Bruggeling Tom Zwaenepoel is in Rome voor begrafenis paus Benedictus: “Ik voel respect voor de rottweiler van God”

“Voormalig paus Benedictus XVI was een erudiet theoloog, maar had niet altijd voeling met de moderne wereld”, zegt Bruggeling Tom Zwaenepoel vanuit Rome. Deze Vaticaanwatcher ontmoette acht keer de ‘rottweiler van God’ en vertoeft tijdens deze kerstvakantie in Italië, net nu Benedictus gestorven is: “Ik voel veel respect voor de pas overleden Duitse paus.”

“Mijn fascinatie voor de pausen is begonnen met de verkiezing van Johannes-Paulus II”, vertelt Bruggeling Tom Zwaenepoel (52). “Sinds 2000 trok ik elk jaar met mijn ouders naar Rome. Die traditie heb ik na hun veel te vroege overlijden voortgezet. Toen ik amper acht jaar oud was, waren we toevallig in Italië op de dag dat Paulus VI stierf. Van toen af aan ben ik mij voor alles wat met de Kerk, het Vaticaan en de pausen te maken heeft, gaan interesseren.”

“Op mijn 35ste schreef ik mijn eerste boek over Johannes-Paulus II. Uitgeverij Lannoo wou het uitgeven, waarna ik systematisch alle pausen ben gaan analyseren. Eind februari verschijnt mijn elfde boek, Tegen de stroom in: een evaluatie van tien jaar paus Franciscus. Hierin ga ik ook dieper in op een aantal aspecten van zijn voorganger paus Benedictus, die op heel wat vlakken erg verschilde van de huidige paus. En toevallig was ik vorig weekend in Rome, op het moment dat Benedictus XVI overleed.”

Laatste wens

“Wat mij vooral boeit aan het Vaticaan, is die mysterieuze wereld, waarin zowel goede als slechte dingen gebeuren. Ik probeer te ontdekken wat er achter die hoge muren allemaal bedisseld wordt. Ik ben zelf gelovig en heb mij aan het geloof kunnen sterken, toen mijn ouders vroegtijdig stierven. Ik ben in 2009 nog samen met mijn zwaar zieke mama naar Castel Gandolfo, het zomerverblijf van Benedictus XVI, getrokken. Het was haar laatste wens om de paus te ontmoeten. Wellicht daarom raakt het overlijden van Benedictus mij persoonlijk.”

“Ik had het voorrecht om paus Benedictus acht keer te ontmoeten. Je moet een reden opgeven, als je om een audiëntie vraagt. Bij mij was dat een nieuw boek. Je aanvraag wordt niet altijd goedgekeurd. Enkele weken voordien krijg je een bevestiging dat je plaats mag nemen in de prima fila (de eerste rij) in de audiëntiezaal of op het Sint-Pietersplein. Pas de dag zelf krijg je te horen of je de paus mag spreken. Op den duur kende ik zijn privé-secretaris Georg Gänswein een beetje.”

Duitse krimi’s

“Het feit dat ik Duits gestudeerd heb, hielp ook bij paus Ratzinger. Ondanks zijn streng en conservatief imago, was paus Benedictus een vriendelijk man, met gevoel voor humor. Ik overhandigde hem mijn doctoraat over Duitse krimi’s, de paus bleek ook fan te zijn van misdaadseries als Derrick en Tatort. Zijn favoriete commissaris was de hond Rex!”

“Paus Benedictus was zeer verschillend van de huidige paus. Hij ging ervan uit dat de Kerk een rechte lijn diende te volgen: er was één regel en die gold voor iedereen. Franciscus daarentegen bekijkt liever geval per geval. Die visie had Benedictus te danken aan zijn vorige functie, voor hij paus werd: hij was de prefect van de congregatie over de geloofsleer. Hij moest toezien op de zuivere kerkelijke leer, alle afwijkingen opsporen en veroordelen. Hij werd de pantserkardinaal en de rottweiler van God genoemd.”

Rode schoenen

“Hij vond symboliek heel belangrijk en droeg daarom rode schoenen. Rood staat voor bloed en martelaarschap. Maar in Italië hielden ze niet echt van die Duitse paus. Tegenwoordig wordt hij vrij negatief beoordeeld. Men vergeet dat hij de eerste wetgeving over seksueel misbruik binnen de Kerk heeft uitgegeven. Hij noemde het niet alleen een zonde maar ook een misdrijf. Terecht wordt hem verweten dat hij niet wou inzien dat de kerkelijke structuren en het klerikalisme mee aan de basis lagen van kindermisbruik.”

“Paus Benedictus verbleef het liefst in zijn ivoren toren, hij was een groot theoloog en theoreticus die erudiete boeken vol zinvolle, maar abstracte teksten over het geloof schreef. In de 21ste eeuw heeft de Kerk in Europa een paus nodig die dichter bij de mensen staat en rekening houdt met maatschappelijke evoluties en conflicten. Hij heeft kwetsende uitspraken gedaan naar homoseksuelen en andere vormen van samenleven. Hij was geen goed communicator, waardoor er mistoestanden ontstonden, die de huidige paus nog altijd aan het rechtzetten is.”

Professor

“Benedictus XVI had geen voeling met de moderniteit, waardoor er een kloof ontstond binnen de Kerk. Dat hij mensen veroordeelde, werd hem kwalijk genomen, terwijl Franciscus vooral wil omarmen. Benedictus was een professor, terwijl Franciscus vooral een pastoor wil zijn. Benedictus had weinig interesse in het bestuur van de Kerk. Het gevolg was dat er binnen de Romeinse curie spanningen ontstonden en dat zijn opvolger geprangd zit tussen conservatieve kardinalen en de progressieve vleugel die de Kerk dichter bij de wereld wil.”

“Toch voel ik veel respect voor paus Benedictus. Bij elke ontmoeting bladerde hij in mijn boeken. Hij genoot van boeken in andere talen. Bij de heiligverklaring van pater Damiaan in 2009 sprak hij een deel van zijn homilie in keurig Nederlands.”