Op 8 maart vieren we Internationale Vrouwendag. De invloedrijke Meense beeldhouwer Yvonne Serruys zou die dag ook gevierd hebben. Hoofddocent in de Kunstwetenschappen aan de UGent Marjan Sterckx kwam de Meense kunstenaar tijdens haar thesiszoektocht op het spoor en werkte vorig jaar ook mee aan het jaar van Yvonne Serruys in CC De Steiger en Stadsmuseum ‘t Schippershof.
2023 was het jaar van Yvonne Serruys met een expo, een gloednieuwe wandeling in het teken van de kunstenaar en een boek dat u redigeerde. Hoe kwam u jaren geleden bij Yvonne Serruys terecht?
“Dat was via mijn licentiaatsthesis. Ik studeerde de Master in de Kunstwetenschappen aan de KU Leuven en mijn masterproef schreef ik in 1999-2000 over Yvonne Serruys. Ik had al sinds het middelbaar een fascinatie voor Camille Claudel en zocht een soortgelijke kunstenaar. In mijn zoektocht naar een thesisonderwerp kwam ik terecht bij prof. dr. Katlijne Van der Stighelen die toen in contact stond met Menen, meer bepaald met Jan Yperman, omdat ze een aantal beelden van Yvonne Serruys wilde tonen op een tentoonstelling . Ze dacht dat Yvonne Serruys misschien wel iets voor mij was. Ik zag er wel wat in en hoe meer ik me er in verdiepte, hoe spannender alles werd. Serruys leidde me zelfs naar Parijs en Zuid-Frankrijk in die periode! Kortom, ze bleek veel interessanter te zijn dan eerst gedacht en ik ben er echt door gefascineerd geraakt. Vanuit Menen kreeg ik toen de kans om mijn thesis tot een boekje te verwerken. Dat verscheen in 2003.”
Hoe kwam het jaar van Yvonne Serruys in CC De Steiger daarna tot stand?
“Bijna 20 jaar na mijn thesis nam Chiel (Vandenberghe, de directeur van CC De Steiger, red.) contact met mij op omdat 2023 een jubileumjaar zou zijn voor Yvonne Serruys (150 jaar na haar geboorte en 70 jaar na haar dood, red.). Na het gesprek begon ik met een twintigtal masterstudenten in een onderzoeksseminarie voorbereidend werk te doen. De opdracht was: vind iets wat ik 20 jaar geleden niet vond of kom met een nieuw inzicht over Serruys. Een groepje studenten noemde hun onderling WhatsAppgroepje algauw de ‘Yvonne Serruys Warriors’. Zij schreven zelfs mee als co-auteurs aan het boek en hebben ook rondleidingen gegeven in de tentoonstelling. Ik denk dat Yvonne Serruys dat ook zou geapprecieerd hebben, dat zo’n nieuwe lichting vrouwelijke kunstwetenschappers haar leven en werk opnieuw ontdekte.”
De titel van het boek is ‘Yvonne Serruys: Beeldhouwer van de nieuwe vrouw’. Is het overdreven om Yvonne Serruys zelf een feministe te noemen?
“Tot op zekere hoogte was zij dat wel, maar dat is een moeilijke kwestie. Wat we vandaag de dag feminisme noemen is niet wat het toen was. Ze was niet aangesloten bij de Parijse feministische groeperingen indertijd, maar ze was wel bevriend met heel wat van die vrouwen. Via haar werk heeft ze wel een steentje willen bijdragen.
“Serruys zag het als haar missie om ‘de nieuwe vrouw’ die ze in Parijs zag opstaan te vereeuwigen”
Zo zag ze het als haar missie als vrouwelijke beeldhouwer om ‘de nieuwe vrouw’ die ze in Parijs zag opstaan te vereeuwigen via haar beeldhouwwerk, en wilde ze via haar naakten bijdragen aan de bevrijding van het vrouwelijk lichaam, los van het korset en de schaamtecultuur. Op andere vlakken zie je wel dat ze een kind van haar tijd is en doordrongen is van de gangbare genderopvattingen van toen. Over het feit dat ze ongewild kinderloos is gebleven, zegt ze in haar memoires bijvoorbeeld: ‘Ik faalde in de belangrijkste taak van een vrouw, namelijk om moeder te worden’.”
Sinds 1910 vieren we op 8 maart de Internationale Vrouwendag. Viert u vandaag mee? Beschouwt u uzelf dan ook als een feministe?
“Jazeker. Het zou nogal vreemd zijn als ik zou zeggen dat ik dat niet ben. Feminisme gaat uiteindelijk over gelijkwaardige behandeling en kansen voor mannen en vrouwen en daar sta ik heel erg achter. Ik probeer daar als docent dan ook een bewustzijn rond te creëren. Er is immers nog steeds werk aan de winkel.”
Wat brengt de toekomst ten slotte voor het nalatenschap van Yvonne Serruys?
“Het was heel belangrijk dat we Yvonne Serruys opnieuw onder de aandacht hebben kunnen brengen in 2023, en wel op een manier die haar recht doet. Dit is tegelijk een eind- en een startpunt. Zo kwamen nog een aantal kunstwerken en brieven in privébezit naar het oppervlak, en zorgde de tentoonstelling voor nieuwe contacten en nieuwe kansen. We zullen bijvoorbeeld dankzij de Koninklijke Commissie voor Geschiedenis haar mémoires kunnen publiceren, die we in Austin, Texas hebben teruggevonden. In Menen zal er niet meteen nog eens zo’n grote tentoonstelling over haar komen, maar er zijn wel een aantal bruiklenen op til. Volgend najaar opent er bijvoorbeeld een expo waar ik zelf aan meewerk in het Design Museum in Brussel over vrouwelijke ontwerpers in België. Daar zullen we een aantal vazen van Serruys tonen. Het MSK in Gent wil een aantal stukken ontlenen voor een tentoonstelling in 2027. Daarna komt er een solotentoonstelling met haar beeldhouwwerk in het Musée Despiau-Wlérick in Mont-de-Marsan nabij Bordeaux, waar ik binnenkort een lezing over haar ga geven. Er komt dus nog heel wat aan.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
