor de hele samenleving. Het geld gaat naar wapenhandel, mensensmokkel, omkoping, vastgoed, noem maar op. En dan de ellende van de verslaving: zóveel mensen die eraan kapot gaan. Ik heb dat ook in mijn omgeving gezien.”

Wat kan u daaraan doen?

“Je kanbasically twee dingen doen. Ofwel: drugs volledig legaliseren en zo uit de criminele sfeer halen. Ik ben daar géén voorstander van. Dat zou vooral voor de lagere sociale klassen een ramp zijn. Zij zullen de eerste slachtoffers zijn. Ofwel: de strijd opvoeren. Dat is wat ik wil doen. Maar dan moeten we durven investeren. Er moet een Europees drugsagentschap komen naar het model van het Amerikaanse DEA. Wat vandaag bestaat binnen Europol, is ruim onvoldoende qua middelen en qua mensen. Geen enkele crimineel wordt afgeschrikt door de Europese justitie.”

Hebt u ooit drugs gebruikt?

“Neen. Behalve alcohol dan. Maar niets anders. Zelfs geen sigaret. Mijn vader is op jonge leeftijd gestorven aan longkanker. Dat was héél pedagogisch voor mij.”

Als u consequent bent, zou u ook nicotine en alcohol moeten verbieden.

“Als je iets legaliseert, is dat onomkeerbaar, denk ik. Puur rationaal kan je natuurlijk zeggen dat dat ongezonde producten zijn. De overheid zegt dat ook, al verdient ze er tegelijk miljarden aan. Wat dan weer ongelooflijk hypocriet is. Enfin, het is vandaag onhaalbaar om nicotine en alcohol te verbieden. De Amerikaanse drooglegging van de jaren twintig is het beste bewijs. Wat ik vooral wil, is géén nieuwe producten legaliseren.”

De ontroering van een vader

De oefening is gemaakt. De kaarten zijn gelegd. De flegmatieke voorzitter pakt nog een broodje met verse garnalen. “Hoe noemen jullie dat weer? Gernaars, zeker? (grijnst) Er is weinig dat ik niet begrijp van jullie taal, maar ik kan het niet spreken. Veel kotgenoten waren West-Vlamingen. Ik werd dan aangeduid als vertaler-tolk.”

Hij kent onze provincie als zijn broekzak, pocht hij. “Vooral de Westhoek vind ik mooi. Vorige zomer hebben we enkele dagen in Diksmuide verbleven. De mooiste plek van West-Vlaanderen? (denkt na) Het beeld van Käthe Kollwitz op het soldatenkerkhof van Vladslo: Het Treurend Ouderpaar. Dat is wereldwijd één van de ontroerendste plekken. Ik overdrijf niet als ik zeg dat ik het al dertig keer bezocht heb. Eerst aan de hand van mijn vader die dan zeer ontroerd was. Ik begreep dat toen niet. Maar als ik daar vandaag met mijn kinderen sta, ben ik even ontroerd. Het beeld staat symbool voor een ouder die een kind verliest. Dat moet vreselijk zijn.” (stil)