Na tien jaar Masterplan Kustveiligheid zijn de maatregelen tegen overstromingen voor 80 procent uitgevoerd. Een spectaculair element, de stormvloedkering in Nieuwpoort, is momenteel in uitvoering. Vlaams minister van Openbare Werken Lydia Peeters (Open VLD) kwam er vrijdag poolshoogte nemen. Het Masterplan beschermt de kustbewoners met het oog op 2050, maar de Vlaamse overheid bereidt zich al voor op een zeespiegelstijging van mogelijk drie meter tegen 2100. Er komen dus nog nieuwe maatregelen om de kust droog te houden bij een duizendjarige storm.
Wat voorafging: kwetsbare kust
Tien jaar geleden – op 10 juni 2011 – keurde de toenmalige Vlaamse regering het Masterplan Kustveiligheid goed. Op een topologische kaart was pijnlijk duidelijk hoe kwetsbaar de kuststreek toen was. Na een heel zware stormvloed zouden grote gebieden van de kustplaatsen Koksijde, Nieuwpoort, Middelkerke, Oostende, Bredene, De Haan, Blankenberge, Zeebrugge en Knokke-Heist onder water staan. Maar ook in het achterliggende gebied zouden stukken van Veurne, Diksmuide, Gistel, Oudenburg, Jabbeke, Zuienkerke, Brugge en Damme getroffen worden.
“Tien jaar geleden was zowat een derde van onze 67 kilometer lange kustlijn onveilig. Storm in combinatie met getijdenwerking vormt één van de grootste natuurlijke bedreigingen in de Noordzeeregio. Onze relatief korte kustlijn met dichte bevolking, laaggelegen polders en een aanzienlijke economische en recreatieve waarde, was uiterst kwetsbaar voor zware stormen en overstroming uit zee”, zegt Vlaams minister van Openbare Werken Lydia Peeters (Open Vld). Naar aanleiding van tien jaar Masterplan Kustveiligheid kwam ze in Nieuwpoort poolshoogte nemen van de spectaculaire werken aan de stormvloedkering.
Zacht en hard
Het Masterplan Kustveiligheid werd in 2011 gelanceerd door toenmalig Vlaams minister van Openbare Werken Hilde Crevits (CD&V) en voortgezet door haar opvolger Ben Weyts (N-VA). Het pakket maatregelen was gericht op het beschermen van de bebouwing in de kustgemeenten en het hinterland tot 2050. Het basisopzet was de kustlijn te beschermen tegen golven van vijf tot acht meter hoog. In het beste geval moet het plan ons beschermen de zogenaamde duizendjarige storm. Daarbij werd rekening gehouden met een zeespiegelstijging van 30 centimeter door de klimaatwijziging.
Het overstromingsrisico werd op twee manieren verminderd. Lydia Peeters: “Zacht waar het kan, hard waar het moet. Met zacht bedoelen we zandsuppleties, het verhogen van de stranden met gebaggerd zand uit zee, en het herstellen en beheren van zeewerende duinen. Er wordt bij voorkeur gewerkt met natuurlijke ingrepen. Met hard bedoelen we het beveiligen van de kusthavens en het renoveren en verhogen van zeedijken.”
De stand van zaken: voor 80 procent klaar
Tien jaar later zijn de meeste suppleties uitgevoerd en een groot aantal infrastructuurwerken afgerond. “Zowat 80 procent van de maatregelen is klaar. We investeerden tot nog toe een kleine 240 miljoen euro. Daarvan ging 130 miljoen euro naar harde infrastructuur, zoals stormmuren en stormvloedkering, en 110 miljoen euro naar hogere en bredere stranden”, zegt minister Lydia Peeters.
De eerste aandacht ging naar de zwakste schakels in de ketting van stranden en havens. Er werd prioritair gekeken naar het strand van Koksijde tegenaan De Panne, vrijwel de hele zandstrookstrook van de gemeenten Middelkerke en Oostende, Wenduine en Knokke-Heist. De stranden werden verhoogd en verbreed en er worden oplossingen gezocht voor opstuivend zand. Bijvoorbeeld op de stranden van Oosteroever en Raversijde in Oostende wordt helmgras geplant. Intussen werd ook elders het strand versterkt.
Op sommige plaatsen moest met harde materialen gewerkt worden. Bijvoorbeeld de zeedijk in Wenduine kreeg een vaste stormmuur met rolpoorten. Deze constructie werd architecturaal gecamoufleerd als een windscherm met zitbanken. Zelfs rond het Zwin werd de dijk verhoogd.
Koninginnenstuk
Speciale aandacht ging naar de havens. In Zeebrugge werd langsheen de Kustlaan 3,6 miljoen euro geïnvesteerd in muren tot twee meter hoog. Die beschermen de twee zwakste plaatsen: de omgeving van de watertoren en nabij de Pierre Vandammesluis, waar bij stormwind de golven direct op de bebouwing inbeuken. Rond de jachthaven van Blankenberge loopt de laatste bouwfase van overstromingsmuren. In Oostende zijn een aantal muren geplaatst en staan andere op het programma.
Het koninginnenstuk – met een prijskaartje van bijna 60 miljoen euro – van het Masterplan Kustveiligheid is de stormvloedkering in Nieuwpoort. Dwars over de vaargeul van de IJzer komt op de bodem een stalen plaat van 38 meter breed te liggen. Die zal aan weerszijden vastzitten aan een as waarmee bij dreigend gevaar de deur vanop de bodem rechtop gedraaid kan worden. Aldus worden de monding van de IJzer en het laaggelegen achterland afgesloten voor de inbeukende storm.
Wat nog komt: maatregelen zullen niet voldoende zijn
Ook al is het Masterplan Kustveiligheid voor 80 procent uitgevoerd, toch is de beveiliging van de kust tegen overstromingen nog lang niet klaar. Door de verdere klimaatopwarming is een stijging van de zeespiegel met drie meter niet langer ondenkbaar. En dat vergt nog extra inspanningen.
“We zagen een grondige mentaliteitswijziging gedurende tien jaar samenwerking met de kustgemeenten voor het Masterplan Kustveiligheid”, zegt administrateur-generaal Nathalie Balcaen van het agentschap voor Maritieme Dienstverlening en Kust (MDK) van de Vlaamse overheid. “Had ik toen gezegd dat we vóór de zeedijk van Westende een beplante duinenrij zouden aanleggen, dan had de burgemeester me buiten gedragen.”
Nog niet klaar
Een aantal ingrepen van het Masterplan Kustveiligheid moeten nog plaatsvinden. De stormvloedkering in Nieuwpoort zal pas in 2025 klaar zijn. Ook de achterhaven van Oostende vormt nog een zwakke schakel voor laaggelegen zones in Oostende en Bredene. Ook het Montgommerydok aan de bekende Vistrap en de zone van het station tot aan de Demeysluis moeten nog aangepakt worden.
Voor het overblijvende gedeelte van Zeebrugge – met name de woonwijk rond de jachthaven – loopt een studie. Daarbij wordt rekening gehouden met de bouw van de nieuwe zeesluis op de plaats van de oude Visartsluis. Vorige week zijn daarvoor de laatste juridische obstakels weggewerkt, zodat de nieuwe sluis zeker op die plaats komt.
Een bijzonder aandachtspunt is de steeds terugkerende schade aan de opgehoogde stranden na elke storm. Dit kan deels opgevangen worden met beplanting.
Nog meer werk
Maar als de huidige CO2-uitstoot aanhoudt, is volgens het agentschap Maritieme Dienstverlening en Kust een stijging van drie meter tegen het jaar 2100 niet ondenkbaar.
Met dit uitgangspunt is de Vlaamse overheid gestart met een onderzoek naar welke bijkomende maatregelen tegen 2100 nodig zijn. Onder de noemer Kustvisie werd een breed project opgezet, waarbij met alle betrokken spelers zal worden samengewerkt om een structurele en duurzame veiligheid van het kustgebied te garanderen.
Gouverneur Carl Decaluwé deed daar in oktober 2019 straffe uitspraken over en dacht aan het inrichten van de laagste verdiepingen van de appartementen op de zeedijk als kustversterking. “In dat geval is het de logica zelve dat de eigenaars correct worden vergoed. De politiek zal vroeg of laat een keuze moeten maken.”
Voorlopig is daar echter niets meer over te horen. De zoektocht naar oplossingen is nog maar begonnen.
Ga zelf eens kijken
Naar aanleiding van de tiende verjaardag van het Masterplan Kustveiligheid maakte Afdeling Kust een overzichtelijke brochure en podcasttoer die op elk van de plaatsen uitleg geeft.
Info: www.afdelingkust.be.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
