De faculteit Letteren van KU Leuven Kulak is sinds de start van het academiejaar een professor rijker. Ayla Rigouts Terryn is er docent vertaalwetenschap. Drie weken geleden verhuisde ze naar Kortrijk. “Ik ben heel hartelijk ontvangen door de Kortrijkzanen. Mijn vader is trouwens oorspronkelijk van Kortrijk en verhuisde naar Boechout voor mijn moeder. Nu maak ik de omgekeerde beweging.”
De nieuwe docent focust op vertaaltechnologie. In haar onderzoek slaat ze de brug tussen taal en artificiële intelligentie. “De ene discipline sluit de andere niet uit. De snelheid en nauwkeurigheid waarmee de software vandaag teksten vertaalt, is in korte tijd enorm geëvolueerd. Alleen kan dit al eens mislopen, onder andere voor domeinspecifieke teksten. Met mijn onderzoek wil ik daar een antwoord op bieden.”
Corruptie
Vertaaltechnologie maakt deel uit van het dagelijkse leven en is niet meer weg te denken als handige tool op de werkvloer, maar de gespecialiseerde terminologie in veel professionele communicatie blijft vaak een uitdaging. In haar onderzoek werkte Ayla met data in de domeinen van corruptie, hartfalen, windenergie en dressuur (paardrijden). “Ik was vroeger een paardenmeisje je hebt er altijd één in de klas (lacht) en wanneer we bijvoorbeeld spreken over ‘lichtrijden’ zal Google Translate dat veel te letterlijk vertalen naar ‘light riding’ in het Engels, in plaats van de juiste Engelse term ‘posting’”, legt Ayla uit. Met haar onderzoek focust ze enerzijds op de automatische identificatie van domeinspecifieke termen in teksten en anderzijds op de vertaling van deze termen. Dankzij machine learning, zelflerende modellen, kan een systeem zichzelf steeds verbeteren op basis van voorbeelddata. Voor haar onderzoek was het dus noodzakelijk om te leren programmeren.
“Dat was geen evidente stap”, gaat Ayla verder. “Het is op het eerste zicht vrij intimiderend om zich als taalkundige in het domein van de computerwetenschap te willen begeven. Zodra je beseft dat het ook maar een taal is en dan nog een heel gestructureerde – zonder al die ambiguïteit van natuurlijk taal – gaat er een nieuwe wereld open.” Tijdens haar master nam Ayla al een vak op over de programmeertaal Python. Sindsdien volgde ze online cursussen en ging ze verder met zelfstudie. “Ik vond het altijd fijn om het creatieve van taal te combineren met de strakkere regels van het programmeren.”
Praktische invulling
Het is de bedoeling om na haar onderzoek samenwerkingen aan te gaan met bijvoorbeeld de Europese Unie en het Instituut voor de Nederlandse Taal. “Ik heb ook al samengewerkt met medische organisaties die dan bijvoorbeeld de zoekfunctie op hun website verbeteren door automatisch termen te herkennen. Als je bijvoorbeeld ‘ejectie’ intypt vult het systeem automatisch aan met ‘ejectiefractie’ (een medische term) en zoekt het eveneens naar teksten waar vertalingen van ‘ejectiefractie’ in voorkomen.”
Voor gevoelige vertalingen raden we steeds menselijke vertalers aan
Ook tolken, die zich in de digitale vertaalomgeving moeten heruitvinden, hebben baat bij dergelijke technologie. “Als je bijvoorbeeld moet tolken op een congres van tandartsen, maar je bent niet vertrouwd met die terminologie, is de kans klein dat je snel een goede lijst kan vinden van termen in de twee talen die jij zoekt. Een van de mogelijke toepassingen van mijn onderzoek is dat je dan automatisch en snel zelf online teksten kan verzamelen over dit onderwerp in de twee talen en dat een systeem dan een tweetalige termenlijst zal voorstellen op basis van die teksten.
Belang van tolken
Als docent hamert Ayla bij haar studenten op het belang van technologische hulpmiddelen en de nood aan taalprofessionals. “De functie van vertaler-tolk is duidelijk aan het veranderen, maar automatische vertaalsystemen zijn nog lang geen alleskunners. De nuancegevoeligheid en expertise van taalkundigen is nog steeds nodig. We leren onze studenten hoe ze niet alleen experts moeten worden op het vlak van taal, maar ook op het vlak van taal- en vertaaltechnologie. Op die manier maken we hen bewust van hun eigen meerwaarde ten opzichte van die technologie en zorgen we ervoor dat ze die zelf efficiënt en kritisch kunnen inzetten. Daarnaast moeten we ook rekening houden met het privacygegeven. Door Google Translate of Deepl te gebruiken, geef je ook data weg. Voor gevoelige vertalingen raden we steeds menselijke vertalers aan.”
Ayla bouwt de komende vijf jaar verder aan een sterke pijler rond vertaaltechnologie. Daarbij zijn het aantrekken van doctoraatsonderzoekers en het verder uitbouwen van een netwerk extra prioriteiten om de onderzoekspoot in Kortrijk te verstevigen. “Het is de bedoeling om samenwerkingen op te zoeken binnen de KU Leuven en Kulak, maar ook daarbuiten. Dat wordt ook aangemoedigd, om niet alleen fundamenteel onderzoek uit te voeren, maar ook de verbinding met het werkveld te onderhouden.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
