Nu er recent acht Brugse zwanen bezweken zijn aan de vogelgriep, komt de populatie van deze vogelsoort op de reitjes in het gedrang. Er zijn er slechts 60 meer over. Volgens een eeuwenoude legende werd Brugge door hertog Maximiliaan van Oostenrijk verplicht om ‘ten eeuwigen dage’ minstens 52 zwanen te houden. Want anders riskeert de stad van de aardbodem te verdwijnen.
Op 27 maart 1482 overleed de Vlaamse gravin Maria van Bourgondië in het Prinsenhof in Brugge, nadat ze tijdens een valkenjacht in de uitgestrekte bossen rond het kasteel van Wijnendale in Torhout tijdens een valkenjacht van haar paard viel. Sindsdien koesterde haar echtgenoot, hertog Maximiliaan van Ootenrijk, een wrok tegenover de stad, waar zijn gemalin stierf.
Vlaamse opstand
Door de dood van zijn echtgenote kreeg Maximiliaan van Oostenrijk wel de feitelijke macht over de Nederlanden en Franche Comté: hij werd de regent van zijn vierjarige zoon Filips de Schone en zou regeren tot die zestien jaar oud werd. Maar Maximiliaan raakte snel in conflict met de Vlaamse steden: zij erkenden zijn regentschap niet, hij wou hun voorrechten beknotten en legde extra belastingen op.
Dat resulteerde in de tweede Vlaamse opstand in 1487. De ambachten in Gent en Brugge revolteerden tegen deze extra taksen. Toen Maximiliaan eind januari 1488 naar Brugge trok, in een poging om die opstand te onderdrukken, werd hij gevangen genomen. Vier maanden vertoefde hij in een cel op de markt, op de plek waar nu Café Craenenburg gelegen is. Pieter Lanchals, de schout van Brugge en raadgever aan het hof van de hertog, koos de zijde van Maximiliaan van Oostenrijk.
Onthoofd
De Bruggelingen namen dit niet: ze folterden en onthoofdden op 22 maart 1488 Pieter Lanchals op de Brugse Markt. Vanuit zijn cel kon hertog Maximiliaan het lot van zijn vertrouweling aanschouwen. Nadien werd het hoofd van Pieter Lanchals op een piek op de Gentpoort tentoongesteld. Later kreeg hij wel een kapel in de Onze-Lieve-Vrouwekerk, waar hij begraven ligt.
De hertog werd pas onder voorwaarden vrijgelaten op 16 mei 1488. Hij moest de Vrede van Brugge ondertekenen, waarin hij de steden hun privileges teruggaf en beloofde te verzaken aan het regentschap. Maar hij zon op wraak en voerde strafexepedities uit in het Brugse Ommeland. Bovendien zou hij toen Brugge vervloekt hebben en de stad veroordeeld hebben tot het ‘ten eeuwigen dage’ houden van 52 ‘lanchalzen’ op de reien.
Legende
Dat laatste is fictie: deze legende ontstond pas in de 19de eeuw, er bestaat geen enkel historisch archief dat het dreigement van hertog Maximiliaan bevestigt. Daarop wees indertijd al de bekende Brugse kanunnik Duclos. Er waren al eeuwen voordien zwanen op de Brugse reien. De ‘zwanerie’ was een feodaal recht, onder toezicht van de Groot Zwanier. Het recht om zwanen te houden en te vangen was op verscheidene plaatsen uitgeleend, onder andere aan de Heren van Middelburg, Moerkerke, Assebroek, Tillegem. Of verkocht an de stad Brugge.
Op het schieten en roven van zwanen stonden in de middeleeuwen al boetes. De oudste ons bekende vermelding dat er zwanen op de Brugse wateren zwommen, dateert uit 1403. In sommige winters liet het stadsbestuur deze vogels uit het water halen. Deze karwei werd zoals ook nu nog verricht door de dienst ‘openbaar domein’: stadswerklieden die de straten en de waterlopen proper moesten houden. Zij houden nu nauwgezet in het oog of de resterende zwanen geen symptomen van de vogelgriep vertonen….
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
