Wilfried Vandaele, N-VA-fractieleider in Vlaams Parlement: “Ik heb overwogen om ontslag te nemen”

Aan het stikstofakkoord wordt niet meer geraakt: dat is de stevige waarschuwing van Wilfried Vandaele aan het adres van de nieuwe Landbouwminister Jo Brouns. De N-VA-fractieleider in het Vlaams Parlement zet enkele puntjes op de i in dit pittige gesprek. Over het geld van de Boerenbond, het juridisch moeras van Ventilus en de nood aan een nieuwe fractieleider. Vandaele verklapt ook waarom hij twee maanden kwaad was op Zuhal Demir. Leest u vooral verder.

Wilfried Vandaele is fractieleider voor N-VA in het Vlaams Parlement én burgemeester van De Haan. We hebben afspraak bij hem thuis, in deelgemeente Vlissegem. Hij woont naast het ouderlijk huis dat vroeger een café was, De Meiboom. De tapbiljart, de toog en de stove zijn intact gebleven. Vanuit zijn bureau heeft hij zicht op de mesthoop van zijn buurman-boer. “En zeggen dat iedereen denkt dat ik wereldvreemd ben als het over landbouw gaat. Ja, ik ben een groene jongen, maar ik weet wat er leeft onder de boeren. Mijn moeder wou eigenlijk niet dat ik ging studeren. Ze wou dat ik het café overnam. Of dat ik voor de groendienst ging werken. (droog) Ik heb altijd het omgekeerde gedaan van wat dat brave menske wou.”

Het is Vandaele ten voeten uit. Een graaggeziene man in de Wetstraat met een aparte vorm van humor. Wat hij te zeggen heeft over het ontslag van Wouter Beke (CD&V)? “Ik was verrast en ik betreur het ook. Wij hebben dit niet gevraagd of gewild. (fijntjes) Wouter is een verstandige kerel, want hij heeft een tweede verblijf in De Haan. Ik heb hem een berichtje gestuurd dat we binnenkort eens moeten afspreken.”

Werd de ministerwissel doorgesproken met uw partij?

“Neen. De minister-president (Jan Jambon, red.) werd ingelicht, maar verder zijn dit persoonlijke beslissingen. Het zal u wellicht opgevallen zijn dat Wouter Jan uitdrukkelijk bedankt heeft in zijn afscheidsspeech. Dat wil iets zeggen.”

Intussen is er een nieuwe minister, Jo Brouns, en is Hilde Crevits bevoegd voor Welzijn. Wat betekent dit voor de werking van de regering?

“Weinig. Wie ook minister is, die zal altijd het regeerakkoord moeten uitvoeren.”

Feit is wel: uw twee coalitiepartners liggen murw op de grond. Zo kapot had u hen ook niet moeten maken, om de woorden van uw voorzitter Bart De Wever te gebruiken.

(droog) “Hebben wij hen kapot gemaakt? Neen, toch. Als een partij terrein verliest, dan heeft ze dat aan zichzelf te danken. Dat wij federaal stevig oppositie voeren: ja, natuurlijk! De regeringsvorming is niet verteerd, dat ga ik niet ontkennen. CD&V en Open VLD hebben hun woord gebroken. Je moet dan niet verwachten dat wij zoete broodjes gaan bakken. Maar op Vlaams niveau werken we wél goed samen.”

De Vlaamse regering is over halfweg. Hoeveel krijgt ze van u op tien?

“Ik ben altijd karig met punten en complimenten, ook voor mezelf. Ik zou ze een 6,5 geven. Als ze effectief uitvoert wat allemaal beslist is, dan verdient ze een onderscheiding. De coronacrisis was een moeilijke periode, maar de regering hangt goed aan elkaar en durft tenminste knopen doorhakken. Dat is een groot verschil met de federale regering.”

Is welzijn de achillespees aan het worden? We hadden al de wachtlijsten, de woonzorgcentra en nu ook de wantoestanden in de kinderopvang.

“Dat is een fout beeld. Het is wel zo dat elk drama in deze sector heel zichtbaar is. Als een kind sterft in de kinderopvang, dan moeten wij, politici, ons allemaal verantwoordelijk voelen. Zoiets grijpt naar de keel. Maar zeggen dat het allemaal fout loopt, klopt niet. Deze regering investeert wel degelijk historisch hoge bedragen in welzijn. Het probleem is dat er nooit genoeg geld zal zijn om iedereen te helpen. Je moet daar realistisch in zijn.”

Wat vindt u de belangrijkste realisatie van de regering?

(denkt na) “De milieudossiers die dit voorjaar afgeklopt werden: het stikstofakkoord en de betonstop. Weliswaar op voorwaarde dat ze ook uitgevoerd worden. Dat zijn dossiers die al tien, twintig jaar op de regeringstafel liggen. Veel ministers hebben daar hun tanden op stuk gebeten. Deze regering heeft eindelijk beslist.”

Bent u zeker? Open VLD en CD&V willen het stikstofakkoord herbekijken.

“Dat zal niet gebeuren. Het ergert mij dat ze het akkoord in vraag stellen. Ik heb ook al dingen tegen mijn gedacht moeten stemmen. Dat is eigen aan een coalitie. We gaan uiteraard het openbaar onderzoek afwachten, maar verder gaan we niet meer aan de fundamenten raken. (feller) Iedereen weet dat er te veel stikstof is in Vlaanderen en dat de landbouw de grote boosdoener is. Er moet dus iets gebeuren. Je kan daarover geen wollige verhalen blijven vertellen.”

Krijgt u geen boze boeren over de vloer?

“Over dit dossier nog niet, neen. Er zijn wel acties geweest aan het Vlaams Parlement. Ik heb ook begrip voor de zorgen van die mensen. Ik ben niet tegen de landbouw, hé. Ik wéét dat dit voor sommige boeren verschrikkelijk is. Maar politici moeten het algemeen belang voor ogen houden. Om 22.000 bedrijven te redden, moeten er 41 sluiten. We gaan die bovendien keurig vergoeden. Het alternatief was een vergunningenstop. Dat zou pas pijn gedaan hebben.”

De paters van Averbode spreken over contractbreuk.

“Ik vind dat geen goede case. Dat is misbruik van emoties. Ik hoor zelfs zeggen dat ze geen abdijkaas en bier meer zullen kunnen maken. Sorry, maar de kaas wordt hier gemaakt, in West-Vlaanderen, door Milcobel. En het bier wordt in Melle gebrouwd. Men wist wel degelijk dat dat kwetsbaar gebied was, ook toen in 2015 een vergunning aangevraagd werd voor een uitbreiding van 100 naar 267 runderen.”

De Boerenbond roept de boeren op om naar de rechtbank te stappen. Wat vindt u daarvan?

“Je kan je vragen stellen bij de rol van de Boerenbond. Daar werken nochtans ook verstandige mensen die weten waarover het gaat. Toch lijken ze te doen alsof er niets aan de hand is, alsof het allemaal te vermijden is. Ik denk dan: neem ook eens maatschappelijke verantwoordelijkheid op.”

Er zijn er die zeggen dat de Boerenbond te machtig is.

(fijntjes) “Ze is heel rijk, en dikwijls zijn rijken heel machtig. De Boerenbond zit op een berg geld, op 4,2 miljard euro. Dat betekent dat ze ook haar eigen belangen heeft. Het verbaast mij soms dat de boeren dat zelf niet inzien.”

Er ligt nog een bommetje onder de regering: Ventilus. Wordt ook dat een juridisch moeras?

“Ik vrees van wel. Veel West-Vlamingen zijn daar bezorgd over. Zuhal Demir (bevoegd minister, N-VA, red.) staat voor een moeilijke beslissing. Enerzijds moet zij tegemoetkomen aan die zorgen, anderzijds mag de energiefactuur niet omhoog.”

Wat zou u doen?

“Ik ben geen minister. Godzijdank. (lacht) Ik verkies de ondergrondse oplossing omdat dat finaal het snelst gerealiseerd zal kunnen worden. Als je kiest voor bovengronds, mag je procedures verwachten, en dus een juridisch moeras. De mensen die bezig zijn met het verzet, zijn geen dommeriken, hoor.”

Ondergronds zal vijf miljard euro meer kosten, liet netbeheerder Elia al noteren. Dat is voor de factuur van de burger.

“De vraag is of die cijfers kloppen. Elia is rechter en partij in deze. Ik zou daar liever eens een objectieve berekening van zien.”

Intussen ligt ook Oosterweel weer stil, om maar te zwijgen over het nieuwe voetbalstadion van Club Brugge. Wat is dat toch in Vlaanderen?

(blaast) “Ik weet het. Het is ook lokaal een probleem. Er zijn soms dossiers die twintig jaar aanslepen. Ik ben grote voorstander van inspraak, maar het mag niet uitzichtloos worden. Maar wat is de oplossing? Het is niet eenvoudig. Ik had eens een Chinese delegatie op bezoek. Als ze daar een stuwdam bouwen en ze moeten dorpen ontruimen, dan laten ze weten aan de inwoners dat ze moeten verhuizen. That’s it. Zo gaat het daar. Dat is ook geen goed model, zeker?” (grijnst)

Welke minister krijgt van u de grootste pluim?

“Eén iemand? Dan zal ik Zuhal Demir noemen. Zij is het thema natuur echt op de kaart aan het zetten. Dat doet mij als groene jongen plezier. Ze doet dat op haar eigen manier en dat zorgt ervoor dat ze ook effectief ergens geraakt. Let wel: ik ben kwaad geweest op haar. Vreselijk kwaad. Dat was vorige zomer, toen ze een onderzoekscommissie vroeg over PFOS. Dat was not done. Ik stond daar als fractieleider met de broek op de enkels. Als je in een coalitie zit, moet je loyaal zijn. Wat zij toen deed, was tegen alle afspraken in. Ik heb twee maanden niet met haar willen praten.”

Het verrast mij dat u dat zegt. Is het intussen uitgepraat?

“Neen, uitgepraat is het niet. Maar het is wel weer koek en ei tussen ons. Zo gaat dat in de politiek. Op een bepaald moment moet je die knop weer omdraaien. (even stil) Ik ben iemand die veel belang hecht aan loyaliteit. Ik heb zelfs overwogen om ontslag te nemen als fractieleider.”

Wat u niet gedaan hebt.

“Neen. (denkt na) Het was eigenlijk nooit mijn idee om fractieleider te worden. Ik was eindelijk burgemeester en ik wou me daarop focussen. Het was Bart (De Wever, red.) die mij overtuigde. Hij wou iemand met ervaring. We zaten toen ook middenin de federale regeringscrisis. Dus oké, ik wou het wel tijdelijk doen. Maar dan kwam corona en ik bleef zitten. Maar vandaag zitten we in een nieuwe fase. Het is tijd om te kijken hoe we naar 2024 stappen, volgens mij.”

Is dit uw afscheidsinterview, meneer Vandaele?

“Neen, dat niet. Ik blijf parlementslid tot het einde van de legislatuur. Bovendien bent u ook daarna altijd welkom voor een interview. (lacht) Het is wel tijd voor een switch als fractieleider. Het is tijd dat er een jonger iemand overneemt. Ik wil me focussen op De Haan en op het regulier parlementair werk zoals de bedoeling was.”

Dat betekent dat N-VA opnieuw een West-Vlaams boegbeeld verliest.

“Ik zou mezelf geen boegbeeld noemen. Je kan ook niet zeggen dat een Vlaams fractieleider echt zichtbaar is. En maar goed ook. Ik pluis elke dag de kranten uit in de hoop dat ik er niet in sta. Want als ik erin sta, is het omdat er zever is.” (lacht)

Wil u nog een legislatuur als burgemeester?

“Ja, dat is mij gevraagd door onze groep. Ik heb gezegd dat ik de lijst nog eens wil trekken.”

En het parlement?

“Neen, dit is mijn laatste legislatuur. Ik wil me na 2024 volledig focussen op De Haan.”

Ik wou u nog vragen voor welke minister u het meest kritisch bent.

“Ik ga hier mijn joker inzetten. Je ziet: ik ben loyaal, hé.” (grijnst)

Ik dacht dat u Bart Somers (Open VLD) zou noemen. Is hij niet te voortvarend in het fusiedossier? Zie wat in Mechelen gebeurd is.

“Mechelen is zijn stad, ik ga me daar niet in moeien. Ook mijn partij is voorstander van fusievorming, maar wij willen geen verplichting. Je merkt dat kleinere gemeenten, en De Haan is daar één van, niet meer in staat zijn om alle taken behoorlijk te vervullen. Waarom? Omdat de regelgeving complexer wordt, omdat het takenpakket uitgebreider wordt, noem maar op. We moeten daar dus ook over nadenken. Ik heb al een ballonnetje opgelaten richting Zuienkerke.”

De Haan en Zuienkerke tellen samen amper 15.000 inwoners. Somers wil grotere entiteiten.

“Dan zouden wij al naar Oostende moeten kijken. Daar heeft niemand zin in. Het is gevoelige materie, hoor. De fusie van 1976, tussen De Haan, Vlissegem en Klemskerke, is hier nog altijd niet verteerd. Dat wil iets zeggen. Er zijn trouwens twee bewegingen bezig die helaas niet altijd dezelfde richting uitgaan: enerzijds de regiovorming, anderzijds de fusievorming. Dat is een aandachtspunt. Enfin, de volgende legislatuur belooft heel boeiend te worden.”