“We zijn trots dat we mogen meewerken aan de wereldgeschiedenis in onze provincie”

Politicoloog Carl Devos trekt de boer op langs West-Vlaamse velden. Als ‘ambassadeur van UGent voor West-Vlaanderen’ moet hij de banden aanhalen tussen de universiteit en het economisch weefsel van onze provincie. Tweewekelijks brengt hij verslag uit van zijn kruistocht. In deze kolommen, op kw.be.

Of ik eens tijd had om naar Ieper, naar het In Flanders Fields Museum (IFFM) te komen? Om er te praten over het project Historische en Archeologische Luchtfotografie. Vaneigens. Ieper is in elk seizoen een hoogst aangename stad en het IFFM is wereldtop. Bovendien sla je een uitnodiging van de eminente professor Jean Bourgeois niet af. Op woensdag 22 oktober zat ik, in het Kenniscentrum van het IFFM (aan de achterzijde van het museum, aan het Sint-Maertensplein), samen met collega Bourgeois aan tafel met Piet Chielens, de bevlogen coördinator van het museum en de al even gedreven onderzoeker Birger Stichelbaut.

Hoewel ik vaak in Ieper en soms in IFFM kom, kende ik het project Historische en Archeologische Luchtfotografie niet. Nog minder was me duidelijk wat dat voor de ontwikkeling van UGent in West-Vlaanderen kon betekenen. Het werd een ware ontdekkingsreis. Die ik iedereen kan aanbevelen. Een dag waarop je veel bijleert is een dag die je niet vergeet.

Ieper is in elk seizoen een hoogst aangename stad en het In Flanders Fields Museum is wereldtop

Sinds 2009 werken de Provincie West-Vlaanderen, het IFFM en de UGent (Vakgroep Archeologie) intensief samen op het vlak van historische luchtfotografie en erfgoed uit de Eerste Wereldoorlog. Ook de vakgroep Geografie en vakgroep Bodembeheer zijn betrokken bij een groot wetenschapsproject (‘Niet-invasieve landschapsarcheologie van de Grote Oorlog’), waarvan dit een onderdeel is. Al die samenwerking levert een unieke digitale collectie (30.000) van historische luchtfoto’s uit WO1 en al even unieke expertise op. Die werd ingezet door de Région Nord-Pas-de-Calais, de provincie Antwerpen, het Vlaams Agentschap voor Onroerend Erfgoed, het Agentschap voor Natuur en Bos, en in tientallen andere studieopdrachten. Die kennis werd ook gebruikt voor verschillende historische documentaires en TV-programma’s.

Loopgraven vanuit de lucht

Archeologische sites vanuit de lucht fotograferen levert bijzonder interessante informatie op die je vanop manhoogte niet ziet, bijvoorbeeld door de groei- en kleurverschillen van gewassen. Planten hebben diepere wortels, bij wijze van spreken, waar ooit loopgraven lagen, waardoor in periodes van droogte ze wat groener zijn dan de planten daarnaast. Zo zie je vanuit de lucht waar die loopgraven vroeger lagen en kan de frontlijn heel precies, veel preciezer dan via beschrijvingen in allerlei papieren bronnen, getoond worden. Foto’s uit de Grote Oorlog kan je schuiven over hedendaagse luchtfoto’s, zo zie je geleidelijk het heden en het verleden in elkaar overlopen en kan je op elke plek zien hoe het er daar honderd jaar geleden uitzag. Indrukwekkend.

Veiligheid verhogen

Vijf jaar later ging de samenwerking nog een stap verder, in het ‘Centrum voor Historische en Archeologische Luchtfotografie‘ (CHAL). Dat centrum deelt de kennis die uit wetenschappelijk onderzoek komt met de publieke en museumsector. Dat is uiteraard goed voor de toeristische sector. CHAL verhoogt onze kennis en inzichten over de wereldgeschiedenis die zich in onze streek honderd jaar geleden heeft ontwikkeld. Het kan ook helpen bij de gebiedsgerichte werking in West-Vlaanderen én bij het ruimtelijk ordeningsbeleid. Bovendien verhoogt het ook de veiligheid in een streek waar nog veel onontplofte bommen in de grond zitten. Dagelijks worden er opgegraven. En meer nog, het helpt om ons respect aan de geschiedenis en haar slachtoffers te betuigen: als er iemand een grote hangar wil bouwen bijvoorbeeld, met bijhorende graaf- en grondwerken, kan CHAL helpen om na te gaan of onder die grond geen dichtgeslagen loopgraven zitten vol met gevallen soldaten.

Mobiele apps

CHAL beheert de collectie van zo’n 73.000 luchtfoto’s die sinds de jaren 1980 genomen zijn en jaarlijks worden er nieuwe fotoverkenningsvluchten genomen. Sinds 2014 al meer dan 30 vluchten, waarop men 5.600 foto’s nam van honderden archeologische sites. CHAL heeft al tot heel wat vernieuwend wetenschappelijk werk geleid in internationale toppublicaties. Maar de UGent wil ook ten dienste staan van de samenleving. En dat doen Jean Bourgeois en Birger Stichelbaut op schitterende wijze. Zo hebben ze samen met Howest drie mobiele apps (Ypres Salient 1914-1918 Zwaanhof, Ypres Salient 1914-1918 Hooge, Ypres Salient 1914-1918 Trees) ontwikkeld die het oorlogslandschap op een vernieuwende manier aan het jong publiek tonen, gratis te downloaden.

Tentoonstelling

U kan er zelf mee kennis maken, als u even binnenloopt bij het kenniscentrum van het IFFM, aan de achterkant van het museum. Daar is de collectie van historische luchtfoto’s van 24.000 beelden toegankelijk gemaakt. Iedere dag komen burgers binnen met vragen over de Grote Oorlog. Maar binnenkort ziet u hun werk ook als u langs de voorkant binnenkomt: momenteel werkt CHAL aan een prestigieuze tentoonstelling ‘Sporen van Oorlog: Archeologie van de Eerste Wereldoorlog’ die geprogrammeerd staat in het IFFM van 16 februari tot eind augustus 2018 in de Koninklijke Zaal van het IFFM. Innovatief archeologisch onderzoek wordt prachtig vertaald naar het grote publiek. Ga zeker eens kijken. We zijn trots aan UGent dat we met het IFFM mogen meewerken aan de wereldgeschiedenis in onze provincie.