Met ‘Feuilles de Poillus’ loopt er momenteel een bijzondere tentoonstelling in het museumcafé in Ieper. In de expo worden kunstwerkjes getoond die door vooral Franse soldaten met bladeren van bomen werden gemaakt. “In al hun breekbaarheid dragen de bladeren de last van mensenlevens die zijn gevormd door de oorlog.”
In de kijkkasten van het museumcafé in de Lakenhallen toont het In Flanders Fields Museum (IFFM) nog tot 8 januari de expo ‘Feuilles de Poilus’, een verzameling bewerkte bladeren uit de Eerste Wereldoorlog. “Het zijn uitzonderlijke en fascinerende voorwerpen die getuigen van heimwee, van de liefde voor het gezin en van een drang tot het creëren van schoonheid in de afschuwelijke omstandigheden van de loopgraven”, zegt Dominiek Dendooven, wetenschappelijk medewerker in het museum. “De bewerkte bladeren zijn bij uitstek een Frans fenomeen. Daarom noemen we ze ‘Feuilles de Poilus’, naar de bijnaam van de Franse soldaten in WO I. Bijna altijd gaat het om eikenbladeren, soms om (tamme) kastanje, maar zelden een andere boomsoort.”
De bladeren worden bewerkt met naalden en borsteltjes en tonen een afbeelding of een opschrift. De soldaten gebruikten gereedschap en materiaal uit hun persoonlijke kit. Het IFFM bezit zelf 4 bewerkte bladeren, maar kon voor de tentoonstelling een beroep doen op de zeer uitgebreide collectie van Parijse verzamelaar Luc Volatier. Hij begon zijn verzameling met 200 bladeren die hij in 2000 voor 20 euro kocht.
Motieven
“Op de bladeren werden heel wat voorwerpen afgebeeld. “Er zijn motieven de verwijzen naar religieuze symboliek waarmee de hoop op verlossing na het lijden kon worden uitgedrukt”, aldus Dominiek Dendooven. “Sommige tonen traditionele symbolen zoals een klavertjevier of een hoefijzer.” Een ander onderwerp dat we vaak zien zijn de historische figuren. In de tentoonstelling zijn we portretten van onder meer de Franse president Raymond Poincaré, de Franse maarschalk Philippe Pétain, de Britse minister van Oorlog Horatio Kitchener en Russische tsaar Nicolas II. De Duitse keizer Willem II zet zijn tanden in een wereldbol en wordt daarbij ‘goulu’ (vraatzuchtige) genoemd. “Wat echter het meest voorkomt, zijn vrouwennamen.”
“Hoe is het mogelijk dat de ‘Feuilles de Poilus’ werden gemaakt door mannen en niet zomaar mannen, maar door soldaten, moordenaars, mensen die veronderstelt worden de vijand te doden?”, zegt verzamelaar Luc Volatier in een interview die Dominiek Dendooven van hem afnam. “Het is een beetje zeggen dat er achter de brutaliteit nog altijd tederheid schuilt. Het waren soldaten, maar ze voelden zich terzelfder tijd eenzaam en bang.”
Boodschap
“De bladeren zijn dan wel klein, broos en onbeduidend, louter door hun overleving dragen ze een krachtige boodschap in zich mee over hoe mensen de oorlog ervaarden. Voor de soldaten die ze maakten en voor de geliefden die ze ontvingen”, zegt professor Nicholas Saunders uit Bristol. Saunders is archeoloog en antropoloog en is al lang geen onbekende voor het IFFM. Hij werkte mee aan de dossiertentoonstelling. “In al hun breekbaarheid dragen de bladeren de last van mensenlevens die zijn gevormd door de oorlog van meer dan 100 jaar geleden. Alleen daarom verdienen ze een plek tussen andere, meer duurzame loopgravenkunst.“
Bij de dossiertentoonstelling hoort een meertalig museumdossier dat te verkrijgen is in de museumshop.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
