Het viel mij vorig jaar op en het valt me deze zomer nog meer op. Overal waar ik kom zie ik (oude) bomen die een paar jaar geleden nog kerngezond waren, maar nu afgestorven zijn. Na een kort facebookbericht hierover stuurden een pak natuurmensen me berichten die mijn waarnemingen bevestigden. Een aantal vroegen zich af hoe het komt dat veel bomen nu ook al hun bladeren en vruchten laten vallen en of dat betekent dat ze ook aan het afsterven zijn. Het antwoord is ‘neen’, maar het mag niet te lang meer van hetzelfde zijn.
Een boom, eenmaal geplant of uit een zaadje spontaan gegroeid, blijft altijd op dezelfde plek staan. Op die plek ontwikkelt de boom een aantal overlevingsmechanismen. Als het droog wordt, dan zal de boom vroegtijdig bladeren en zaden laten vallen zodat er minder verdampt hoeft te worden. Zo spaart de boom energie om de lente erop weer volop bladeren en vruchten te laten groeien. Pas bij extreme droogte zal de boom alle bladeren laten vallen.
Die extreme droogte beleefden we nu voor de vierde zomer op rij en dat begint zijn tol te eisen voor heel wat bomen. De reserves raken op en de voorbije maanden zijn heel wat bomen afgestorven. In bossen met veel sparren kun je zien hoe volledige percelen sparren afgestorven zijn. In tuinen zie je dode beuken en berken die daar al tientallen jaren stonden en overal in het landschap merk je dode bomen. Weet het, kijk als je door een landschap fietst of wandelt en je gaat het zien.
En nu?
De klimaatverandering en de daaraan verbonden zomerdroogte zijn feiten en grote uitdagingen voor de zeer nabije toekomst. Een aanpak blijven uitstellen is spelen met de toekomst en die uitstel dreigt enorme gevolgen te hebben voor de landbouw, de drinkwaterveiligheid en dus ook onze bomen. Ik ga hier even niet in op de zeer recente wetenschappelijk rapporten die aantonen dat zonder drastische ingrepen en/of zeer dure en omvangrijke infrastructuurwerken, laat maar zeggen een soort “Chinese muur” aan de kust- de West-Vlaamse kustvlakte, tegen 2100 hoe dan ook zee komt. Tot aan de poorten van Diksmuide en via de Handzamevallei tot aan die van Handzame.
Wat vroeger de norm was, moet nu anders
Het gaat een mantra worden over de gehele klimaatverandering- en droogteproblematiek, maar het bergen van water blijft in dit alles cruciaal. Stop met het zo snel mogelijk afvoeren van water uit grote en kleine valleien, de polders en graslanden. Zorg dat de “sponswerking” van deze gebieden opnieuw werkt en we redden daarmee veel en wellicht ook een pak van onze bomen.
In 1957 werd het actieplan “de waterzieke landbouwgronden in West-Vlaanderen” uitgebracht en bekroond met tal van prijzen. Dat plan zorgde voor een ongeziene drooglegging van valleien en ruilverkavelingen. We zijn nu 2020 en 63 jaar later. Het klimaat is letterlijk en figuurlijk helemaal anders. Het is tijd voor een echt Marshallplan waarin we ook in West-Vlaanderen zorgen dat water niet als ziek, maar als het blauwe goud voor de toekomst van zowel ons als onze natuur, de leidraad is. Laten we geen tijd meer verliezen. De geit en de kool kunnen hier echt niet meer gespaard worden.
Peter Bossu
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier