Heemkundige Jaak Knudde (68) wijdde een historische bijdrage aan Theodule Joseph Buysens, de burgemeester van Ichtegem van 1931 tot 1942 en van 1944 tot 1946. Jaak deed ook uitgebreid onderzoek naar het collaborerende gemeentebestuur, dat Buysens tijdens de Tweede Wereldoorlog verving. “Hij was een burgemeester die correct probeerde te zijn in een chaotische tijd”, is zijn conclusie.
Jaak Knudde was destijds actief bij de Radio Maritieme Diensten in Oostende en later bij Belgacom, maar is ook al jaren geïnteresseerd in geschiedenis. “Dat begon met familiegeschiedenis”, vertelt hij. “Ik moest vaak in het weekend werken, maar dat liet me toe om in de week de archieven te bezoeken. Ik was vooral geïnteresseerd in de mens achter de feiten en jaartallen.”
Na zijn pensioen in 2010 werd Jaak door Magda Missiaen gevraagd om een artikel te schrijven in het jaarboek van de Spaenhiers, de archeologisch-historische kring van Koekelare. Sindsdien zoekt hij ijverig verder en komt heel regelmatig met boeiende bijdragen over de Ichtegemse geschiedenis op de proppen: onder meer over de 19de-eeuwse onderpastoor Pattyn, het dagboek van frontsoldaat Oscar Martens, het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog en de bevrijding van Ichtegem in september 1944.
Juffrouw Buysens
Met zijn bijdrage van zowat 100 pagina’s over burgemeester Buysens blijft Jaak in dezelfde sfeer. “In oktober 2015 vroeg Josée Buysens, de hoogbejaarde, ongehuwde dochter van de burgemeester, me om dringend langs te komen in haar huis in Sint-Amandsberg. Zij was familie van het zoveelste knoopsgat van mijn vrouw”, vertelt Jaak. “Bij de koffie gaf ze me archiefstukken en een verzameling foto’s, en vroeg me te zorgen dat alles voor het nageslacht bewaard bleef. En het wàs dringend, want in 2016 is juffrouw Buysens overleden.”
Jaak spitte de hele historie van burgemeester Buysens uit, aan de hand van archiefonderzoek en getuigenissen van mensen die er toen bij waren. “Theodule Buysens was in 1890 in Eeklo geboren, maar zijn overgrootvader David Maertens had veel gronden in Ichtegem. Het was aan hem dat de familie Strubbe de gronden van de huidige brouwerij kocht. Buysens werd heel jong wees en vestigde zich als minderjarige, onder toezicht van zijn oom, op de gronden die hij had geërfd in Ichtegem. Hij bouwde in de Zuidstraat een woning en serres, waar hij druiven verbouwde.”
“Buysens leerde hier een mooi meisje kennen, Maria Vierstraete, opgegroeid in een hofstede aan de Oostendesteenweg”, vervolgt Jaak. “Als soldaat-brancardier raakte hij zwaargewond tijdens de Eerste Wereldoorlog. Hij bleef zijn hele leven manken, maar ik denk dat hij ook mentaal zwaar gekwetst raakte. Zijn eerste zoontje overleed tijdens de oorlog door ziekte, hij had het maar één keer in zijn armen gehad. Hij hield aan die periode een heilige schrik voor de dood en voor de Duitsers over.”
Niet buiten de lijntjes
Theodule Buysens werd een graaggeziene figuur in het verenigingsleven en in de politiek. In 1931 werd hij burgemeester. “Voor de oorlog deed hij dat heel goed. Zijn katholieke partij haalde in 1938 liefst negen van de elf zetels. Maar de oorlogsjaren waren veel moeilijker. Buysens was een heel correct man, die zijn burgers hielp in de mate van het mogelijke, maar niet gauw naast de lijntjes zou lopen. Hij wist dat hij als burgemeester als een van de eersten ‘tegen de muur zou worden gezet’ als iets niet naar de zin van de bezetter was.”
Nadat onbekenden in 1942 telefoonkabels doorsneden langs de tramlijn Brugge-Leke, dwongen de Duitsers burgemeester Buysens tot ontslag. “Ze vervingen hem door Maurits Dekeyser, een collaborateur van het extreme soort”, vertelt Jaak. “Hij verklikte mensen bij de Duitsers, ruziede hevig met de pastoor over het gebruik van de parochiezaal, het huidige Chiroheem, en stelde in jobs bij de gemeente enkel Vlaams-Nationalisten aan. Dekeyser voerde de orders van de bezetter uit, wat Buysens niet zomaar ging doen.”
Na de bevrijding vraagt het Verzet aan het gemeentebestuur van voor de oorlog om weer aan te treden. Theodule Buysens twijfelt eerst, maar de gouverneur verplicht hem om zijn post weer in te nemen. De burgemeester krijgt het aan de stok met de septemberweerstanders, zogenaamde verzetslui die niet tijdens, maar des te meer na de oorlog actief waren. Ze vonden Buysens niet streng genoeg voor de collaborateurs, schilderden hakenkruisen op zijn huis en sneden zijn druiven af, waardoor zijn bestaan verwoest werd. Dat allemaal tot groot ongenoegen van de echte verzetslui.
Ezelsstamp
“Burgemeester Buysens was diep geraakt en wou in 1946 niet meer deelnemen aan de verkiezingen. Hij vond ook dat hij geen steun en zelfs een ‘ezelsstamp’ had gekregen van zijn partij, de CVP, zo schreef hij aan eerste schepen Alfons Vierstraete. Enkele jaren na de oorlog verhuisde hij naar Sint-Amandsberg, maar bleef Ichtegem wel volgen. Na zijn dood in 1972 werd hij begraven op het kerkhof aan de A. Coussensstraat, dat hij destijds had opgericht. Burgemeester Buysens was een rechtschapen man, maar dat was moeilijk in zo’n chaotische tijd”, besluit Jaak Knudde.
(HH)
Jaarboek 2020 van de Spaenhiers. Info op www.spaenhiers.be.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
