Big Brother woont in Kortrijk: over de (on)zin van camerabewaking en anonieme data

De Kortrijkzaan wordt stevig in de gaten gehouden. Daarvoor zorgen de honderden camera’s in de straat. Maar er is nog veel meer. Een overzicht van hoe de stad het doen en laten van zijn inwoners volgt, en wie daar precies iets aan heeft.

Voor elke 370 Kortrijkzanen staat er nu één camera op het grondgebied van de stad. Onder ex-burgemeester Stefaan De Clerck (CD&V) waren er zes camera’s, intussen zijn er 210 publieke exemplaren in gebruik. De allereerste kwamen in de Zwevegemsestraat, op de Veemarkt, het Schouwburgplein en in de Kortrijkse uitgaansbuurt aan de Burgemeester Reynaertstraat.

Vandaag is de lijst met locaties eigenlijk te lang om op te sommen. Het cameraplan van de stad geeft 74 straatnamen aan waar telkens één of meerdere toestellen hangen. De overgrote meerderheid daarvan zijn vaste veiligheidscamera’s en vaste ANPR-camera’s (camera’s die nummerplaten automatisch herkennen, red.) . Ook ANPR-camera’s op politiecombi’s worden op dit moment onderzocht. Samengeteld gaat het om 188 exemplaren. Daar komen nog eens 14 vaste en twee mobiele flitscamera’s bovenop en is er de mogelijkheid om vijf tijdelijke sluikstortcamera’s, in beheer van afvalintercommunale Imog, te plaatsen. En sinds kort heeft de politiezone Vlas ook een eigen drone, met monteerbare mobiele camera.

Bodycams

Onder impuls van burgemeester Vincent Van Quickenborne (Open VLD, Team Burgemeester), vandaag minister van Justitie, is het cameranetwerk vooral in de binnenstad ferm uitgebreid. Zo ferm, dat oud-burgemeester De Clerck zich in de gemeenteraad in 2018 kantte tegen het installeren van nieuwe camera’s. Vooral die in het beschermd Begijnhof stuitten hem tegen de borst. “Daar zijn geen grote problemen met criminaliteit. Die camera’s zullen tot een inbreuk op de privacy van de bewoners leiden”, klonk het. Van stoppen wil het Kortrijkse stadsbestuur echter niet weten. Want de stadscoalitie van Open VLD (nu Team Burgemeester, red.) , Vooruit en N-VA investeert nog elk jaar 250.000 euro in camerabewaking.

Bovenop de vaste camera’s plant de politiezone Vlas ook nog de ingebruikname van bodycams, cameraatjes die politie-interventies filmen vanuit het standpunt van de agent. Die werden al eerder aangekondigd en er is budget – zo’n 10.000 euro – voor, maar op vandaag heeft de Vlas de bodycams nog niet.

Microfoontjes

Maar er is meer. In Kortrijk wordt er niet enkel gefilmd, het is de bedoeling om straks ook te luisteren. Het proefproject met geluidssensoren aan ANPR-camera’s dat Genk op dit moment uitrolt, wordt nauwlettend in de gaten gehouden door Vincent Van Quickenborne. “Hij was de enige burgemeester die ons effectief vroeg om onze resultaten te bezorgen”, stelt Genks burgemeester Wim Dries (CD&V). “Concreet krijgen we dankzij de geluidssensoren beter zicht op de zogenaamde patserwagens. Auto’s met luide uitlaten die in onze stad geregeld voor overlast zorgen.”

Voor alle duidelijkheid: gewone gesprekken die je op straat voert, zullen de cameramicrofoontjes niet kunnen registreren.

Beelden gebruikt

Maar verminderen al deze camera’s nu de criminaliteit? Met cijfers die het nut van de vele beveiligingscamera’s kunnen aantonen, waren zowel het stadsbestuur als de politie tot nu toe heel zuinig.

De documentaire ‘Privacy en ik’ van VRT-journalist Tim Verheyden brengt daar verandering in. Een gloednieuw evaluatierapport toont aan dat de afgelopen twee jaar in 30 procent van de dossiers van de afdeling lokale recherche gebruik gemaakt werd van camerabeelden. In bijna de helft van de gevallen gaat het om diefstallen. Daarna volgen drugsdelicten (41 procent) en dossiers rond geweld, verkrachtingen… (21 procent). Ook zogenaamde ‘virtuele patrouilles’, waarbij een bewakingsagent de live camerabeelden overloopt in een bepaalde volgorde, werpen volgens het rapport hun vruchten af. Het afgelopen jaar werden tijdens die patrouilles 133 incidenten opgemerkt. Al gaat niet altijd over criminaliteit, zo werden ook verkeersongevallen geregistreerd.

De ANPR-cameras, die nummerplaten kunnen herkennen, registreerden in februari 2021 alleen al 3.812.492 voorbijrijdende voertuigen. Exact 1.205 wagens deden alarmbellen afgaan omdat ze geregistreerd waren in één van de vier databases of ‘blacklists’ die de politie gebruikt, denk aan de lijst met Belgische gestolen voertuigen bijvoorbeeld. Maar op hoeveel van de meldingen ook effectief een combi afging en in hoeverre er boetes werden uitgedeeld of arrestaties werden verricht, is niet duidelijk. Het rapport legt ook de link met de dalende criminaliteitscijfers in Kortrijk. Maar het is zo goed als onmogelijk om een directe connectie met het aantal veiligheidscamera’s te leggen.

Anonieme data

Tot slot is er nog de wisselwerking met telecomoperator Proximus en de gegevens van betaalkaarten. Ook die koopt het Kortrijkse stadsbestuur aan, in functie van stadsmarketingcampagnes. Kostprijs: zo’n 30.000 euro per jaar. Die gsm-gegevens zijn volledig geanonimiseerd, maar geven de stad wel zicht op hoeveel mensen van waar en wanneer naar Kortrijk komen. Bovendien biedt de data van Maestro en MasterCard veel informatie over waar bezoekers geld bovenhalen.

Begin deze week kondigde schepen Vandendriessche een nieuwe tool aan, waar naast de marketingdienst van de stad ook retailers en koepelorganisaties als Unizo de verzamelde gegevens zullen kunnen raadplegen. Publiek is die tool niet, enkel de stad zal geïnteresseerde partijen vanaf mei toegang kunnen bieden tot het dashboard. (Annelies Nollet en Olaf Verhaeghe)