Op 6 maart 1987 verloren 193 passagiers van de Herald of Free Enterprise het leven, toen deze ferry voor de kust van Zeebrugge kapseisde. De ramp staat voor eeuwig gebrand op het netvlies van hulpverleners Nadine De Gendt-Bruylandt en René Tytgat. “De meeste slachtoffers waren jonger dan 40 jaar.”
“Kom naar het ziekenhuis. Er is een scheepsramp gebeurd.” Die boodschap kreeg Bruggeling René Tytgat (79) via de radio om 20.10 uur. Het diensthoofd verpleging van het AZ Sint-Jan was die avond toevallig van wacht. “Aanvankelijk kenden we de omvang van de ramp niet, men had mij enkel gemeld dat een schip op een zandbank lag. Sleepboten waren uitgevaren om het vaartuig te helpen. Pas toen een Antwerpse collega mij opbelde met de vraag of we hulp konden gebruiken, vernam ik dat de ferry Herald of Free Enterprise gekapseisd was. Het was al op tv, de pers wist het sneller dan de hulpverleners!”
Rampenplan opgestart
Ook Nadine De Gendt (79), directrice Verpleegkunde, kreeg het order om meteen naar het AZ Sint-Jan te gaan. “Ben je thuis? Het rampenplan is opgestart! Er bestond toen nog geen provinciaal rampenplan, dat is er pas door de ramp met de Herald uitgeschreven. En de MUG-Heli was in 1986 afgevoerd na een fout manoeuvre bij een oefening. Gelukkig hadden we twee jaar eerder een rampenplan op ziekenhuisniveau opgesteld. We hadden al eens geoefend met de Lamme Goedzak die in brand stond! Maar dit was van een andere orde. Elk personeelslid kreeg een functiekaart met opdrachten.”
“Tegelijkertijd trad het onderling hulpverleningsplan voor de haven van Zeebrugge in werking”, vervolgt René Tytgat. “In het Brittaniadok richtte het Rode Kruis op een vlottend ponton, met oprit, een triagepunt op voor de opvarenden die gewond uit de veerboot gehaald werden. Urgentiearts Karel Vandevelde en Frans Vercruysse begonnen als eerste de triage, in hun katoenen ziekenhuiskledij. Er waren in een mum van tijd 26 artsen en 46 verpleegkundigen ter plaatse. Voor het vervoer van de patiënten werden 58 ambulances en 342 hulpverleners ingeschakeld. Provinciegouverneur Olivier Vanneste vorderde bij De Lijn zes bussen op om de niet-gewonde passagiers naar drie hotels te transporteren.”
“In het begin waren er enkele kleine misverstanden. De private ambulanciers brachten zonder overleg patiënten naar het Fabiolaziekenhuis in Blankenberge, in plaats van naar Sijsele. Dit was hen te ver, Sijsele kreeg bijgevolg amper één patiënt. Blankenberge raakte overbezet met 68 patiënten. Het protocol luidde dat maximaal drie procent van je beddenbestand voor rampen ingezet kon worden. En dan had je nog de Seaking-helikopters die drenkelingen naar de marinebasis vlogen, terwijl er daar geen medische urgentiegroep was.”
Gebrekkig Engels
Nadine De Gendt stond in voor de praktische organisatie van de verpleging in het AZ Sint-Jan en was tevens de verbindingsofficier, die een informatiecentrum liet bemannen. “Mijn kennis van het Engels was maar zozo, ik kreeg telefoontjes van familieleden in een dialect dat ik amper begreep. Geen Oxford Engels. Probeer dan maar eens de naam van een vermiste of zwaargewonde passagier correct te spellen! Er waren nog geen computers! Veel opvarenden waren mensen uit de regio van Dover, die deelgenomen hadden aan een wedstrijd van de Engelse krant The Sun. Die bood als promotie de overtocht voor 1 Engelse pond aan.”
“En dan was er nog de Engelse pers, die zonder scrupules veel geld bood om met slachtoffers te mogen spreken. Ik sloot met mijn loper bepaalde toegangen af en verkreeg dat agenten de ingang van intensieve zorgen bewaakten. Een fotograaf vroeg mij zelfs of ik ervoor kon zorgen dat een kist uit het mortuarium opengemaakt werd! Ik was razend! Nadien heeft hij zich verontschuldigd en mij als spijtbetuiging een sleutelhanger gegeven. Ik gebruik die nog altijd!”
Open boegdeuren
“Onder de passagiers bevond zich ook een regiment met Britse soldaten, die in Duitsland gekazerneerd waren en terugkeerden naar hun familie in Engeland”, herinnert René Tytgat zich nog. “Twee derden van de slachtoffers (131 mensen, red.) waren jonger dan 40, er waren ook tien kinderen bij. En 39 leden van de 80-koppige bemanning verloren het leven in deze ramp. Het schip is gekapseisd, toen het met open boegdeuren uit de haven van Zeebrugge vertrok.”
“De zee was nochtans kalm, maar de bootsman was ziek. Hij had een lange werkweek achter de rug en had voor zijn laatste overtocht koortswerende middelen genomen en lag in zijn kajuit te slapen. Bijgevolg hoorde hij het afvaartsignaal niet. De functie van de vierde stuurman, die de poorten moest controleren, was wegens herstructureringen afgeschaft. Toen de boot bij het draaien begon te hellen, probeerde de kapitein af te remmen. Daardoor helde het schip nog meer en is het op een zandbank gevaren, waar het in dertig seconden tijd gekapseisd is! Het schip was 25 meter breed, de verbindingsgangen werden plots echte afgronden. De kapitein en de bootsman werden geschorst, maar niemand is strafrechtelijk veroordeeld. Ook de rederij niet, wel de firma die gifvaten vervoerde op de ferry.”
“Op zaterdag kwam Margareth Thatcher op bezoek in ons ziekenhuis”, vervolgt Nadine De Gendt. “Een van de gewonde passagiers zei haar: ik heb niet voor u gestemd, maar toch welkom! Toen de Britse premier een vrouw op blote voeten door de ziekenhuisgang zag lopen, fluisterde ze iets tegen haar secretaresse die vanuit haar handtas een extra paar schoenen opdiepte. Maar de schoenmaat van Thatcher was niet dezelfde als die van de patiënte.”
De miraculeuze redding van het 16-jarig Britse meisje Nicola Simpson zal René Tytgat altijd bijblijven: “Ze zat met haar mama aan de ene kant van de tafel, haar vriendje en vader aan de andere kant. Zij is met haar moeder 25 meter naar beneden gevallen. Blijven bewegen, zei haar mama, die zelf verdronk. Nicola is gered door een duiker, maar kwam onderkoeld aan wal. De MUG gaf haar hartmassage. In het AZ Sint-Jan werd ze aan een hartlongapparaat geplaatst om op te warmen. Nadien bleek nog dat haar lever gescheurd was.” Die redding verzachtte de pijn om de 193 overledenen. “De eerste nacht zijn er 53 doden uit het schip gehaald. Bij het rechttrekken van de ferry nog eens 113, de rest bij de berging. Op het strand zijn er acht lichamen aangespoeld…”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
