Overbevolking zorgt ook voor schurft in de Brugse gevangenis

De overbevolking in de Brugse gevangenis heeft geleid tot schurft in de cellen. Dat blijkt uit Het Jaarverslag van de Commissie van Toezicht Brugge.

“Meer dan ooit was de overbevolking het voornaamste probleem waarmee de Brugse gevangenis in 2023 te kampen kreeg, ook al omdat die overbevolking leidde tot ernstige problemen op andere vlakken”, stelt Francis Decoster, de voorzitter van de Commissie van Toezicht Brugge.

In de loop van het voorbije jaar stegen de cijfers tot ongeziene hoogten, waardoor in het laatste trimester de helft meer mannelijke gedetineerden achter Brugse tralies zaten dan de gevangenis in theorie aankan. “Het probleem stelde zich vooral in de afdeling waar de kortgestraften (minder dan vijf jaar cel) en de nog niet veroordeelde verdachten verblijven. Bij de langgestrafte mannen is er amper of geen sprake van overbevolking”, verduidelijkt Francis Decoster.

Grondslapers

Stijgende overbevolking betekent dat er gedetineerden op een matras op de grond moeten slapen. In een krap bemeten éénpersoonscel is het bed vervangen door een stapelbed, een derde gedetineerde moet er op een matras op de grond slapen. In 2023 moesten zo tot maximaal 73 mannen op de grond slapen.

Inzake aantal grondslapers stond Brugge bij de Vlaamse gevangenissen op de tweede plaats, Brugge nam meer dan een kwart (27,2 procent) van de grondslapers in Vlaanderen voor zijn rekening. Het probleem van de grondslapers stelt zich overigens bijna alleen in Vlaanderen, in Wallonië kent men het niet.

Agressie

De overbevolking leidt volgens Francis Decoster tot agressie in de gevangenis. Dat blijkt duidelijk uit het aantal dagen die gestrafte gedetineerden in een strafcel doorbrachten: dat aantal lag veel hoger voor de gedetineerden in de afdeling met kortgestrafte gedetineerden of nog niet veroordeelde beklaagden dan in de afdeling met langgestraften.

“Die agressie zorgt op haar beurt voor een militante reactie van het personeel, en die reactie voedt de sfeer van agressie in de gevangenis”, aldus de commissievoorzitter.

Zijn er nog andere gevolgen van de overbevolking? Francis Decoster: “Ze tast het bezoekrecht aan: omdat de bezoekerszalen eivol zaten, moest het aantal bezoekers per gedetineerde beperkt worden en diende ook nagedacht over een beperking van het aantal tafels.”

“Het veel te groot aantal gedetineerden leidt tot een overbelasting van de Psychosociale Dienst (PSD), die de individuele verslagen over de gedetineerden moet opmaken. Die verslagen lopen vertraging op, waardoor de Strafuitvoeringsrechtbank zich pas later kan uitspreken over de verdere strafuitvoering van gedetineerden. Die missen hierdoor kansen.

Besmettelijke ziekten

De Commissie maakt zich ook zorgen over de overbevolking als ideale voedingsbodem voor besmettelijke ziekten. “Scabiës (schurft) bijvoorbeeld is aanwezig in de Brugse gevangenis”, laakt Francis Decoster. “De overbevolking schept de slechtst mogelijke omstandigheden om er strijd tegen te voeren.

De Commissie moest zelfs vaststellen dat gedetineerden die het samenleven in veel te kleine cellen willen ontvluchten, soms kiezen voor een vrijwillig tijdelijk verblijf in een straf- of isoleercel: “Wie het totaal gebrek aan minimaal leefcomfort in die cellen kent, weet dat die keuze echt niet voor de hand ligt.”

Stakingsacties

De overbevolking leidde tot stakingsacties van het personeel. De Commissie van Toezicht, die zoals de wet dat voorschrijft moet toezien op de correcte behandeling van de gedetineerden, waardeert deze bezorgdheid. Het voorbije jaar werd in Brugge één keer 48 uur gestaakt en zeven keer gedurende 24 uur.

Het aantal stakingsdagen daalde wel gevoelig vergeleken met het jaar voordien. “Maar het wegvallen van bijna alle activiteit op stakingsdagen maakt de zware hinder van de overbevolking alleen maar nog zwaarder”, hekelt Francis Decoster. Zo bijvoorbeeld vallen de vormende activiteiten, sport en gemeenschappelijke momenten in de zaal weg en vindt de wettelijk voorziene dagelijkse wandeling slechts plaats als de minimumbezetting gehaald wordt.

En het kinderbezoek dat normaal op woensdag plaatsheeft, kan die dag niet doorgaan en kan evenmin verplaatst worden naar een andere dag in de week omdat er dan school is. “Op stakingsdagen kan zelfs de medische zorg niet gegarandeerd worden”, aldus de commissievoorzitter.

Dementerende gedetineerden

De Commissie van Toezicht maakt zich ook zorgen over het gebrek aan opvang en behandeling van gedetineerden met een chronische ziekte en dementerende gedetineerden. Hoewel de Medische boeg van de Brugse gevangenis de enige is in Vlaanderen, is ook zij niet geschikt voor hun opvang. “En in isoleercellen horen deze mensen niet thuis”, zegt Francis Decoster.

Veel gedetineerden vertonen (vaak zware) psychische problematieken. Maar het aanbod van psychologische en psychiatrische hulpverlening staat totaal niet in verhouding tot de hulpvraag. En zo moesten maandcommissarissen van de Commissie vaststellen dat op één dag vier isoleercellen van één mannenafdeling bevolkt werden met gedetineerden die alle vier een ernstige psychische problematiek vertoonden.

Frustratie

“Enkel in de Vrouwenafdeling is een deel van het personeel opgeleid om met personen met een psychische problematiek om te gaan, bij het overige bewakingspersoneel is dit niet het geval, vaak tot hun eigen grote frustratie”, vervolgt Francis Decoster. En dan is er nog het groeiende aantal problematische geïnterneerden die langdurig opgevangen moeten worden. Het blijkt dan om vrouwen te gaan die voordien reeds in een beveiligde instelling verbleven maar daar omwille van hun zware problematiek niet langer welkom waren en dus naar de gevangenis van Brugge doorgestuurd waren.

Tot daar een greep uit de vele vaststellingen van de Brugse Commissie van Toezicht. Toch was het volgens Francis Decoster niet allemaal kommer en kwel. Het jaarrapport rond met twee positieve zaken af.

Diepvrieskost

In januari 2023 werd de WOUW-sectie (Waardig Ouder Worden) in gebruik genomen, een sectie met tien éénpersoonscellen voor zelfredzame oudere gedetineerden. Zij kunnen er zelf koken en hebben makkelijk toegang tot de wandeling.

En nadat de gevangeniskeuken gedurende meer dan een jaar gesloten was voor totaalrenovatie en de gedetineerden gedurende dat jaar alleen bakjes diepvrieskost te eten kregen, kon de keuken in maart 2023 weer in gebruik genomen worden, om gemiddeld 831 warme maaltijden per dag te bereiden.

Hoe reageert de directie van het Gevangeniswezen op het rapport? Woordvoerder Tom Vanwynsberghe: “Voor elke gevangenis in ons land wordt een jaarrapport opgesteld. We kunnen moeilijk op elk detail in elk rapport meteen reageren. We zullen nagaan bij de medische dienst hoe erg het gesteld is met scabiës (schurft) bij de gevangenen in Brugge.”