De schulden van de Vlaamse steden en gemeenten zijn voor het eerst sinds 2013 gestegen. De buffers van lokale besturen kregen een ongekende klap met een schuldenberg van maar liefst 8,4 miljard euro, zo’n 250 miljoen meer dan het voorgaande jaar. Deze bevindingen komen voort uit een grondige analyse van de jaarrekeningen bij het Vlaams Agentschap Binnenlands Bestuur die De Tijd kon inkijken. Koploper in dit verhaal is Middelkerke met een schuldenlast van 4.047 euro per inwoner.
De toenemende schulden kunnen worden toegeschreven aan een opeenvolging van crisissen en een investeringsspurt in aanloop naar de lokale verkiezingen van 2024. Deze factoren hebben geleid tot een aanzienlijke stijging van de schuldenlast van de Vlaamse steden en gemeenten, inclusief de OCMW’s. Opmerkelijk is dat de helft van de gemeenten een schuld heeft van minstens 960 euro per inwoner, wat aantoont dat geen enkele gemeente geheel schuldvrij is. Echter, de titel van ‘schuldenkampioen’ gaat naar Middelkerke, waar de schuldenlast per inwoner maar liefst 4.047 euro bedraagt.
Financiële gezondheid
Ondanks deze zware schuld heeft de gemeente een opmerkelijk hoge autofinancieringsmarge, wat cruciaal is voor de financiële gezondheid van een lokaal bestuur. De autofinancieringsmarge is een belangrijke indicator die aangeeft hoeveel geld er na reguliere werking en leningaflossingen overblijft voor nieuw beleid of het aangaan van nieuwe schulden. Met andere woorden, zolang de autofinancieringsmarge positief is, kan een lokaal bestuur zijn financiële verplichtingen nakomen en tegelijkertijd nieuwe initiatieven ontplooien.
De schuldenlast van Middelkerke is sedert Jean-Marie Dedecker aan de macht is, enorm toegenomen. “Wat niet onlogisch is, want de gemeente neemt naast enkele grote investeringen in haar openbaar domein zoals onder andere de zeedijkvernieuwing in Westende-Bad ook de bouwkost voor het nieuwe casino voor haar rekening. Door de moeilijke economische omstandigheden waarin het project wordt gerealiseerd is de kostprijs voor het casino met 30 procent toegenomen, van 48 miljoen euro naar 62 miljoen euro. De prijsstijgingen voor bouwmateriaal ten gevolge van de energie- en Oekraïnecrisis en de opeenvolgende loonindexaties dienen door de gemeente ten laste worden genomen”, verduidelijkt de burgemeester.
Concessievergoeding
Geen nood, volgens Dedecker, want de bouw van het casinoproject weegt wel op de totale schuld van de gemeente, maar wordt niet gefinancierd door belastingen of andere retributies. “De verschillende uitbaters die actief zullen zijn in het nieuwe casino betalen jaarlijks een gezamenlijke concessievergoeding tussen 2,6 en 2,7 miljoen euro over een looptijd van 30 jaar”, zegt hij. “Deze jaarlijkse inkomsten lopen evenwijdig met de jaarlijkse aflossing van de schuld voor het project. De gecumuleerde concessievergoeding van 78 tot 81 miljoen euro overstijgt zelfs de totale kost voor het project. De concessievergoeding is bovendien onderhevig aan een jaarlijkse indexatie op basis van de gezondheidsindex en zal dus jaar na jaar verder toenemen. Vergelijk het met een woonkrediet, de bank zou geen enkel gezin een lening geven om een woning te bouwen als de aflossingen niet gewaarborgd worden door voldoende aangetoonde inkomsten.”
Personenbelasting
Middelkerke heeft op dit moment de grootste schuld per inwoner van Vlaanderen. Dit ratio voor een kustgemeente afzetten tegenover de rest van Vlaanderen geeft een vertekend beeld van de spreiding van de schuld over de inkomsten. Kustgemeenten hebben namelijk een veel bredere fiscale basis om dergelijke schulden te dragen dan een hinterlandgemeente of -stad. “Onze gemeente heeft in 2022 40 miljoen euro aan fiscale ontvangsten verworven. Slechts 1/3 van deze belastingen wordt door de eigen inwoners gedragen onder de vorm van de aanvullende personenbelasting, opcentiemen op de onroerende voorheffing en de milieubelasting”, is de uitleg van schepen voor financiën Tom Dedecker.
“De overige 2/3 zijn belastingen die voortvloeien uit het toeristisch weefsel in de gemeente, namelijk de belasting op de tweede verblijven, de opcentiemen op de onroerende voorheffing die geheven worden op vakantiewoningen en de belasting op de exploitatie van de toeristische logies. Meer zelfs, de aanvullende personenbelasting werd door het huidige bestuur de voorbije jaren teruggebracht van 5 procent naar 3 procent waardoor de bijdrage van de eigen inwoners afnam.”
Kusttoerisme
“De conclusie mag dus geenszins zijn dat de inwoner opdraait voor de hoge schuldgraad, maar dat Middelkerke als kustgemeente een veel hoger schuldratio per inwoner kan dragen omwille van de inkomsten die voortvloeien uit het kusttoerisme. Deze omvatten naast de belastingen onder andere ook de concessievergoedingen van het casino”, is het besluit van burgemeester Jean-Marie Dedecker.
Al met al is het aanpakken van de schuldenkwestie een uitdaging die vraagt om een combinatie van verantwoordelijk financieel beheer, investeringen op basis van noden en mogelijkheden en het vermijden van onnodige risico’s. Enkel zo kan het bestuur haar cruciale rol als dienstverlener en beleidsmaker voor de Middelkerkse gemeenschap blijven vervullen.
Scherpe kritiek van Open VLD
Open VLD Middelkerke reageert op de verontrustende schuldenlast van 4.047 euro per inwoner, waardoor Middelkerke de grootste schuldenlast van heel Vlaanderen heeft. Gemeenteraadslid Franky Annys (Open VLD) benadrukt dat de cijfers zorgwekkend zijn, vooral omdat de autofinancieringsmarge niet zo gunstig is als in de vorige beleidsperiode. Hij wijst op een boekhoudkundige truc, waarbij de verkoop van garage Omnia is gebruikt om de begroting en zo de autofinancieringsmarge kunstmatig te verbeteren.
Momentopname
Onder het vorige bestuur was de schuld per inwoner gedaald tot een relatief lage 2.075 euro, maar volgens het recente rapport verschenen in De Tijd is de schuld gestegen naar 4.047 euro per inwoner. De oppositie waarschuwt dat deze schuld slechts een momentopname is, en dat er tegen eind 2024 mogelijk nog een grotere schuldenlast zal zijn.
Een van de belangrijkste punten van kritiek is de manipulatie van de autofinancieringsmarge, waarbij de inkomst van de verkoop van garage Omnia aan een niet realistische prijs wordt begroot. Dit zorgt ervoor dat de financiële situatie er beter uitziet dan het in werkelijkheid is. Bovendien heeft het bestuur de bouw van het nieuw gemeentehuis uitgesteld wegens een gebrek aan budget, maar keurde het wel een hoogbouw project rond het bestaande gemeentehuis goed. Hierdoor zal het MAC (het aangrenzende administratief centrum) tegen de vlakte moeten en zal het volgende bestuur verplicht worden een nieuw gemeentehuis te bouwen, wat de schuldenlast verder zal verhogen.
Belastingdruk
Een ander punt van kritiek is de bewering van de burgemeester dat de belastingdruk niet is verhoogd. Open VLD stelt dat hoewel één gemeentebelasting lichtjes is verlaagd (de personenbelasting is van 5% naar 3% gebracht), tal van retributies, belastingen en taksen juist zijn verhoogd. De belofte om de personenbelasting naar 0% te brengen is nog steeds niet waargemaakt. Bovendien twijfelt de oppositie aan de begrootte inkomsten van het nieuwe casino, aangezien 30 jaar een lange tijd is om op te vertrouwen.
Investeren en renoveren
Open VLD benadrukt dat het belangrijk is om te blijven investeren en innoveren. “Op je eieren blijven zitten is niet goed, stilstaan is achteruit gaan. Net zoals in een bedrijf moet je blijven investeren en innoveren. Je kan inderdaad geen omelet bakken zonder eieren te breken, maar windeieren leggen daarentegen is iets wat wij met zijn allen hier in Middelkerke best kunnen missen”, zegt Franky Annys.
“Wij hebben het gevoel dat wij met dit huidige bestuur op een financiële zeepbel zitten. Niemand hangt graag aan bretellen te spartelen, laat staan aan een zijden draadje. Het nieuwe casino is nog niet geopend, maar onze burgemeester is nu reeds aan het gokken met de centen van de Middelkerkse belastingbetaler”, luidt het. (PG)
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
