De sloop van het zwembad Ter Leie in Wervik komt steeds dichterbij. Volgens burgemeester Youro Casier zou de sloopvergunning goedgekeurd moeten worden op het schepencollege van 3 of 17 juli. Data waar de voor- en tegenstanders van de sloop met argusogen naar uitkijken.
“Mijn vader maakte dit toen hij net in pensioen was. Hij schilderde het vóór Wervik, de stad waarin hij altijd gewoond had.” Het zijn de woorden van Frederik Cnockaert, zoon van wijlen Lucien Cnockaert, de architect van het Wervikse zwembad, over de met aquarel ingekleurde pentekening van het vooroorlogse Wervik. Lucien stierf in februari 2022, en sindsdien strijdt zijn zoon voor het behoud van het zwembad Ter Leie. Hij zette al drie petities op poten. We ontmoetten Frederik in zijn kunstatelier Kerat in de Hoogweg.
Jeugdherinneringen
“Hij baseerde zich enkel en alleen op zijn jeugdherinneringen. Wervik zoals hij het als jonge gast had ontdekt. Wanneer het af was, trok hij naar het stadhuis om het te schenken aan de stad. Het stadsbestuur lachte mijn vader in zijn gezicht uit. Ze zouden het weggooien. Mijn vader was een trots man. Hij was in zijn eer gekrenkt. Sindsdien werd hij een kluizenaar. Mijn vader sloot zich hier op en maakte van zijn domein zijn paradijs.” Lucien Cnockaerts andere pronkstuk, het gebouw Ter Leie, dreigt ondertussen te verdwijnen. Schepen van Sport Geert Bossuyt (Vooruit) verklaart de beslissing van het stadsbestuur. “De kosten waren de laatste jaren veel te hoog opgelopen. Door de stijgende energieprijzen hadden we de laatste drie jaar zo’n 750.000 à 800.000 euro verlies per jaar. De financiële situatie liet het niet meer toe. Wij komen bovendien amper in aanmerking voor subsidies doordat we een grensgemeente zijn.”
(lees verder onder de foto)
Frederik Cnockaert is niet blind voor de argumenten van het stadsbestuur: “In mijn eerste petitie pleitte ik nog voor het behoud van het gebouw als zwembad. Nu, ik weet ook wel dat dat financieel niet meer ging. In mijn andere petities peilde ik dus naar alternatieve invullingen. Daar kwam van alles uit: een skatepark, expositieruimte of een evenementenhal. Ik wil gewoon dat dit brutalistische meesterwerk kan blijven bestaan, ongeacht de invulling ervan.” Het gebouw Ter Leie is een herinnering aan de modernistische stroming van het brutalisme, binnen de architectuur. De stroming wordt gekenmerkt door vaak grote blokvormige structuren van ruw onafgewerkt gewapend beton of metselwerk. Door het bombastische, soms intimiderende voorkomen is het brutalisme vooral ingezet voor grote openbare gebouwen. De stroming kende zijn hoogtepunt tussen de jaren 50 en de jaren 80 van de twintigste eeuw.
Alternatieven
Frederik Cnockaert en de Wervikse oppositie betreuren het gebrek aan liefde voor kunst en creativiteit bij het stadsbestuur: “Ze hebben nooit nagedacht over een herbestemming. Ik heb contact gehad met mensen uit het stadsbestuur, maar die namen me nooit serieus.” Oppositiepartij Team2030, voordien bekend als de Stadslijst, is dezelfde mening toegedaan. Bart Pynket, een van de kopstukken van Team2030 en voor het ontstaan van het kartel tussen Open VLD, Groen en Positief Project lijsttrekker van die laatste partij, verklaart: “Er is niet gezocht naar alternatieven. De focus lag telkens op een afbraak. Nochtans kon het initiatief van Frederik Cnockaert wel tot waardige alternatieve leiden. Let op: we zijn niet tegen een afbraak, maar dat moest gewoon de laatste optie zijn. Wij hebben nu niet het gevoel dat alle opties grondig overwogen zijn.”
“De stad heeft nooit nagedacht over een andere invulling van het zwembad” – Frederik Cnockaert (zoon van architect Lucien Cnockaert)
Sanne Vantomme, voorzitter van de Wervikse N-VA, snapt de kritiek, maar is milder voor het stadsbestuur: “Ook wij vinden het jammer dat het gebouw verdwijnt. Volgens het schepencollege heeft het gebouw geen “significante erfgoedwaarde” en wordt het daarom niet beschermd. Ik hoor echter een ander verhaal van het kabinet van Minister van Onroerend Erfgoed Diependaele. Hij vindt de site wel waardevol genoeg, maar zal het niet laten erkennen als cultureel erfgoed om de plannen van het Wervikse stadsbestuur niet te dwarsbomen (er komt een nieuwe stadshal op de plaats waar het zwembad momenteel staat, red.).”
Zwemclub
Vantomme geeft aan de keuze te snappen doordat de kosten zo hoog waren opgelopen. Het koste ondertussen bijna een miljoen euro per jaar om Wervik van een zwembad te voorzien. De gemeente voorziet nu wel een goedkopere toegang voor Wervikanen in Menen en Komen. Els Seys, destijds ondervoorzitster van de Wervikse zwemclub, vindt die zoektocht naar alternatieven wel positief, maar legt uit waarom de zwemclub toch de boeken toedeed: “We kregen de mogelijkheid om op zaterdag in het zwembad van Komen tussen 12 en 14 uur verder te doen. Dat was praktisch onhaalbaar. We zouden de duur van onze training met de helft moeten inperken. En je kan toch ook niet meer spreken van de Wervikse zwemclub als die doorgaat in Komen? Het is jammer, maar het is niet anders.”
Het stadsbestuur had weet van slechts één enkel iemand die om culturele redenen bezwaar heeft tegenover de sloop. Dat is Frederik Cnockaert. “We hebben contact gehad via mail. Ik begrijp de petitiemaker (Frederik Cnockaert, red.). Het is voor hem een emotionele zaak. We moeten echter realistisch zijn. Het zwembad was gewoon te duur.”
Op de vraag of Bossuyt het spijtig vindt dat het brutalistische gebouw verdwijnt, is hij eerlijk: “Ik vind het ook erg jammer, al ben ik niet per se een kunstliefhebber.”
Internationaal
Frederik zelf ontkent de bewering dat hij de enige is die de sloop betreurt. Hij krijgt wekelijks bericht van bezorgde mensen, uit Wervik en daarbuiten, die treuren om het nakende verlies, zegt hij. “Onlangs kreeg ik zelfs een mail van iemand uit Rusland die foto’s wilde nemen van het zwembad. Ik heb ook geregeld kunstliefhebbers van Antwerpen en Brussel aan de telefoon die me steunen in mijn strijd. In Wervik leeft het minder, of misschien zelfs helemaal niet. De Wervikanen waren aanvankelijk ook geen liefhebber van Ter Leie. Hij maakte een groots ontwerp in de jaren 60, maar mocht zijn oorspronkelijke project niet uitvoeren. Het was megalomaan. Na de vele compromissen die werden gesloten, kwam het huidige zwembad uiteindelijk uit de pijplijn. Eens het gebouwd was, begin jaren 80, vonden de Wervikanen dat het getuigde van hoogmoed. Zelfs het afkooksel van het oorspronkelijke ontwerp was te groots. Dat men het lelijk noemde, vind ik goed. Kunst is communicatie. Kunst moet iets in vraag stellen en de meningen verdelen.”
Bescheidenheid
Bart Pynket van Team2030 erkent alleszins het gebrek aan liefde voor cultuur bij het stadsbestuur: “Niemand in dit stadsbestuur heeft er kaas van gegeten. We hebben al weinig van ons erfgoed over in Wervik. Doen we wel genoeg om ons erfgoed in ere te houden? Ik denk dat we binnen een tiental jaar spijt zullen hebben van de keuze om dit brutalistische gebouw te slopen.” Adriaan Linters, voorzitter van de Vlaamse Vereniging voor de Industriële Archeologie, ziet dit niet als een Werviks, maar als een Vlaams fenomeen: “Wij hebben in Vlaanderen geen erfgoedcultuur. De intergemeentelijke erfgoeddienst doet weinig en onderneemt geen stappen om de burger te informeren. Ik ben zelf vaak in Catalonië en daar komen de mensen op straat om de bescherming van gebouwen te eisen. Het zwembad van Wervik zou in Catalonië al lang beschermd zijn.”
Geen enfant terrible
Linters vindt dat Frederik eigenlijk nog te braaf is geweest. “De strijd kan niet gewonnen worden op Facebook,” zegt hij. “Frederik zou een bezwaar moeten indienen eens de sloopvergunning tot stand gekomen is.” Volgens burgemeester Youro Casier (Vooruit) moet het schepencollege van 3 of 17 juli de sloopvergunning goedkeuren. “Dat is wel nog voorwaardelijk. We zijn ook nog afhankelijk van de externe adviezen die moeten bezorgd worden, maar 18 juli is de uiterste beslissingsdatum.”
Eens dat gebeurd is, zijn er nog 30 dagen waarop er bezwaar kan worden ingediend bij de Bestendige Deputatie. Frederik denkt er voorlopig niet aan om dat te doen. “Ik wil momenteel geen bezwaar meer indienen. Het is voor mezelf beter dat ik me bij de situatie neerleg. Ik wil me niet te lastig opstellen ten opzichte van het stadsbestuur. Ik ben geen enfant terrible”, besluit hij zijn relaas.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
