Nadat vier jaar lang de Groote Oorlog werd herdacht, volgde in 2020 nog de 100ste verjaardag van de ‘Wederopbouw’ en de inhuldiging van de gedenkmonumenten. In Kortemark was het op 16 mei precies 100 jaar geleden dat zo’n herdenkingsmonument werd ingehuldigd, dat gebeurde met een grote stoet. Eric Kellens, greeter in Handzame, maakte een reconstructie van die dag.
Eric Kellens woont in Torhout, maar is greeter in Handzame, met specialisatie WO I. Dat Handzame hem nauw aan het hart ligt, komt onder meer omdat hij getrouwd is met Monique Vandenberghe, kleindochter van Cyriel, oprichter van de tabaksfabriek N°253 in Handzame. “In 2019 stippelde ik een fietsroute uit over de wederopbouw”, gaat Eric van start. “Daarbij ging ik op zoek naar informatie over de herdenkingsmonumenten voor de gesneuvelden. In Kortemark ontdekte ik dat het herdenkingsmonument van beeldhouwer Michel D’Hondt uit Brugge was, waarvan ook twee beelden in de H. Bloedkapel in Brugge staan.”
“In Kortemark gebeurde de onthulling van het gedenkmonument voor de gesneuvelde soldaten op 16 mei 1921. Zowel stoet als monument werden gesteund door de Vlaamse Ouderstrijdersbond (VOS), samen met lokale verenigingen en het gemeentebestuur. De NSB was toen in Kortemark nog niet opgericht.”
Werkelijk iedereen nam deel aan de stoet op 16 mei 1921
Eric kon het fotoarchief van Andries (Dries) Devos, oorlogsburgemeester in Handzame, inkijken. “Daar vond ik niet alleen veel info over Handzame, maar ook dat Dries Devos germanist was en een kennis en studiegenoot van onder andere Firmin Deprez, en dat hij ook Odiel Debeuckelaere goed kende. Grote namen uit de Vlaamse Beweging”, somt Eric op. “Dries had een dikke vinger in de pap bij de opstelling van de stoet. Net als de Kortemarkse pastoor Karel Blancke die voor de tekst op het monument zorgde.” Onder andere met die informatie slaagde Eric erin een reconstructie te maken van de dag van de onthulling.
Kerk in puin
“Volgens de overlevering werd de kerk in december 1917 opgeblazen door de Duitsers, maar bij opzoekingen ontdekte ik op luchtfoto’s dat de kerk op 3 oktober 1918 nog volledig intact was. Net als quasi het hele dorp, dat pas bij het bevrijdingsoffensief zwaar vernield werd bij het terugtrekken van de Duitsers. Daarbij werd ook de kerk, tussen 3 en 15 oktober 1918, vernield.”
Opvallend was volgens Eric ook de vele, symbolische verwijzingen in de stoet naar de Vlaamse Beweging en de Vlaamse literatuur. De stoet bestond uit elf wagens, startte in de Hoogledestraat en trok zo naar het centrum om te eindigen met de onthulling van het monument.
“Ook daar was iets vreemds mee”, ontdekte Eric. “Tussen de naamplaten staat een beeld van een soldaat in een ongewone houding: hij houdt zijn wapen bij de loop vast. Het is een soldaat die tot het uiterste gaat om de waarden ‘Voor God en Vaderland’ te verdedigen. Een symbool dat door de Vlaamse Beweging graag werd geadopteerd.”
“Het oorspronkelijk monument werd tweemaal verplaatst en tijdens WO II deels vernield door onbekenden, om dan naar de zijkant van de kerk te verhuizen.”
“Toch kan niet alleen de Vlaamse Beweging deze stoet opeisen, want werkelijk iedereen nam eraan deel: verenigingen, cafés…. Troost en geloof kwamen er samen om meestal te eindigen met een vrolijke noot: de wagen van Café Madelon”, besluit Eric, die het resultaat van zijn opzoekingswerk volgend jaar verwerkt in een nieuw jaarboek van de Heemkundige Kring Crekel Beke. (TL)
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
