De kaarten van het weerstation KMI liegen er niet om. Volgens de droogte-index is het in de Westhoek en in het IJzerbekken zeer tot uiterst droog op dit moment. En de voorspellingen voor de komende twee weken brengen geen beterschap. “De afgelopen maanden heeft het amper geregend en met deze hitte droogt de bodem alleen maar verder uit.”
Sinds 1 april kampt de Westhoek al met een neerslagtekort. “Voor het IJzerbekken is de situatie zeer extreem op dit moment. Daar zien we een neerslagtekort van 300 mm tot zelfs plaatselijk 330 mm. Dat wil zeggen dat er dit jaar 300 liter minder neerslag is gevallen per vierkante meter dan gemiddeld”, zegt professor Patrick Willems, hydroloog bij de KU Leuven.
“IJzerbekken is de eerste regio die in de problemen komt bij droogtes”
“Het afgelopen half jaar hebben we nog maar 230 mm neerslag gehad. Normaal krijgen we in Vlaanderen gemiddeld 800 liter neerslag per vierkante meter op een jaar. Het IJzerbekken heeft daar nu al een derde van misgelopen. Op de kaarten van de droogte-index zie je in de Westhoek een duidelijke donkerbruine vlek, de droogste regio van Vlaanderen op dit moment. Het is echt verschrikkelijk hoe hard en vlug de bodem is uitgedroogd. En dat wordt met de dag erger”, vertelt Pieter-Jan Tallieu van Zuidijzerpolder aangedaan.
In juli heeft het nog hevig geregend in de regio van Watou, maar veel is daar helaas niet meer van te zien. “Het was zo’n intense bui dat het water niet kon doordringen in de bodem en is weggevloeid naar de IJzer. Tijdens droge periodes zoals nu hebben we voor het waterpeil van de IJzer een marge afgebakend tussen 3 en 3,14 meter. In juli is het waterpeil al even onder 2,90 meter gedoken. Maar door die felle onweersbui in Watou is het debiet van de IJzer net iets bijgevuld. Maar ondertussen drogen alle zijlopen van de IJzer langzaamaan uit”, gaat Tallieu verder.
Zeer kwetsbaar gebied
Volgens hydroloog Willems is de droogte een grote en ook terechte zorg voor het IJzerbekken. “Twee jaar geleden hebben we daar de waterbalans onderzocht. We kunnen concluderen dat het IJzerbekken de eerste regio in Vlaanderen is die in de problemen komt bij droogtes. Het grondwater is er beperkt. Het water van de IJzer ook, want er komt bijna geen water meer binnen via rivieren vanuit Noord-Frankrijk, waardoor het waterpeil er al vlug te laag staat. En in die streek moet je niet gaan rekenen op andere rivieren om water toe te voeren. Daardoor moet je heel snel volledig overschakelen op reserves.”
Daarbovenop heb je in het IJzerbekken ook nog eens het probleem van de verzilting. “Aan de ene kant van de bodem oefent het zoute water van de zee een sterke druk uit. Normaal is er voldoende zoet water aan het oppervlak in het binnenland om een tegendruk te bieden. Maar als we zo weinig neerslag hebben als dit jaar is er gewoon niet genoeg water voor die tegendruk. Dan kan het zoute water langzaamaan binnensijpelen. Nu zien we dat jaar na jaar terugkeren en ook steeds langer. Er zit dus nog water in de IJzer, maar het heeft geen goede kwaliteit en is te zout om verder te verspreiden. Zolang het ook niet voldoende regent, kunnen we het water vanuit de IJzer niet lozen naar de zee om van die verzilting af te geraken”, zegt Tallieu.
Uiteindelijk is het IJzerbekken ook een streek die op economisch vlak sterk afhankelijk is van water. “Je hebt er onder andere de vele landbouwers, die aan groenten- en akkerteelt doen en een voedingsindustrie, die zeer intensief water gebruikt. Daarnaast heb je ook nog enkele textielbedrijven in de buurt, die voor hun productie op water rekenen. Als we in de toekomst nog veel droogtes krijgen, kan het gebeuren dat bepaalde bedrijven door een tekort aan water de deuren tijdelijk zullen moeten sluiten. Het IJzerbekken is dus de meest kwetsbare regio voor droogtes in Vlaanderen”, zegt professor Willems.
Uitgedroogd moeras
Deze langere periode van droogte is zeer zwaar voor het natuurgebied De Blankaart, dat normaal bestaat uit moerassen en plassen. “De waterstand in De Blankaart staat nu 45 centimeter onder het streefpeil tijdens de zomer. De voorbije zomers kwamen we daar ook dicht bij in de buurt. Maar toen keerde de situatie zich telkens om door neerslag. Nu hebben we nog altijd warme temperaturen en geen of nauwelijks neerslag in het vooruitzicht. Het zal dus alleen maar erger worden”, vertelt Tallieu.
“Een moerasgebied begint bijna een zeldzaamheid te worden onder de natuurgebieden”, klinkt het bij Guido Vandenbroucke, conservator van De Blankaart. “De afgelopen jaren hebben we verschillende inrichtingswerken gedaan om ervoor te zorgen dat het water altijd kan blijven staan. We hebben verschillende draszones en moerasplassen, die normaal heel het jaar door nat blijven en onder water staan zodat de dieren er hun voedsel kunnen zoeken. Maar zoals je ziet, zijn die nu volledig uitgedroogd. We zitten met de handen in het haar. Dit is voor ons heel pijnlijk. We hopen vooral dat we de komende weken gespaard blijven van botulisme. Dat is een ziekte in het water, die voorkomt bij laag waterpeil in combinatie met zeer warm weer en die ook nog eens zeer dodelijk is voor vogels. Dat zou voor ons een echte ramp zijn.”
Reserves
Niet alleen de natuur lijdt eronder, maar ook voor de mensen is de situatie bij dergelijke droogtes precair. De Watergroep moet dit jaar opnieuw het waterspaarbekken van De Blankaart aanspreken voor hun waterproductie. “Sinds midden jullie gebruiken we geen water meer van de IJzer”, vertelt Tine Vandermeersch, woordvoerster van De Watergroep. “Het debiet in de rivier is momenteel te laag en het water zelf heeft ook een te hoog zoutgehalte om te kunnen zuiveren. Dat is zeker niet uitzonderlijk, ook in andere jaren stoppen we meestal in de maanden juni, juli of augustus met innemen van water. Nu gebruiken we ruw water van onze reserves in het waterspaarbekken, waar in totaal 3 miljard liter water in kan. Het waterpeil in het waterspaarbekken staat vandaag op 3,11 meter van de totale capaciteit van 5,20 meter.”
Water bufferen
Om het IJzerbekken bestand te maken tegen droogtes zullen er in de komende jaren enkele maatregelen moeten genomen worden om de watervoorziening beter te regelen. “Het zal van levensbelang zijn om het regenwater beter vast te houden en niet zomaar naar zee te laten lopen. De afgelopen decennia was het de prioriteit in Vlaanderen om het water zo vlug mogelijk af te voeren. Maar nu zullen we dat dus moeten omkeren”, zegt Patrick Meire, professor Waterbeheer aan de Universiteit Antwerpen.
Afvalwater zuiveren
“Waterbuffers en reserves zullen zeer belangrijk zijn”, vult professor Willems aan. “We moeten dringend de natuurgebieden langs de riviervalleien, die ingepalmd werden door landbouwers of nieuwe woonwijken, herstellen. Ook de kleine grachten, verdronken weides en natuurlijke waterbuffers van landbouwers – dus geen betonnen of plastieken constructies – zullen een grote rol spelen tegen de droogte in het IJzerbekken. Want zo kan het water langer blijven staan en doorsijpelen in de bodem om het grondwater aan te vullen.” Maar niet alleen de natuurbeheerders en de landbouwers kunnen hun steentje bijdragen. “De voedingsindustrie moet het eigen afvalwater zoveel mogelijk zelf zuiveren. Dat is een grote investering, maar die is broodnodig. Zo kunnen bedrijven ook zichzelf beschermen tegen de economische impact van een watertekort.”
Maar iedereen thuis ook kan zijn steentje bijdragen. “Het is belangrijk om zo zuinig mogelijk om te gaan met water. Een regenwaterput wordt de beste investering van de toekomst. Daarnaast laat je ook het regenwater best zo lang mogelijk staan in de tuin in plaats van het meteen af te voeren naar de riolering. Dat kan bijvoorbeeld via een kleine vijver of waterplas. Zo kan het water rustig insijpelen. Mocht iedereen dat doen, zou dat al een wereld van verschil maken”, besluit Willems.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
