De grondwaterstanden in West-Vlaanderen staan laag tot zeer laag. Dat blijkt uit metingen van de Vlaamse Milieumaatschappij. Het is normaal dat de standen iets lager staan in de zomer, maar 79 procent van de meetplaatsen in Vlaanderen zijn te laag voor de tijd van het jaar. De situatie is nog net iets erger dan in augustus 2020 en er zit niet onmiddellijk veel beterschap aan te komen.
Het grondwater wordt aangevuld door regenwater, dat in de bodem sijpelt. Maar omdat het de afgelopen maanden zeer droog is en er sinds april weinig neerslag is gevallen, staat het peil van het grondwater op bijna alle plaatsen in West-Vlaanderen laag tot zeer laag. Over gans Vlaanderen hebben er 79 procent van de meetpunten een te lage grondwaterstand voor de periode van het jaar. In 18 procent van de waterlopen in Vlaanderen, waaronder een heel deel in West-Vlaanderen werd er een historisch laag debiet gemeten. Dat blijkt uit het nieuwe rapport van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM).
“De situatie is net iets erger dan in de hete zomer van 2020 en het zal niet onmiddellijk beteren”
In het IJzerbekken is er dit jaar nog maar 230 liter neerslag per vierkante meter gevallen, terwijl het er normaal al 500 zou moeten zijn. Juli 2022 was voor West-Vlaanderen zelfs de droogste maand juli sinds 1976. “De situatie is begin augustus 2022 nog net iets erger dan na de hittegolven van twee jaar geleden. Toen was er een te lage grondwaterstand bij 75 procent van de meetpunten. We nemen het dan ook zeer ernstig en volgende week maandag zitten we opnieuw samen met de adviesgroep Droogte”, zegt Katrien Smets van VMM.
Omdat de grondwaterstanden zo laag zijn, mag er sinds 18 juli ook geen water opgepompt worden uit alle onbevaarbare waterlopen in West-Vlaanderen. Zo probeert de provincie het grondwater dat nog overblijft zoveel mogelijk te sparen. Problemen voor het drinkwater zijn er voorlopig nog niet, want dat wordt opgepompt uit de diepere grondwaterlagen.
Geen beterschap in zicht
De situatie is nu al ernstig en de komende twee weken zal het wellicht nog erger worden. “De volgende dagen moeten we niet veel neerslag verwachten. Lokaal krijgen we enkele buien, maar dat zal al bij al niet veel zijn. Voorlopig blijft augustus ook een erg droge maand. Als het dan al wat regent, zal het gewoon het droge stof blussen. Het probleem van de droogte zal niet onmiddellijk opgelost worden”, gaat Dehenauw verder.
Uitgedroogde toplaag
De langere periodes van droogte zorgen niet alleen voor zeer lage grondwaterstanden. “Maar door het gebrek aan neerslag en de warme temperaturen heeft de toplaag van de bodem, waar de gazons en gewassen in wortelen het ook zeer zwaar te verduren”, vertelt ecoloog Jonas Lembrechts van de Universiteit Antwerpen. “Wij houden op meer dan 3.000 plaatsen metingen bij van bodemvochtigheid en de temperatuur.”
“De situatie in West-Vlaanderen is nu het ergst. De toplaag is er 2,5 procent droger dan de rest van Vlaanderen. De planten met korte wortels, zoals de grassen vinden geen water meer en drogen uit. De diepgewortelde planten, zoals bomen verliezen al sinds eind juli hun bladeren om de hitte te kunnen overleven. Die planten kunnen voorlopig in de herfst en de winter, wanneer ze water krijgen, recupereren. Maar ze kunnen dit niet jaar na jaar opnieuw verdragen.”
“We hebben dringend nood aan een langere periode van sappige regen”
Die toplaag is zeer belangrijk”, gaat Lembrechts verder. “Want als er neerslag valt, moet het water eerst daardoor dringen vooraleer dat het de grondwaterreserves dieper in de bodem kan aanvullen. Maar het is nu zo droog dat – wanneer het effectief eens zou regenen – het water onmiddellijk in de toplaag van de bodem wordt gebruikt door de planten en er niks kan doorzakken naar de rest.”
“We hebben dus nood aan een langere periode van sappige regen, zodat het water rustig kan doordringen in de grond en het niet onmiddellijk wegvloeit naar rivieren of rioleringen. We moeten onze bodem als een spons zien, die langzaamaan veel water moet opslurpen”, besluit Lembrechts.
Water bufferen
Om de vele warme droge zomers te overbruggen zal van levensbelang zijn om het regenwater beter vast te houden en niet zomaar naar de riolen of de zee te laten lopen. “De afgelopen decennia was het de prioriteit in Vlaanderen om het water zo vlug mogelijk af te voeren. Maar nu zullen we dat dus moeten omkeren, zodat het grondwater in de herfst en de winter, de nattere periodes zo goed mogelijk kan aangevuld worden”, zegt Patrick Meire, professor Waterbeheer aan de Universiteit Antwerpen.
“Natuurgebieden, verdronken weiden en kleine grachten en beken worden de belangrijkste waterbuffers om het grondwater aan te vullen”
“Waterbuffers en reserves zullen zeer belangrijk zijn”, vult professor Patrick Willems, hydroloog bij de KU Leuven aan. “We moeten dringend de natuurgebieden langs de riviervalleien, die ingepalmd werden door landbouwers of nieuwe woonwijken, herstellen. Ook de kleine grachten, verdronken weides en natuurlijke waterbuffers van landbouwers – dus geen betonnen of plastieken constructies – zullen een grote rol spelen tegen de droogte. Want zo kan het water langer blijven staan en doorsijpelen in de bodem om het grondwater aan te vullen.”
Maar iedereen thuis ook kan zijn steentje bijdragen. “Het is belangrijk om zo zuinig mogelijk om te gaan met water. Een regenwaterput wordt de beste investering van de toekomst. Daarnaast laat je ook het regenwater best zo lang mogelijk staan in de tuin in plaats van het meteen af te voeren naar de riolering. Dat kan bijvoorbeeld via een kleine vijver of waterplas. Zo kan het water rustig insijpelen in de bodem. Mocht iedereen dat doen, zou dat al een wereld van verschil maken”, besluit Willems.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
