Moet een burgemeester in de toekomst rechtstreeks verkozen worden? Professor Herwig Reynaert gaat na of dat een goed idee is en wat daarvan de gevolgen zouden kunnen zijn.
De lokale verkiezingsstorm is in aantocht. Straks zal er in verschillende gemeenten politieke heisa zijn over de coalitievorming. Sommige partijen en personen zullen immers uit de boot vallen. Ook stemmenkampioenen die hoopten op de burgemeesterssjerp, zullen het vlaggen hebben. Vraag het maar aan Stefaan De Clerck en de CD&V in Kortrijk. In 2012 werd hij er, ondanks het hoogste aantal voorkeurstemmen, door Vincent Van Quickenborne uitgeknikkerd. Ook o.a. Luc Vannieuwenhuyze uit Tielt weet er alles van. Het meeste aantal voorkeurstemmen hebben, is geen garantie voor de sjerp. Er wordt een meerderheid gevormd en hieruit komt de burgemeester. Zo wist in Ichtegem Karl Bonny de sjerp te behouden ondanks het feit dat hij niet de meeste voorkeurstemmen behaalde. Die eer was weggelegd voor Jan Bekaert. De burgemeester verkiezen we nu eenmaal niet rechtstreeks.
Electorale boksmatchen tussen kandidaat-burgemeesters kunnen we missen als kiespijn
Al naargelang de verkiezingsuitslag zullen er kwistig ideeën in het rond worden gestrooid om aan het lokaal institutioneel systeem te morrelen. De burgemeester zal hierbij ongetwijfeld niet buiten schot blijven. Sommigen zullen wellicht pleiten om het aantal ambtstermijnen (2?, 3?) te beperken. Ik ben hiervan geen voorstander. Zolang de burgemeester zowel van de bevolking, wat blijkt uit zijn of haar stemmenaantal, als van zijn of haar partij en eventuele coalitiepartners de nodige steun krijgt, mag de burgemeester blijven zitten. Zo omgorden Leopold Lippens (sinds 1979) in Knokke-Heist, Ignace Dereeper (sinds 1989) in Oudenburg en Hendrik Verkest (sinds 1989) in Wingene al decennia de sjerp. Een geboorterecht is het burgemeesterschap uiteraard niet.
De ‘problematiek’ van de burgemeesters moeten we trouwens niet overdrijven. Veel burgers zijn niet alleen vaak tevreden over hun gemeente, maar ook over hun (zelfs lang zittende) burgemeester. Bovendien worden we in heel veel van de Vlaamse gemeenten niet geconfronteerd met burgemeesters die tot in den treure blijven.
Sommigen pleiten voor de rechtstreekse verkiezing van de burgemeester. Zou Vlaanderen veranderen in een bananenrepubliek mochten we voortaan de burgemeester rechtstreeks verkiezen? Helemaal niet. In het buitenland zijn er immers talrijke voorbeelden waar de burgemeester rechtstreeks wordt verkozen. Niettemin zijn er een aantal nadelen die op zijn minst tot nadenken stemmen. In wezen gaat het om gemeenteraadsverkiezingen. We kiezen de leden van de gemeenteraad, waaruit het college van burgemeester en schepenen verkozen wordt. We stellen nu al vast dat de gemeenteraadsverkiezingen soms herleid worden tot burgemeestersverkiezingen. Op zich is dit geen goede zaak. Electorale boksmatchen tussen kandidaat-burgemeesters kunnen we missen als kiespijn. Een ander mogelijk nadeel van rechtstreekse burgemeestersverkiezingen is een eventuele ‘cohabitation’. M.a.w. een burgemeester die geen lid is van de meerderheid in de gemeenteraad. Bevorderend voor de werking van het lokaal politiek bestuur is dit niet.
Bij een rechtstreekse verkiezing van de burgemeester moet het takenpakket in ieder geval herbekeken worden
Brengt de rechtstreekse verkiezing andere kandidaten op de burgemeestersstoel? Niet noodzakelijk. Uit onderzoek blijkt immers dat in 2000, 2006 en 2012 in ongeveer 75% à 80% van de Vlaamse gemeenten de burgemeester diegene was die bij de gemeenteraadsverkiezingen het hoogste aantal voorkeurstemmen behaalde. De stemmenkampioen bij uitstek was ongetwijfeld Bart Dochy in Ledegem. Meer dan de helft van de kiezers kleurde het bolletje naast zijn naam rood. Bovendien kwam de burgemeester ook in de meeste gevallen uit de grootste politieke partij. Het wordt uitkijken wat de situatie vanaf 1 januari 2019 wordt. Mocht men ooit overschakelen naar de rechtstreekse verkiezing van de burgemeester moet het takenpakket van de burgemeester in ieder geval herbekeken worden. Zoniet dreigen de hooggespannen verwachtingen van de kiezer in de burgemeester niet ingelost te kunnen worden.
Het takenpakket van de burgemeesters is trouwens al niet van de poes. Gemiddeld genomen besteedt de burgemeester meer dan 50 uur aan zijn ambt. Klagen hoor je hen echter zelden doen. Voor veel politici is het burgemeesterschap de politieke droomjob bij uitstek. Als lokaal mandataris kan men immers heel veel concrete en zichtbare zaken realiseren. Het is dan ook niet toevallig dat politici die op andere politieke niveaus een rol van betekenis speelden of nog spelen graag burgemeester zijn. Vraag het maar aan Renaat Landuyt, Johan Vande Lanotte of Vincent Van Quickenborne.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier