Bombardementen, onderwaterzettingen en rooipremies teisterden de boomgaarden van de Westhoek, waardoor oude fruitrassen er zeldzamer zijn dan elders. Nu start een zoektocht naar “oude krakers” om inwoners weer te laten genieten van verloren smaken. “Voor velen wordt het een openbaring, een feest in de mond.”
“In ons land is geen enkele streek zo hard geteisterd als de Westhoek”, stelt Dieter Dewitte. Hij richtte de vzw Pomko op om de voorouders van gekende oude fruitrassen op te sporen. “Tijdens de Eerste Wereldoorlog liep de Westhoek onder en boomgaarden zijn gebombardeerd omdat ze een bron van voedsel waren.”
Rooipremies
Na nog een wereldoorlog kregen boomgaarden te maken met een nieuwe manier van fruit- en landbouw. “In de jaren 1970 werden zelfs rooipremies uitgereikt om hoogstamfruitbomen te vervangen door laagstambomen, zodat er geen ladders meer nodig waren voor de pluk”, zegt Iepers natuurschepen Valentijn Despeghel (Vooruit). “Voor de Groote Oorlog vond je bij elk boerderijtje oude fruitbomen. De oudste die we nu nog terugvinden, worden geschat op een 55-tal jaar.”
‘Tjoolders’
“We denken dat nog oudere fruitbomen verborgen zitten in het landschap”, aldus Dieter. “We noemen ze oude krakers, overblijfselen van de boomgaarden van weleer. We verwachten ze vooral op historische sites zoals kastelen en abdijen die de oorlog overleefden. Maar het kan ook gaan om ‘tjoolders’, alleenstaande bomen in hoeken van weides. Er zijn fruitbomen gekend van meer dan 120 jaar oud. Het zou erg straf zijn als we in de Westhoek een vooroorlogse oude kraker vinden, maar het kan. Sommige boomgaarden genoten tijdens WO I extra bescherming omdat er munitie werd bewaard.”
Samen met Pomko vzw lanceert het stadsbestuur van Ieper een oproep in de Westhoek. “Ben je in het bezit van oude krakers of weet je nog oude fruitbomen staan? Meld ze aan ons.” “Je vindt ze in verschillende maten en soorten”, vervolgt Dieter. “Er zijn hoogstammen van 10 tot 16 meter in open landschappen, terwijl ze op historische sites laagstammig en knoestig kunnen ogen. Sommige hebben stukken dood hout, andere niet. Bij twijfel: meld ze toch. Wij gaan ter plaatse om de juiste rasnaam te achterhalen.”
Fruitig erfgoed
Al het fruitig erfgoed van de Westhoek wordt verzameld in het toekomstig Ypermanpark, dat bij het Jan Yperman Ziekenhuis zal uitgroeien tot het grootste stadspark van Ieper. “We zullen de gevonden bomen enten: in de winter nemen we een twijgje om deze boom te planten in het park. Zo krijgen oude krakers een nieuw leven in een historisch landschapspark in de streek, de best mogelijke plek voor deze oude rassen.”
Verloren gewaand
De stad hoopt een 150-tal hoogstammige fruitbomen te planten in de toekomstige “erfgoedboomgaard”. “Ze hebben een grote meerwaarde in ons landschap en vormen een biotoop met voedsel voor insecten, vogels en heel wat andere dieren”, vertelt Valentijn. “Vaak zijn het ook dragers van ongekende of zelfs verloren gewaande fruitrassen die van nature sterk en ziekteresistent zijn.”
Parkbezoekers kunnen er binnen enkele jaren verloren smaken ontdekken. “Dat wordt voor velen een openbaring, een feest in de mond”, verzekert Dieter. “In onze winkels merken we nu een grote vervlakking terwijl er ooit een enorme diversiteit was aan smaken, geuren en kleuren. Die tijd willen we terugbrengen, samen met de juiste handleiding per vrucht. We willen elk ras volledig tot zijn recht laten komen door ze op het juiste moment te laten plukken, rijpen en bereiden. Denk aan grootmoeders wijze: deze appel voor de pap, de andere voor bij het brood. We zullen het publiek later nog betrekken bij educatieve workshops in het park en bij het planten van de oude krakers. Maar eerst moeten we ze vinden.” (TP)
Zicht op een oude kraker? landschap@ieper.be, 057/45.16.68 of info@pomko.be
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
