Lokale verkiezingen veranderen: stemmenkampioen sowieso burgemeester, opkomstplicht afgeschaft

De Vlaamse regering heeft vrijdag een ingrijpende hervorming van de lokale verkiezingen goedgekeurd. De opkomstplicht valt weg, de invloed van de lijststemmen verdwijnt en er komt ook een meer rechtstreekse verkiezing van de burgemeester. De nieuwe regels gaan in bij de eerstvolgende gemeente- en provincieraadsverkiezingen in 2024.

De lokale verkiezingen van 2024 zullen er voor een groot stuk anders uitzien dan we gewoon zijn. Dat heeft de Vlaamse regering vrijdag beslist. Een van de meest ingrijpende veranderingen is de afschaffing van de opkomstplicht. Burgers zijn dus niet langer verplicht om te gaan stemmen bij de volgende gemeente- en provincieraadsverkiezingen. Voor de Vlaamse, federale en Europese verkiezingen blijft de opkomstplicht voor alle duidelijkheid wél behouden.

Verder verdwijnt ook de invloedrijke rol van de lijststem. Wie nu een hoge plaats op de lijst krijgt maar iets minder voorkeurstemmen kreeg dan een partijgenoot, mag putten uit de lijststemmen om verkozen te raken. Vanaf 2024 valt dat systeem weg en worden de kandidaten met de meeste voorkeurstemmen ook effectief verkozen, ongeacht hun plaats. Op die manier wil de Vlaamse regering de kiezer meer gewicht geven en moet de macht opschuiven van de partijen naar de burgers.

Stemmenkampioen

Tot slot komen er ook quasi rechtstreekse burgemeestersverkiezingen. Bij de volgende lokale verkiezingen wordt de man of vrouw met de meeste stemmen bij de grootste meerderheidsfractie automatisch burgemeester. Dat betekent dat de stemmenkampioen van de partij met de meeste stemmen in de meerderheidscoalitie de sjerp mag aanmeten.

Vlaams minister van Binnenlands Bestuur Bart Somers (Open VLD) juicht de hervorming toe en noemt vrijdag 30 april een hoogdag voor de lokale democratie. “Over het afschaffen van de opkomstplicht spreken we al sinds de oprichting van mijn partij”, klinkt het. “Vandaag voeren we het effectief uit en zullen de kandidaten in de toekomst de burger moeten overtuigen om te stemmen. Dat zal leiden tot een versterkt debat. De kiezer zal niet stemmen omdat hij moet, wel omdat hij wil. Dat we ook de macht van de partijen meer bij de kiezer leggen, is bijzonder belangrijk. Minder particratie, meer democratie.”