Langemark-Poelkapelle wil af van nazistische ‘smet’: “In naam van Langemarck werden oorlogsmisdaden gepleegd”

Ongeveer 35 Langemarckstraten en –pleinen in Duitsland verwijzen naar de nationalistische Langemarck-mythe uit WO I die onder meer door de Nazi’s werd misbruikt. Met het project ‘A Street Called Langemarck’ wil de gemeente Duitse steden met zo’n straatnaam oproepen om ook een correcte duiding bij de naam te geven. “Het is niet evident om onze gemeente van haar ‘smet’ te ontdoen”, zegt schepen Laurent Hoornaert.

Dr. Stefan Goebel van de University of Kent deed onderzoek naar het ontstaan en de evolutie van de Langemarck-mythe in Duitsland. “Tijdens de slag bij Langemarck eindigde de Duitse opmars in het westen in het najaar van 1914 in een patstelling”, vertelt de Duitse academicus. “De slag gaf geboorte aan wat de meest duurzame mythe van de Eerste Wereldoorlog werd: de Langemarck-mythe over de zelfopoffering van de Duitse jeugd. Bij Langemarck, zo gaat het verhaal, waren jonge regimenten van vrijwilligers de dood tegemoet gestormd, terwijl ze tijdens de aanval ‘Deutschland über alles’ zongen. Dit verhaal had echter geen inhoud. De Duitse officiële historici hadden geen tijd voor dergelijke onzin, maar in de nasleep van de Eerste Wereldoorlog waren alle pogingen om de mythe te ontkrachten tevergeefs.”

Heroïsche mislukking

“Langemarck werd een verhaal van heroïsche mislukking dat de conventionele noties van overwinning en nederlaag oversteeg”, vervolgt dr. Goebel. “De militaire tegenslag werd geherinterpreteerd als een morele overwinning. Het was een nuttige mythe voor een verslagen natie. Langemarck werd nieuw leven ingeblazen tijdens de Weimarrepubliek. In nationalistische kringen werd 11 november – Langemarckdag – een vast onderdeel van de kalender.”

Oorlogsmisdaden

Het was echter tijdens het Derde Rijk dat Langemarck werd verheven tot een door de staat gesponsorde mythe. “Hitler wierp zich op als een veteraan van Langemarck. Hij beriep zich op de mythe in Mein Kampf, huldigde de monumentale Langemarckzaal in tijdens de Olympische Spelen van Berlijn in 1936 en bracht in juni 1940 een bezoek aan de Duitse militaire begraafplaats in Langemark. In de Tweede Wereldoorlog raakte de erfenis van Langemarck betrokken bij de racistische oorlog aan het Oostfront door de acties van SS-Sturmbrigade ‘Langemarck’ en SS-Grenadier-Division ‘Langemarck’. In naam van Langemarck werden oorlogsmisdaden gepleegd.”

Langemarckstraße

In heel wat Duitse steden, meestal geconcentreerd in het westen van het land, werden straten en pleinen naar Langemarck genoemd. “Tijdens de Weimarrepubliek zijn er al veel Langemarckstraten ontstaan. Zo was Witzburg in 1928 de eerste stad met een Langemarckstraat. Na 1933 nam hun aantal exponentieel toe”, legt Stefan Goebel uit. “Dit was grotendeels een voorstedelijk fenomeen, geconcentreerd in woonwijken aan de rand van groeiende steden. Toch werden in sommige gevallen, bijvoorbeeld in Bremen, ook hoofdwegen naar Langemarck genoemd. Na de Eerste Wereldoorlog verdwenen er wel veel Langemarckstraten naar aanleiding van Richtlijn nr. 30 van de westerse geallieerden betreffende de liquidatie van militaire en nazi-gedenktekens. Het percentage Langemarckstraten dat werd hernoemd is moeilijk nauwkeurig vast te stellen. Alleen voor de deelstaat Westfalen zijn er statistische gegevens beschikbaar en daar kregen 14 van de 16 aan Langemarck of Vlaanderen gewijde straten tussen 1945 en 1949 nieuwe namen.”

Juiste interpretatie

Volgens Stefan Goebel zijn er op vandaag nog steeds 33 straten of pleinen met de naam Langemarck in Duitse steden. Daarom nam hij het initiatief voor ‘A street called Langemarck’. “De bedoeling is dat we alle Duitse steden met een straat of plein die verwijst naar Langemarck aanschrijven met de vraag om de correcte interpretatie van de naam te geven. We vragen voor alle duidelijkheid niet dat de straten worden hernoemd. Wat we wel willen is dat men een klein infobord plaatst bij het straatnaambord met daarop de essentiële feiten, bijvoorbeeld: ‘Langemarck: vernield tijdens de Eerste Wereldoorlog, nu toegewijd aan de vrede’. We stellen ook voor om een QR-code toe te voegen die doorverwijst naar de projectwebsite waar de historiek uitvoeriger uitgelegd wordt.”

Brieven naar Duitse steden

Op woensdag 9 november ondertekenden Stefan Goebel, schepen Laurent Hoornaert van Langemark-Poelkapelle en schepen Dimitry Soenen van Ieper de eerste brieven richting Duitse steden. Naast de gemeente Langemark-Poelkapelle en de School of History and Gateways Partnership van de University of Kent is ook het In Flanders Fields Museum een partner in dit project.

Smet

“Het is beangstigend om te vernemen dat de naam van onze hoofdgemeente Langemark nog steeds een negatieve connotatie in zich draagt wanneer die met een ‘c’ voor de ‘k’ wordt geschreven”, zegt schepen Laurent Hoornaert. “Het is dan ook niet evident om onze gemeente van haar ‘smet’ te ontdoen die door anderen op propagandistische wijze is opgelegd. Die ‘smet’ die er lange tijd aan vasthing, maar nu gelukkig zo goed als verdwenen is, bereikte zijn hoogtepunt tijdens de Tweede wereldoorlog met de oprichting van de SS Freiwilligen Sturmbrigade – Langemarck en de SS Freiwilligen – Grenadier – Division Langemarck. Om de geschiedenis geen geweld aan te doen, kun en moet je dit niet verzwijgen, maar moet je het net als de discussie omtrent bepaalde controversiële standbeelden – denk maar aan Leopold II – met de juiste duiding toelichten. Dit gaat nu gebeuren met de Langemarckstraße-straatnamen in Duitsland waar er voor wordt gezorgd dat de juiste duiding gegeven wordt.”