Jelle Angillis schrijft over impact door veldslag in Rumbeke tijdens Tweede Wereldoorlog

Jelle Angillis (35) brengt begin februari zijn boek uit over een van de laatste veldslagen van de Achttiendaagse Veldtocht die zich afspeelde in Rumbeke op 27 mei 1940. “De oorlogsgebeurtenissen in Rumbeke hadden een grote impact op de betrokkenen en lieten diepe individuele sporen na”, aldus Jelle.

“Tien jaar lang ben ik op zoek gegaan naar wat er zich op op 27 mei 1940 heeft afgespeeld en hoe de betrokkenen deze veldslag in Rumbeke hebben beleefd”, zegt Jelle Angillis. Tegenwoordig woont Jelle in Antwerpen, waar hij als doctoraatsstudent aan de Universiteit van Antwerpen werkt. Als historicus doceert hij het vak architectuurgeschiedenis. Zijn jeugd bracht hij door in Rumbeke, waar zijn interesse voor streekgeschiedenis ontstond. “Toen ik als kind vele uren bij mijn grootouders in Rumbeke doorbracht, was de oorlog een steeds terugkerend thema”, begint Jelle te vertellen. “Hoewel mijn grootmoeder, Simonne Cappelle, tijdens de oorlog nog te klein was om er veel eigen verhalen aan over te houden, waren de oorlogsbelevenissen van haar ouders levendig blijven hangen in haar herinnering. Doorheen mijn kinderjaren nam ze mij meermaals mee naar het kasteelpark, waar naast de glijbaan en de schommels ook de oorlogsgeschiedenis van de buurt mijn aandacht trokken. Zo vertelde ze over de Achttiendaagse Veldtocht in België. Op 27 mei 1940 vond er een hevige confrontatie tussen de geallieerden en het Duitse leger plaats. De oorlogsgebeurtenissen in Rumbeke hadden een grote impact op de betrokkenen en lieten diepe individuele sporen na. Die dag kwamen 82 Belgische en Duitse militairen om het leven.”

Eigen herinneringen

Het Eerste Regiment Grenadiers organiseerde een jaarlijkse herdenkingsplechtigheid, die nu nog altijd plaatsvindt eind mei of begin juni. “Onder meer door de verhalen van mijn grootmoeder was ik al sinds mijn jeugdjaren ook jaarlijks bij deze plechtigheid aanwezig”, vertelt Jelle. “Het is daar dat ik onder andere in 2009 de Gentenaar Henri Hillaert leerde kennen. Toen ik hem eind juni 2009 bezocht in het Gentse Wondelgem, loodste Henri mij met een bijzondere precisie doorheen zijn oorlogsherinneringen. Henri was op 27 mei 1940 als 22-jarige grenadier betrokken bij de gevechten in Rumbeke en had er bovendien zijn goede vriend Léon Verhasselt uit Wemmel naast zich zien sneuvelen. Hij vertelde mij hoe ‘zijn oorlog’ en die van zijn kameraden zich op slechts enkele vierkante meter afspeelden. Daarmee bedoelde hij dat elk individu een eigen set aan herinneringen aan die periode overhield, en dat deze bovendien erg uiteenlopend konden zijn. Als ik met andere woorden de oorlog en de gevolgen ervan voor de mensen die erbij betrokken waren wilde begrijpen, dan moest ik op zoek naar wat er zich op hun ‘vierkante meters’ had afgespeeld.”

“Gedurende ongeveer tien jaar ben ik op die manier op zoek gegaan naar wat er zich op die dag heeft afgespeeld en hoe de betrokken personen deze veldslag in Rumbeke hebben beleefd. Ik had het geluk om nog met 5 Belgische oud-strijders, een Duitse oud-strijder en 12 inwoners van Rumbeke te kunnen spreken, die het allemaal van dichtbij hadden meegemaakt. Deze mondelinge bronnen waren een privilege bij een onderzoek naar deze periode, die samen met die generatie op vandaag nagenoeg is verdwenen. Naast deze getuigenissen heb ik ook zoveel mogelijk familieleden van de gesneuvelden proberen te traceren en ernaar gestreefd om alle mogelijke overgeleverde verhalen op te tekenen. Een fantastische uitdaging die mij bovendien heel wat kilometers op de teller heeft gekost en naar alle hoeken van België en Duitsland heeft gebracht. Naast deze mondelinge bronnen heb ik ook ettelijke uren in verschillende archiefinstellingen gespendeerd en heb ik kilo’s aan oude documenten en regimentsgeschiedenissen doorgenomen. Het dagboek van de Rumbeekse pastoor Paul Mullie, dat bewaard wordt in het Roeselaarse stadsarchief en waarin hij alle oorlogsgebeurtenissen in zijn gemeente met een kleurrijk taalgebruik neerpende, vormt bijvoorbeeld een van de rode draden doorheen het verhaal.”

Grootmoeder

Het boek ‘Rumbeke 27 mei 1940: Een menselijk portret van een van de laatste veldslagen van de Achttiendaagse Veldtocht’ biedt in de eerste plaats een chronologisch overzicht van de veldslag en laat zien hoe en waar alles zich heeft afgespeeld. Dat overzicht werd tot stand gebracht aan de hand van persoonlijke verhalen, getuigenissen en dagboekfragmenten van zowel militairen als burgers waardoor het geheel een menselijk gezicht krijgt. “Zo komt bijvoorbeeld het verhaal van mijn overgrootmoeder, Maria Gaytant, erin voor”, vertelt Jelle.

Nasleep

“Om die verhalen te ondersteunen heb ik in het boek 362 unieke foto’s gebruikt, met bijhorende uitgebreide onderschriften. Het lokale karakter van het gebeuren is ook een troef voor veel mensen die in de geschiedenis van de gemeente en de streek geïnteresseerd zijn. Heel wat bekende plekken zoals de herbergen ’t Roodhuis en De Hooge Barriere komen aan bod. Daarnaast zijn ook vele in de streek bekende figuren en families erin opgenomen, zoals onder andere politiecommissaris Jan Ghesquiere (1915-1996), Rumbekenaar Maurits Callewaert (1918-1998) en de familie Dessauvage van de ondertussen verdwenen hoeve Wervickhove. Aan de hand van de vele illustraties in het boek kan je bovendien doorheen het Rumbeke, Oekene en Roeselare van 1940 wandelen en merken hoe de streek doorheen de jaren een intense gedaantewisseling heeft ondergaan.”

Elk individu hield eigen herinneringen over aan de feiten

In het boek staat Jelle trouwens niet alleen stil bij de enkele uren oorlogsvoering die de gemeente hebben geteisterd, maar ook bij de nasleep ervan. Die nasleep is een gegeven dat in de beschikbare historiografie nog nauwelijks aan bod is gekomen. “De vele Belgische militairen die de frontlinie in Rumbeke hadden verdedigd, keken bijvoorbeeld na de capitulatie tegen een periode van krijgsgevangenschap aan of moesten herstellen van hun oorlogswonden die ze in het gevecht opliepen. Anderzijds moesten de inwoners van Rumbeke ondanks de littekens van de slag hun normale leven zien te hervatten. Het slagveld werd van de sporen van het gevecht ontdaan en de heropbouw van de gehavende frontstreek kon beginnen. Daarnaast probeerden de families van de gesneuvelden hun dierbaren een waardig afscheid te bieden, waarbij ze zich een weg moesten banen door de chaos die gepaard ging met het einde van de Achttiendaagse Veldtocht.”