Britse loopgraaf Yorkshire Trench & Dugout in ere hersteld: “Een uniek venster op ons oorlogsverleden”

De Britse loopgraaf Yorkshire Trench & Dugout, die zich pal in de Ieperse industriezone bevindt, is opnieuw toegankelijk. Het is de Brit John Morrison (63) uit Yorkshire die na een bezoek aan de verloederde site aan de alarmbel trok en een crowdfunding op poten zette. Ook het In Flanders Fields Museum (IFFM), Westtoer en Toerisme Vlaanderen staken een handje toe. “De prijs die we voor deze herstelling betalen is klein bier in vergelijking met de prijs die we voor onze vrijheid hebben betaald.”

Yorkshire Trench & Dugout werd in 1992 toevallig door een landbouwer ontdekt en gedeeltelijk opgegraven door de Diggers, een groep amateurarcheologen onder leiding van Patrick Van Wanzeele. “Net voor de uitbreiding van het industriegebied in 1998, vonden er verdere opgraving plaats”, zegt Stephen Lodewyck, directeur van Flanders Fields Museum. “Er werden ruim 200 lichamen geborgen in de omgeving en heel veel unieke artefacten vonden hun weg naar ons museum. In augustus 2002 restaureerden de Diggers ongeveer 70 meter van de loopgraaf en de ingangen van de dugout. De site, gelegen midden het industrieterrein, is eigendom van de stad Ieper.”

Ingestort

De laatste jaren verwaarloosde de plaats. Vorig jaar stortte zelf een deel van de ingangen in. “Toen ik hier een aantal jaren terug op battlefield tour kwam met militaire studenten, zagen we dat de site in slechte toestand was”, zegt John Morrison (63) uit Leeds. “De officier die toen met de groep mee op pad was, stelde voor om de site zelf op te knappen. Maar toen kwam corona en gingen de plannen niet door. Een vriend van mij, die archeoloog is, stelde voor om een crowdfunding op poten te zetten. Ik vond het onze plicht om dat te doen, niet enkel de Ieperlingen moesten hiervoor opdraaien, maar ook wij.”

De link tussen het geografische Yorkshire en de Yorkshire Trench in Ieper is de Britse 49ste Divisie, die afkomstig is uit dat deel van Engeland. De eenheid was in de tweede helft van 1915 actief in de regio. Daarnaast bood de loopgraaf toegang tot het ondergronds hoofdkwartier van het 13de en het 16de Bataljon Royal Welsh Fuseliers. Na de eerste fase van het grote Britse offensief werd de locatie verlaten.

Eer

“Het was echter niet gemakkelijk om het project rond te krijgen”, aldus John Morrison, die als burger voor het Britse leger werkt. Ook was John een reservemilitair die in Bosnië en Afghanistan diende. “Of het dankzij mij is dat de loopgraaf is gered? Ach, misschien een beetje. Het IFFM speelde volgens mij al langer met het idee om deze plek in ere te herstellen. Maar het was een eer om eraan mee te werken. Ik hou van deze site, het is een van de weinige plaatsen waar je nog een originele loopgraaf vindt. Dat ze midden een industrieterrein ligt, vind ik niet erg. Het is dankzij deze loopgraaf, dat het nieuwe er is kunnen komen.”

Om zijn project onder de aandacht te brengen, organiseerde John verschillende acties, zoals de Yorkshire Trench 110 mile run en een gesponsorde wandeling van Boulogne naar Ieper. Samen met zijn zoon hield John verschillende lezingen. Hun inspanningen bleven niet onopgemerkt: onder meer de BBC en The Yorkshire Post brachten het initiatief onder de aandacht. John slaagde erin om meer dan 17.000 euro te verzamelen voor het herstellen van de trench.

Crowdfunding

Daarnaast bleven het IFFM en de Vrienden van IFFM (VIFF) bleven niet bij de pakken zitten. Het VIFF organiseerde in 2022 een crowdfunding met steun van het Landschapsfonds van Regionaal Landschap Westhoek. Dankzij vele bijdragen werd er 10.000 euro verzameld voor de nodige herstellingswerken. Een bijkomende subsidie van 30.000 van Westtoer en Toerisme Vlaanderen zorgde voor een voldoende bedrag om mee aan de slag te gaan.

“Wanneer ik tegen mensen in Engeland sprak over het restaureren van de site, was hun eerste reactie: ‘mijn oom, mijn grootvader, mijn overgrootvader sneuvelde in Ieper.’ Het is een plek in ons collectief geheugen. Voor veel mensen was het geven van een donatie een manier om hun familielid te herdenken. Voor mij is het een krachtige reminder aan de prijs die we voor onze vrijheid betaalden.”

Extra steun

Het IFFM voerde, samen met een aantal partners, een grondige renovatie van de site uit. De trappenkokers werden vernieuwd en de infopanelen vervangen. Het tracé van de loopgracht werd hersteld. “De vernieuwing zorgt ervoor dat je als bezoeker de site opnieuw kan betreden en begrijpen”, zegt schepen Dimitry Soenen (N-VA). “Echter, steun blijft nodig. De loopgraaf uit 1917 is nog niet volledig hersteld. De afgebrokkelde zandzakjes beperken de toegankelijkheid. Deze renovatiewerken vereisen een budget van ongeveer 100.000 euro. Daarenboven moeten regelmatige onderhoudswerken voorkomen dat de toegankelijkheid opnieuw beperkt wordt. De VIFF lanceren daarom een nieuwe langdurige crowdfundingcampagne in samenwerking met de Koning Boudewijnstichting en het Streekfonds West-Vlaanderen. Het IFFM en de VIFF blijven zich, samen met John Morrison, inspannen om de belevingskracht en het voortbestaan van de site te kunnen verzekeren.”