De Belgen behoren tot de grootste mosselfanaten ter wereld. Alleen wordt de lekkernij niet in onze eigen Noordzee gekweekt. Of beter: wérd. Enkele jaren geleden startte supermarktconcern Colruyt met een kleinschalige mosselboerderij voor de kust van Nieuwpoort. Dit jaar zullen ze er in totaal een goeie vijftig ton Belgische mosselen oogsten, een cijfer dat op (lange) termijn richting tweeduizend ton per jaar moet evolueren. “Eén iets is zeker: dit project is een blijver.” Wij trokken mee naar het West-Vlaamse mosselwalhalla.
Vraag op straat aan honderd landgenoten wat ons nationale gerecht is, meer dan negentig zullen je zonder nadenken moules-frites voor de voeten werpen. Of we ze nu puur natuur, in witte wijn, op Thaïse wijze, in de oven of op de barbecue klaarmaken, we zijn er gewoon verzot op. De gemiddelde Belg verorbert gemiddeld 2,2 kilo mosselen per jaar, goed voor een totaal van ruim 25.000 ton.
Maar: we moeten die massaal invoeren. Vooral van bij onze noorderburen, waar de Zeeuwse mosselen vooral een zwart-geel-rode delicatesse zijn. Ook Deense en Franse mosselen overspoelen onze restaurants en keukens. Een mossel van Belgische makelij, daar moesten we – enkele nobele, maar ijdele pogingen buiten beschouwing gelaten – tevergeefs naar zoeken.
Tot nu, want supermarktketen Colruyt oogst dit jaar een goeie vijftig ton mosselen in haar eigen zeeboerderij voor de kust van Nieuwpoort. De kiem – of liever: het eerste mosselzaadje – werd al in 2014 gelegd, maar het duurde nog tot december 2020 voor de vergunning in kannen en kruiken was.
De eerstesteenlegging, in dit geval een eerste vlot, werd in februari 2022 geplaatst. Vorig jaar kon de eerste oogst die naam waardig aan wal gehaald worden: zes ton op-en-top Belgische mosselen die in de vier Cru-filialen – overdekte belevingsmarkten van de groep – aan de man en vrouw gebracht werden.
“Dat ging verbazend goed”, leggen woordvoerder Silja Decock en Loren Timmermans uit. Die laatste is project engineer bij de mosselboerderij en volgt het project, samen met haar drie collega’s, op de voet. Dit jaar zal de opbrengst al bijna tien keer hoger liggen. En dat wilden we wel eens met eigen ogen aanschouwen.
Oranje en gele boeien
Vanuit de haven van Nieuwpoort gaan we in de schaduw van de vismijn aan boord van het schip van kapitein Jacob. Hij brengt ons in een klein kwartiertje tot aan de toegangspoorten van de eerste mosselboerderij van ons land: de zogenaamde 4,5 vierkante kilometer grote Zone C, vijf kilometer voor de zandstrook en havengeul van Nieuwpoort-Bad.
Enkele felgele boeien fungeren er als spreekwoordelijke verkeerslichten. “Zo weten schippers dat onze boerderij hier begint en ze errond moeten varen”, klinkt het.
Wij mogen uiteraard de zone wél in en zien voor ons een ontelbaar aantal kleinere gele en oranje boeien opdoemen. De oranje bevinden zich aan de noordoostelijke kant – richting Nederland – de gele wijzen in de richting van Frankrijk. Een simpel, maar handig navigatietrucje op volle zee, want de appartementenrij op de zeedijk is nog maar een vingernagel hoog.
“Consumenten kiezen graag voor een authentiek product van bij ons. Eentje met veel mosselvlees, ook” – project engineer Loren Timmermans
Iets verderop ligt de Smart Farmer, in mensentaal de oogstboot, waar operationeel manager Stijn Van Hoestenberghe (45) de oogst begeleidt. Een vijfkoppig team haalt de ene mossellijn na de andere vakkundig naar boven en haalt via een machine, die volgens het principe van de schroef van Archimedes werkt, de weekdiertjes ongeschonden van de touwen.
Met een transportband belanden ze uiteindelijk in witte big bags. In totaal zal er op deze zonnige septembervoormiddag anderhalve ton mosselen geoogst worden. “Een goeie opbrengst”, stelt Stijn. “We zijn deze ochtend om 6 uur vertrokken en zullen een goeie vijf uur lang werken.”
Natuurlijk proces
De mosselen krijgen een eerste machinale poetsbeurt aan boord van de Smart Farmer, maar eens ze op Nieuwpoortse bodem aankomen, wordt de lading linea recta in een koelwagen overgeplaatst en gaat het richting de haven van Duinkerke, waar ze in een professionele mosselwasserij grondig gereinigd worden.
“In België is een dergelijke faciliteit niet beschikbaar”, stelt woordvoerder Silja. “Maar als die er ooit komt, zullen we onze mosselen uiteraard in eigen land laten wassen. We willen immers een op-en-top Belgisch product in de markt kunnen zetten.”
Het oogsten zelf gebeurt van juni tot oktober. “Een mossel heeft achttien maanden nodig om volgroeid te raken. Nu halen we dus mosselen naar boven die zich begin 2023 op de lijnen hebben genesteld”, aldus Loren.
“Hoe de smaak is? Echt top. De Noordzee is het perfecte ‘terroir’ om mosselen te kweken. Ze hebben een zilte toets met wat kruidige accenten” – project engineer Loren Timmermans
Dat proces verloopt volledig natuurlijk. “We kiezen bewust voor hangcultuur. Bij bodemcultuur worden de mosselen van de zeebodem geschraapt en verstoor je de fauna en flora. Dat gebeurt hier niet en zorgt logischerwijs voor een veel kleinere ecologische voetafdruk.”
Het paringsseizoen loopt van maart tot mei. “Dan melken de mosselen, zoals dat zo mooi omschreven wordt. Dat houdt in dat een mossel miljoenen zaad- en eicellen loslaat in het water, waar die cellen met elkaar samensmelten tot nieuwe babymosseltjes. Daarna laten we de natuur gewoon haar ding doen. Het enige wat wij moeten doen, is toekijken en geduld oefenen. Véél geduld. Eigenlijk is dit een erg duurzaam proces.”
Vruchten plukken
Tijdens de oogstloze maanden wordt de bestaande mosselboerderij onderhouden en stelselmatig uitgebreid. “Nu is ongeveer een kwart van de oppervlakte ingenomen en gebruiken we een 25-tal mossellijnen. Aan elke lijn – die honderd meter lang is – hangen telkens touwen die een diepte van zes meter bereiken. Elke lijn zorgt zo voor 400 meter waar de kleine mosseltjes zich aan kunnen nestelen.”
“Hoe groot deze investering is? Substantieel genoeg om ons engagement te onderschrijven. Dit project is een blijver” – Colruyt-woordvoerder Silja Decock
Het aantal lijnen, gemaakt uit gerecycleerde visnetten, groeit jaar na jaar aan. Momenteel zijn er veertig operationeel, wat de oogst de komende jaren zal doen toenemen. “En we zijn volop bezig met het plaatsen van honderd extra lijnen. Daar zal de eerste oogst in 2026 mogelijk zijn. Op termijn moeten we evolueren naar zeshonderd longlines en zullen we tot tweeduizend ton per jaar kunnen oogsten. We leggen onszelf daarvoor geen absolute deadline op.”
Hoe groot de investering is die met het mosselproject gemoeid is, houdt Colruyt liever voor zich. “Maar het is substantieel genoeg om ons engagement te onderschrijven. Dit project is een blijver. We voeren nu al enkele jaren puur pionierswerk uit, maar plukken stilaan de vruchten van onze vele inspanningen. Letterlijk.”
Perfect ‘terroir’
De Smart Farmer is de Nieuwpoortse haven binnengevaren, de mosselen zijn vertrokken richting Noord-Frankrijk. “En morgen liggen ze in onze winkels”, zeggen Silja en Loren met blinkende ogen. “We bieden ze sinds dit jaar ook in een vijftiental restaurants aan (voor West-Vlaanderen zijn dit Café du Parc in Oostende en De Spelleplekke in Koksijde, red.) en je kan ze ook kopen bij Vishandel Jens, hier iets verderop.” De distributie verloopt overigens via Solucious, het foodservicebedrijf van Colruyt.
En wat met de smaak? “Die is echt top. De Noordzee is het perfecte terroir om mosselen te kweken. Ze hebben een zilte toets, net zoals oesters, met wat kruidige accenten. Ze liggen erg goed in de markt. Consumenten kiezen graag voor een authentiek product van bij ons.”
“Eentje met veel mosselvlees, ook. Op dat vlak zijn ze te vergelijken met de Zeeuwse jumbo’s. Al mogen we die term niet gebruiken, aangezien onze mosselen hangend groeien. En dat is een volledig ander verhaal.” De prijs wordt dan weer door een pak factoren bepaald, valt te horen. “Vraag en aanbod is een belangrijk aspect, maar ook de weersomstandigheden spelen mee. Sowieso zetten we ze tegen een correcte prijs in de markt.”
“We leven op het ritme van de natuur. In de lente paren de mosselen, in de zomer kunnen we oogsten en de herfst en winter zijn er voor het onderhoud en de bredere strategie te bepalen. Zoals in de landbouwsector” – operationeel manager Stijn Van Hoestenberghe
Het laatste woord geven we aan Stijn Van Hoestenberghe, de doctor aquacultuur die van de Belgische mossel zijn levensdoel heeft gemaakt. “Het is bijzonder spannend om hier aan mee te werken. We begeven ons echt op onontgonnen gebied en leren nog elke dag bij.”
“We leven op het ritme van de natuur. In de lente paren de mosselen, in de zomer kunnen we oogsten en de herfst en winter zijn er voor het onderhoud en de bredere strategie te bepalen. Zoals in de landbouwsector. Maar weet je wat het allerbelangrijkste is? Ze zijn gewoon súperlekker. Ik kan er zelf maar geen genoeg van krijgen. Mag ik je een tip geven? Maak ze eens klaar met wat pasta en kerstomaatjes. Om duimen en vingers vanaf te likken.”
Het beste van KW
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
