De 30ste editie van de Open Monumentendag (OMD) op 9 september focust in Oostende op de Graaf de Smet de Naeyerlaan en de wijk waar die avenue en brug met haar Parijse allure zich doorheen kronkelt. Een van de in het oog springende activiteiten? De zeesluizen. De meeste (zee)sluiscomplexen in onze stad worden vandaag van op afstand bediend. Wie op Open Monumentendag een bezoek brengt aan de voormalige ambtswoning van de havenkapitein maakt er kennis met een sterk geautomatiseerde vorm van haventrafiek.
Al voor het vierde jaar op rij wijkt de locale organisatie van OMD door de Cultuurdienst van de stad af van het klassieke patroon om louter te focussen op bezoeken aan het beschermd gebouwenpatrimonium.
Oostende stelt zijn grote onder Leopold II ontwikkelde verkeersassen in de kijker. Zo kwamen bij vorige edities al de Leopold II-laan, de Elisabethlaan en de Koninginnelaan aan de beurt.
hoogbouw
Op 9 september tooit de Graaf de Smet de Naeyerlaan zich feestelijk. Deze ruggengraat van het Hazegras die het Maria-Hendrikapark scheidt van de woonwijk zelf vormt het epicentrum van de OMD van waaruit de wijk zich ontvouwt. Het Hazegras is tijdens de economisch welvarende Oostenrijkse periode de nieuwste stadswijk die zich naast het centrum ontwikkelt bij de aanleg van de nieuwe handelsdokken, nu Mercatordokken. De wijk kent een erg boeiende geschiedenis en bewees naast haar handels-, haven- en woonfunctie ook haar militair belang met een lange kazernegeschiedenis en dus ook florissant uitgangsleven. Naast de De Smet de Naeyerlaan en -brug als mobiele as is er ook de drukte van het NMBS-station en de bus- en tramtrafiek van De Lijn en de havengeul. Een boeiend verleden maar ook een nieuwe toekomst in planfase. Naast het nieuwe politiekantoor, de pas gebouwde nieuwe woonentiteiten en de Mast is er ook de voorziene hoogbouw op de huidige schoollocatie en de aanleg van een groot plein.
Kortom stof genoeg voor verkennende begeleide tochten onder leiding van gidsen van Gidsenkring Lange Nelle met de fiets, huifkar of te voet of panoramisch vanuit de skywatch. Te bezoeken waard zijn onder andere de officiersmess van de marine, de vroegere zeevaartschool, de voormalige ambtswoning van de havenkapitein… Daarnaast is er een ambachtenmarkt, roepen grote foto’s de vroegere sfeer van de wijk op, zijn er diverse lezingen, is er en boekenboom, een oldtimer expo en tal van andere activiteiten tussen 10 en 18 uur.
maritieme stillevens
Een van de in het oog springende activiteiten is een bezoek aan de voormalige ambtswoning van de havenkapitein. Van daaruit worden alle bruggen en sluizen gestuurd. Diep in Frankrijk tref je hem misschien nog: de sassenier of sluismeester die op een toeristisch kanaaltje een paar keer per dag de sluisdeuren manueel open wrikt voor een trosje toervaarders.
Sinds september 2017 worden in onze stad de aan de handelshaven verbonden sluizen en bruggen centraal en elektronisch gestuurd bediend vanuit het vroegere havenkapiteingebouw. Boven de elektronische gestuurde bedieningspanelen, de VHF- en andere communicatietoestellen hangen tegen de wanden van de zuidelijke vleugel op straatniveau een batterij grote flatscreens met per scherm gefragmenteerde beelden van de sluizen, hun deuren en bruggen. Maritieme stillevens want op de kaaien of bedieningsgebouwtjes aan de De Meysluis of de Visserijsluis die het gelijknamige dok en het Vuurtorendok met de havengeul verbindt, tref je vandaag geen sluispersoneel meer. Evenmin aan de bruggen en sluizen in de Doksluis tussen het Zwaaidok en het kanaal naar Brugge.
“Tenzij er zich een technisch probleem voordoet of iemand per ongeluk de rode knop van de noodstoprelais geactiveerd heeft”, zegt sluismeester Philip Sanctorum. Aangestuurd door verkeerslichten meert de bemanning van een te versassen vaartuig in de sluis het plezieryacht, de werk- of vissersboot, kustvaarder of binnenschip zelf aan via kleine bolders, ringen of verticale koorden die in de sluismuur ingewerkt zijn.
Sluismeester
Ooit werden alle (zee)sluizen dag en nacht en het jaar rond door stadspersoneel bediend. Zowat 10 jaar geleden werd de De Meysluis als eerste grondig gerenoveerd qua deuren en geautomatiseerde bediening. Vandaag wordt bij een oproep alleen nog de blauwe brug tussen Vuurtoren- en Visserijdok ter plaatse bediend. Via een concessie verzekert de Royal North Sea Yacht Club met eigen personeel de bediening van de Mercatorsluis en -bruggen en de Kapellebrug. Deze voortschrijdende automatisering brengt voor de haven een grote besparing mee inzake personeelskosten. Vandaag is het sluispersoneel twaalf man sterk en in dienst van het Autonoom Gemeentebedrijf Haven Oostende (het AGHO dat straks een NV wordt, red.). “We werken in duo in een tweeploegenstelsel van 6 tot 14 uur en van 14 tot 22 uur. Van 22 tot 6 uur ‘s morgens is er ook iemand aanwezig enkel om de Visserijsluis te bedienen”, aldus sluismeester Sanctorum. “Nee, voor de functie van sluismeester bestaat er geen speciale scholing. Wie interesse heeft voor de job, krijgt een praktische opleiding als hij de dienst komt vervoegen.”
“En alleen bij stormweer is er de klok rond een extra fysieke aanwezigheid bij alle sluizen binnen het bredere rampenplan waarbij ook de politie en brandweer en AGHO zijn betrokken, en dat vanuit het stadhuis wordt opgevolgd en gedirigeerd”, zegt havenkapitein Mario Calbert onder wiens bevoegdheid ook de sluizen vallen. De kunstwerken, sluizen en bruggen, horen tot het patrimonium van de Vlaamse overheid. Voor het De Meycomplex is dat de afdeling Maritieme Toegang die ook vrij recent het vroegere havenkapiteingebouw heeft aangekocht. De Visserijsluis ressorteert onder Maritieme Dienstverlening en Kust.
Tijdens Open Monumentendag worden zowel de vroegere Zeevaartschool als het havenkapiteingebouw bezocht met een gids. Ook de vier havenwandelingen passeren doorheen de twee gebouwen. Vooraf inschrijven voor deze bezoeken en havenwandelingen is wel verplicht.
Reserveren is een must. Info op www.oostende.be/cultuur.
Open Monumentendag
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier