Vroeger reisde men om te leren, nu volstaat het om met de regelmaat van de klok eens naar KW.be te surfen. Naar de donderdagrubriek ‘Mezinke!’ bijvoorbeeld, die elke week enkele typisch West-Vlaamse woorden op je loslaat én er ook de nodige uitleg bij verschaft.
Ja santé-me-ratje!
Ja, santé-me-ratje, die S heeft serieus wat smakelijke dialectwoorden in de aanbieding! Geen lange aanloop in dit stukje dus, want er is genoeg interessanters te vertellen. Zoals het bespreken van deze woorden:
>> JE STUUPN
Betekenis: zich bukken. Wordt vervoegd als ‘stuupn – stwoap – gestoopn’, en met ‘mie, joe, eur, em, under, zieder’ erbij. Uiteraard.
Voorbeeld: “Ge mochte wel e bitje e langer roksje angedoan en wi. Ge stoa mè hjil jenne koffer bloat oj je stuupt. En up jen uksje (gehurkt, red) moej wok nie goan zitn!”
>> SCHARTN
Betekenis: krabben
Variant: ‘topeschartn’, wat zoveel betekent als dingen bij elkaar grabbelen uit noodzaak, zoals bijv. kleingeld of je weinige bezittingen.
Voorbeeld: “‘t Stoa geschreevn en gedrukt, daj moe schartn woa dat jukt.”
>> SLUTS
Betekenis: slapjes, geen stevige materie
Voorbeeld: “Kan da zyn dat de bloemtjes in uus ol e poar weekn gin woater mi get één? Ze stoan doa lik redelijk sluts te stoan.”
>> SMUUKN, ‘T SMUUKT
Betekenis: motregenen
Voorbeeld: “Ja lap, ‘t begunt were te smuukn. Moek ik nu bin’ voe rinnebandn en wuk goa Lewis Hamilton doen?”
>> IN E SCHOFFELSCHOTE
Betekenis: inderhaast
Voorbeeld: “Me waste oeng buutn en ‘t begoste te smuukn. ‘k En ze zere ollemolle meugn topeschartn.”
>> SCHUTTELS
Betekenis: afwas, uiteraard van ‘schotels’
Variant: ‘schutteldoek’ ofte ‘vaatdoek, schotelvod’
Voorbeeld: “Stoan der doa nog gloazn of ist ol? ‘t Is mo dak bezig zyn met de schuttels en dak anders ‘t woater zoe loatn wegloopn.”
>> SCHAFFELN
Betekenis: de kaarten schudden, vermoedelijk van ‘to shuffle’ (door elkaar husselen)
Variant: sommige kaarters hebben het niet over ‘schaffeln’ maar over ‘kappeln’, al is volgens nog anderen ‘kappeln’ dan weer zoveel als ‘slecht gekomen’ (van bijv. zuivelproducten), ook wel ‘ze gat kjeirn’ genoemd. Bent u nog mee?
Voorbeeld: “Miljeirde, ‘k zit ier nu ol vuuf minuutn te schaffeln en ‘k en vergeetn de jokers der van tusn t’oaln!”
>> SCHORTEBLAUW
Betekenis: donkerblauw, vooral gezegd over kneuzingen ofte ‘blauwe plekken’. Schorten, die vroeger vaker dan nu werden gedragen, hadden meestal een donkerblauwe kleur.
Voorbeeld: “‘k En gesukkeld gistern. ‘t Zat koavezwort boven mie en ‘k wilde nog zjère met die koeieroste spoa den of ommespitn, mo jis ofgekrakt en ‘k en dien tuut tegen myn knoezel get. Je zit schorteblauw!”
Dialectbroertjes: naast ‘schorteblauw’ heb je dus ook nog ‘koavezwort’ (naar een ‘koave’ ofte schoorsteen, die door het roet zwart wordt) en ook ‘koeieroste’, helemaal verroest.
>> STOANTJE
Betekenis: bagagerekje op een fiets. Bij de ‘velo’ kennen we veel tot dialect omgebouwde leenwoorden uit het Frans, zoals ‘frings’ (freins), ‘fitessen’ (vitesses) en ‘derajeur’ (derailleur), maar deze kan alleen maar uit onze eigen taal komen.
Voorbeeld: “Zet je moar up ‘t stoantje, ‘k goa je voern. Da’s ogliek gin werk daj gie hjil dat ende te voete moet doen aj gie azwo spakt.”
>> SPAKN
Betekenis: trekkebenen
Voorbeeld: “Amoh Josiane, meistje, ej nu nog olsan diene stekker nie uut je voet gekreegn? Ge spakt lik nog oltied!”
>> SLUNSE
Betekenis: vod, doek, soms ook geuit als scheldwoord voor personen die zich slordig en in te groot uitgevallen outfits kleden.
Variant: ‘gif mo slunse’, ook wel ‘gif mo zak’, ‘gif mo pulle’ of ‘gif mo sjette’, betekenend ‘vooruit met de geit!’
Voorbeeld: “Zjère! E slunse! ‘k En me kafje gesturt!”
>> STURTN
Betekenis: morsen
Voorbeeld: “Zjère! E slunse! ‘k En me kafje gesturt!”
>> SANTÉ-ME-RATJE
Betekenis: ammehoela!
Voorbeeld: “Ja, santé-me-ratje, wien et er ier ol die kafje gesturt? Der was blijkboar nieverst e slunse te vien’, nint?!”
*DISCLAIMER: De kans bestaat dat er ook streekgenoten zijn die het woord ‘mezinke’ niet kennen. Het gaat hier om een uitroep van lichte, positieve verbazing. In stripverhalen zou men al snel gewag maken van ‘warempel!’ in dit geval, of zelfs ‘nou breekt mijn klomp!’ ‘Mezinke!’ zeg je wanneer je plots iets opmerkt, waarover je al eerder je bedenkingen had gemaakt en waarvan nu blijkt dat het wel degelijk – tegen sommigen hun verwachtingen in – effectief zo is. “Goat-ie em nu woarlyk mè ze velo no Dardenn vertrokn zyn omdat-ie ‘t ontzag voe met den otto no de naftepoempe te ryn? Wacht, ‘k goan e kji kykn in ‘t kotje. Mezinke, ze velo is weg!”
In bepaalde regio’s van West-Vlaanderen heeft men het dan weer over ‘bezinke’ in plaats van ‘mezinke’. Hoe klein ons landje en hoe minuscuul onze provincie, dan nog blijft een dialect afhankelijk van streek tot streeks, soms zelfs van stad tot stad. Met deze rubriek willen we geenszins beweren alle wijsheid in pacht te hebben. Ken je een alternatief dialectwoord voor iets wat hier al aan bod kwam, laat het ons dan ook gerust weten via frederik.jaques@kw.be. Zo kwamen we intussen bijvoorbeeld al te weten dat aan de kust – zoals in Middelkerke – die uitroep van verwondering eerder klinkt als ‘me ziele (gods)’, wat ons mogelijk alweer een stapje dichter bij de oorsprong van het bizarre woord brengt!
(FJA)
Mezinke
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier