Een man uit Kortrijk riskeert een effectieve celstraf van een jaar voor stalking. Hij werd al meermaals door de correctionele rechtbank veroordeeld, maar toch zat hij nog geen dag in de gevangenis. En dat zat de Kortrijkse strafrechter duidelijk hoog. “Welke straf moet ik die man nog geven? Ik doe mijn werk, maar het loopt fout bij de uitvoerende macht.” Justitieminister Vincent Van Quickenborne wil een structureel antwoord bieden op het probleem: “Als we een einde willen maken aan de straffeloosheid én op termijn ook aan de overbevolking in de gevangenissen, dan moeten alle straffen uitgevoerd worden.”
De voorbij vier jaar kreeg de obsessieve stalker in totaal 36 maanden effectieve celstraf, maar de binnenkant van een gevangenis zag hij nog niet. “Bij de uitvoering van de straffen loopt het toch echt fout”, hekelde de ervaren rechter het falende uitvoeringsbeleid in ons land, getuige dit schrijnende geval.
Voorwaarden
Begin 2018 liep David G. een volledig voorwaardelijke celstraf van 8 maanden op omdat hij met de regelmaat van een klok zijn ex aan haar appartement in Kortrijk opzocht, lastig viel en zelfs slagen gaf. Hij moest zich laten begeleiden voor zijn alcohol- en agressieprobleem.
Hij beloofde toen zijn ex met rust te laten en die voorwaarden op te volgen maar niets bleek minder waar. Gevolg: de klachten over belaging, spuwen, slagen, opduiken op plaatsen waar hij door een plaatsverbod van de burgemeester niet mocht zijn … stapelden zich op en de voorwaardelijke straf werd effectief.
Effectieve celstraffen
Opnieuw zonder effect want de stalking bleef verder duren. Dat resulteerde in 2020 in een tweede strafdossier. “Het moet gedaan zijn je ex lastig te vallen of je vliegt de gevangenis in”, waarschuwde rechter Guido Casier toen streng, in een poging aan de stalking een einde te maken.
Hij stelde een psychiater aan om na te gaan of G. wel toerekeningsvatbaar was maar dat bleek wel degelijk het geval. Op 2 juni 2021 kreeg David G. een effectieve celstraf van 18 maanden, in januari 2022 volgde nog eens 10 maanden effectieve celstraf.
Vierde dossier
“Op basis van die straf in juni vorig jaar zou hij vandaag nog altijd in de cel moeten zitten”, redeneerde rechter Guido Casier. “Maar ik stel vast dat hij nog altijd vrij rondloopt.”
Al meer dan zes jaar dient de ex-vrouw van G. om de haverklap klachten in bij de politie, zo ook opnieuw op 29 januari en 13 april nadat hij aan haar woning opdook, op ramen en deuren klopte en luidkeels stond te roepen. Het was dit vierde dossier dat de rechter woensdag op zijn tafel kreeg.
Uitvoerende macht
“Dan hoor je: het gerecht doet zijn werk niet”, klonk het misnoegd. “Maar het gerecht deed zijn werk wel. De politie maakte processen-verbaal op, de procureur dagvaardde telkens, ik sprak straffen uit. Het is bij de uitvoerende macht dat het mank loopt. Blijkbaar primeren besparingen en de overbevolking in de gevangenissen.”
“Ook de enige reden waarom bij celstraffen onder de drie jaar geen onmiddellijke aanhouding meer bevolen kan worden. Vroeger kon dat al vanaf 1 jaar effectief. Welke straf moet ik die man nu geven om er zeker te van zijn dat hij in de cel belandt? Want enkel dan zal de vrouw haar rust terugvinden.”
Ik hou me sterk voor mijn vier kinderen maar de jarenlange stalking heeft me in een sociaal isolement geduwd
Het slachtoffer aanhoorde de oprispingen van de rechter en knikte instemmend. “Het is inderdaad om moedeloos van te worden”, klinkt het bij de 34-jarige vrouw. “Soms ontbreekt me de zin om nog maar eens klacht bij de politie in te dienen. Want er verandert toch niets. Toch blijf ik het doen. Ik hou me sterk voor mijn vier kinderen maar de jarenlange stalking heeft me in een sociaal isolement geduwd. Ik durf geen vrienden uitnodigen of een nieuwe relatie aangaan omdat ik schrik heb dat mijn ex ook hen zal lastig vallen.”
“Hij waant zich sterk want de uitgesproken straffen deren hem toch niet”, aldus haar advocate Marie Desmet. “Maar toch blijven we hopen dat hij ooit toch eens in de cel belandt. Maar vooral dat hij haar met rust laat.” De openbare aanklager vroeg dit keer G. tot een nieuwe effectieve celstraf van 1 jaar en een boete van 600 euro te veroordelen.
Vincent Van Quickenborne
Minister van justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD) is zich bewust van het probleem. “Al sinds de jaren 70 worden de meeste korte gevangenisstraffen in ons land niet uitgevoerd”, luidt het.
“Straffen onder de drie jaar worden automatisch omgezet in elektronisch toezicht en straffen onder de zes maanden worden vaak zelfs helemaal niet uitgevoerd. Het zijn maatregelen die destijds werden ingevoerd om de chronische overbevolking in de gevangenissen binnen de perken te houden.”
Hoge recidivegraad
“Het is duidelijk dat deze aanpak geen resultaten boekt. Integendeel. Paradoxaal genoeg werkt dit net overbevolkte gevangenissen in de hand. Door niet in te grijpen bij de eerste veroordeling, wanen first offenders zich vaak onaantastbaar en groeien ze uit tot beroepscriminelen alvorens ze één dag de binnenkant van een cel hebben gezien.”
“Het is een van de redenen waarom ons land een erg hoge recidivegraad kent. Bovendien draagt het ook bij tot de zogeheten strafinflatie. Om zeker te zijn dat veroordeelden wel degelijk (een deel van) hun straf moeten uitzitten, kiezen rechters er sneller voor om zwaardere straffen op te leggen en gaan onderzoeksrechters sneller over tot voorhechtenis.”
Als we een einde willen maken aan de straffeloosheid én op termijn ook aan de overbevolking in de gevangenissen, dan moeten alle straffen uitgevoerd worden
“Het werkt overbevolking in de gevangenissen enkel maar in de hand. Dat zorgt voor een vicieuze cirkel van straffeloosheid en overbevolking die zeer moeilijk te doorbreken is. Getuige daarvan het feit dat de wet ter uitvoering van de korte straffen al in 2006 goedgekeurd werd maar dat niemand het aandurfde om die effectief in werking te laten treden. Dat zal nu wél gebeuren. Als we een einde willen maken aan de straffeloosheid én op termijn ook aan de overbevolking in de gevangenissen, dan moeten alle straffen uitgevoerd worden.”
Cruciaal daarbij is de uitvoering van de korte straffen in detentiehuizen. Dat zijn kleinschalige locaties met een lagere beveiligingsgraad, waar gedetineerden vanaf de eerste dag werken aan hun re-integratie in de maatschappij met behulp van detentiebegeleiders. Die zoeken mee naar opleidingen, werk en een zinvolle dagbesteding.”
Detentiehuizen
“Bij de begrotingsopmaak in oktober 2021 werd een budget van 91,5 miljoen euro voorzien om te investeren in de oprichting van 15 detentiehuizen deze legislatuur, goed voor 720 plaatsen. De eerste concrete locatie komt er in Kortrijk, niet toevallig thuisstad van minister en titelvoerend burgemeester Van Quickenborne. Er komen structureel ook extra plaatsen in gevangenissen bij.”
“De vraag blijft evenwel of er ondanks de goede intenties snel iets zal veranderen. Het opzet om de uitvoering van korte gevangenisstraffen onder de drie jaar vanaf 1 december 2021 te laten starten, werd onder druk van het coronavirus en de toenemende druk op het gevangenispersoneel al uitgesteld naar 1 juni 2022. Nu wordt gestreefd naar 1 september 2022.”
Buurtprotest
De overbevolking in de gevangenissen blijft, het aantal gedetineerden steeg recent tot meer dan 11.000. Bovendien bleek in Kortrijk in de buurt al protest te rijzen tegen de komst van een detentiehuis. Er moet gevreesd worden dat dit ook op andere voorgestelde locaties misschien wel het geval zal zijn.
De geplande openingsdatum in Kortrijk is ook al twee keer uitgesteld en ligt nu op 1 september. Er is wel al een lijst van acht detentiehuizen in Vlaanderen die aangekocht, gehuurd of gerenoveerd zullen worden.
Structureel antwoord
“Op basis van de beschikbare capaciteit in de detentiehuizen zullen in een eerste fase de korte straffen tussen twee en drie jaar worden uitgevoerd”, blijft Vincent Van Quickenborne zich sterk maken. “Volgend jaar, wanneer het tweede deel van de acht reeds vastgelegde detentiehuizen klaar zijn voor ingebruikname, wordt dit in een tweede fase uitgebreid naar alle korte straffen.”
“Ik wil niet de zoveelste minister zijn die enkel met extra gevangenissen en noodmatrassen op de grond de boel papt en nathoudt. Door resoluut te kiezen voor de uitvoering van korte straffen in detentiehuizen kiezen we voor een structureel antwoord.” (LSi)
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
