De Bataviawijk op Krottegem viert op 11 september, Open Monumentendag, zijn honderdste verjaardag. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd Roeselare voor driekwart verwoest. Er was nood aan nieuwe, betaalbare en gezonde arbeiderswoningen. Architect Raphaël Verwilghen had reeds ervaring met Engelse tuinsteden en zo verrees aan de Mandellaan de eerste tuinwijk van België. Vreemd genoeg bleef de Roeselaarse tuinwijk uniek in ons land.
Roeselare kwam in 1918 belabberd uit de Eerste Wereldoorlog. Jarenlang bombardeerden de geallieerden de stad omdat ze een Duitse garnizoensstad en een belangrijke aanvoerlijn van wapens en troepen voor de Duitsers was. Na de wapenstilstand in 1918 was bijna driekwart van de stad verwoest of geraakt. De bevolking was grotendeels gevlucht. Hoe de stad er toen bij lag, kan je momenteel bekijken in een tentoonstelling over de vernielingen en de heropbouw in Ter Posterie in de Ooststraat.
“Na de oorlog was er dringend nood aan nieuwe, betaalbare en vooral gezonde woningen voor de arbeiders”, vertelt Henk Kindt, bewoner van de wijk Batavia. “Die kwamen met hun gezinnen terug naar Roeselare omdat er hier zoveel moest worden heropgebouwd. De plannen voor de wederopbouw werden in Brussel getekend en uitgewerkt door de ploeg van architect Raphaël Verwilghen. Hij had in Engeland kennis gemaakt met de typische tuinsteden en tuindorpen.”
Uniek concept
“Zo werd de Bataviawijk de eerste tuinwijk in België. Vreemd genoeg is het concept in ons land later nooit meer herhaald. De Roeselaarse arbeiderswijk is dus uniek in België. Batavia werd in drie fasen gebouwd. Men ging van start in 1919 met vijftig woningen. We wilden in 2019 al graag die honderdste verjaardag vieren maar corona besliste daar anders over. In 1920 werd het aantal huizen verdubbeld en in 1922 kwamen er nog eens honderd woningen bij. Nu vieren we dus het eeuwfeest van de einde van de werken.”
“De huizen bleven in eerste instantie eigendom van de staat. De huur werd bewust laag gehouden. De bewoners betaalden toen tussen de veertig en zestig frank huur per maand. Het moet voor de dakloze stadsgenoten en de terugkerende vluchtelingen een verademing zijn geweest om er te wonen na hun verblijf in tijdelijke barakken rond en in Roeselare, zelfs voor kroostrijke gezinnen die soms met elven in de huisjes gingen wonen. Met het bouwen in blokverband probeerde men toen al de energiekosten te drukken.”
Meer comfort
“Vanaf 1921 werden de woningen voorzien van een pompbak, toilet met spoeling en een aansluiting op de riolering. Per twee huizen kwam er ook een waterput. De gezellige tuintjes voor elk huis en het centrale plein met de typische ingangspoortjes, waarvan er nu nog één overblijft, zorgden onmiddellijk voor een uniek gemeenschapsgevoel.”
De Batavia-wijk was de eerste tuinwijk in België en is uniek in ons land
“Ook nu nog heerst dat gevoel bij de bewoners”, zegt Henk Kindt die er in 2002 zelf kwam wonen. “Al is er veel veranderd. In de loop der jaren werd druk verbouwd, gerestaureerd, aangepast en dat niet altijd met de nodige zorg en aandacht voor de specificiteit van de tuinwijk. Voortuintjes werden verhard, de poortjes naar het plein werden ingenomen door garages bij de woningen en er zat geen lijn meer in kleuren van ramen of deuren. De eerste huisjes waren trouwens allemaal wit geschilderd. Gelukkig is er nu het Ruimtelijk Uitvoeringsplan Krottegem waardoor er wat voorwaarden zijn om te verbouwen. Radar, de intergemeentelijke erfgoeddienst, houdt een oogje in het zeil. Er is geen echte beschermingsstatus maar wie aanpassingen wil doen, krijgt advies van de dienst.”
“Verder is het opvallend dat de wijk het al zo lang uithoudt. Dat komt vooral omdat de huizen zo stevig zijn gebouwd. Dat heb ik zelf ondervonden toen ik jaren geleden aan de binnenkant verbouwingen deed en door de dikke muren moest boren”, lacht Henk Kindt.
Tom Supeene is een van de jongste bewoners van de wijk en is lid van de werkgroep die het eeuwfeest voorbereidt. “We willen vooral een gezellig samenzijn voor de wijkbewoners zoals het de voorbije honderd jaar altijd is geweest in Batavia. Zo beginnen we op 11 september met een feestelijke opening op het centrale plein. We verwelkomen onder andere de Roeselaarse mobiele kiosk en de harmonie Sint-Cecilia uit Rumbeke.”
“In de namiddag is iedereen welkom om mee te feesten. Bezoekers kunnen in kleine groepen een begeleide wandeling door de wijk maken. Karel Deconinck zorgt voor een boeiende tentoonstelling in een huisje dat momenteel leeg staat. Die expo blijft trouwens de daaropvolgende twee weekends ook nog te bezoeken. Vanaf 18 uur barst het volksfeest los met een optreden van The Cherry Dots.”
Het wijkcomité Batavia ging voor al dit leuks partners zoeken en vond die bij Pas-Par-Toe, vzw De Wekker, de Spanjeschool, BIE en Archief Roeselare. Ook Bart Claeys, Arnold Sercu en Geert Decommere werken mee. (BC)
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
